Gezond binnen
Wist je dat de Vlaming gemiddeld 85% van zijn of haar tijd binnen doorbrengt? En dat vooral in de eigen woning? De binnenlucht die je gedurende al die tijd inademt, kan een invloed hebben op je gezondheid en welzijn. Onderzoek toont aan dat de lucht binnen in gebouwen vaak sterker vervuild is dan de buitenlucht. En dat de meest kwetsbare mensen in huizen wonen van de slechtste kwaliteit.
Een gezond binnenmilieu is altijd heel superbelangrijk, maar aangezien we nu meer tijd thuis doorbrengen, krijgt dit onderbelichte gezondheidsthema de aandacht die het verdient. Als je de lucht niet voldoende ververst, stapelen vocht en schadelijke stoffen, zoals radon, CO, verbrandingsproducten, stoffen die vrijkomen uit bouwmaterialen, meubels, gordijnen ... zich op in de woning. Dat kan gezondheidsproblemen geven.
Zwangere vrouwen, kinderen, ouderen en zieken zijn het meest kwetsbaar. De schadelijke stoffen in de binnenlucht kunnen zorgen voor irritatie van de ogen en luchtwegen, hoofdpijn, allergie, astma ... Sommige stoffen zijn ook kankerverwekkend. CO kan tot coma en zelfs tot de dood leiden. Te veel vocht kan leiden tot schimmelgroei, wat op zijn beurt gezondheidsproblemen veroorzaakt.
De Vlaamse Logo’s, het Agentschap Zorg en Gezondheid en Gezond Leven ontwierpen daarom samen een check check check voor een gezond binnenmilieu. Het zijn de vuistregels die nodig zijn om de binnenluchtkwaliteit zo gezond mogelijk te maken. Met deze vier basisregels doet iedereen nu makkelijk de check check check voor een gezond binnenmilieu.
Binnenmilieu, wat is dat?
Het binnenmilieu is het milieu en de omgeving in gebouwen (of voertuigen). Het staat dus in tegenstelling tot het buitenmilieu. Binnen- en buitenmilieu beïnvloeden elkaar en kunnen een impact hebben op je gezondheid.
Waarom een gezond binnenmilieu van belang is
Huisvesting heeft een grote impact op je gezondheid. Slechte huisvesting wordt geassocieerd met gezondheidseffecten zoals luchtwegaandoeningen, ongevallen, mentale gezondheidsproblemen en loodvergiftiging. Het binnenmilieu is dus belangrijk, zeker als je weet dat je gemiddeld 80% van je tijd binnen huis doorbrengt.
Vooral kinderen, oudere mensen en zieke mensen zijn extra gevoelig voor de gezondheidsrisico’s van een slechter binnenmilieu. Ouderen en zieken verblijven vaak veel langer in een woning en kunnen sneller ziek worden dan een gemiddeld, gezond persoon. Ook mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties, met een lage economische status, wonen vaker in huizen met een slechte kwaliteit.
Wonen in huizen van slechte kwaliteit heeft nochtans een enorme impact op het leven van de bewoners. Want zij kunnen hun woning amper verwarmen door de hoge energieprijzen. En ze moeten veel geld uitgeven aan gezondheidszorgen omdat er schimmel in huis is, ze met te veel op een te kleine oppervlakte wonen (overbezetting) en door andere kwaliteitsproblemen. Dat allemaal maakt hun kansen op de arbeidsmarkt veel kleiner.
Iedereen heeft een recht op wonen. Dat staat in verschillende internationale verdragen en grondwetten. In België staat het recht ingeschreven in de grondwet (art. 23, 3°) én in de Vlaamse Wooncode (art. 3).
Een goed binnenmilieu is letterlijk van levensbelang. Want het kan:
Daarom vindt Gezond Leven het essentieel dat het beleid meer aandacht geeft aan kwaliteitsvolle huisvesting die een kwalitatief en gezond leven garandeert. Health in All Policies, eerstelijnspreventie en integraal werken zijn noodzakelijke voorwaarden om de gewenste resultaten te bereiken. |
Wat zijn de oorzaken van een ongezond binnenmilieu?
De oorzaken van binnenmilieuproblemen zijn uiteenlopend. Er kunnen zowel structurele problemen aan de basis liggen als ook het gedrag, het gebrek aan kennis van bewoners. Of een combinatie van beide.
Constructie van het gebouw
Gebrekkige isolatie of dakbedekking ligt aan de basis van vocht- en schimmelproblemen. Slecht werkende of slecht geïnstalleerde verwarmingstoestellen, gebrekkige ventilatie(mogelijkheden), onveilige ramen en trappen en ondoordacht materiaalgebruik bij nieuwbouw en renovatie veroorzaken ook gezondheidsproblemen.
Overbezetting
Wanneer veel mensen samenwonen op een kleine oppervlakte, is dat ‘overbezetting’. Overbezetting kan een negatieve impact hebben op het binnenmilieu omdat het vocht- en schimmelproblemen veroorzaakt of verergert. Want mensen produceren vocht. En: hoe meer mensen op één plek, hoe meer vocht er vrijkomt. Er zijn ook andere activiteiten in dezelfde kleine ruimte die zorgen voor vocht: de was drogen, strijken, schoonmaken (een huis wordt sneller vuil), koken …
Overbezetting resulteert ook in een negatieve omgeving voor de bewoners: zo vinden ze bijvoorbeeld moeilijker mentale rust.
Leefstijl
Ook bewoners hebben een rechtstreekse invloed op de kwaliteit van het binnenmilieu. Binnen roken, klussen, schilderen en nieuwe meubels installeren zonder daarbij goed te verluchten en te ventileren werken een ongezond binnenmilieu in de hand. Ook een onbewust foutief gebruik van schoonmaakproducten en een gebrekkig onderhoud van ketels, filters en ventilatiesystemen … zijn nefast voor het binnenmilieu.
Omgeving
De inplanting van het gebouw en de kwaliteit van de buitenlucht in de omgeving beïnvloeden het binnenmilieu in je woning. Woon je bijvoorbeeld aan een drukke straat? Is er groen in de buurt? Mensen met een laag inkomen, met een migratieachtergrond en/of lager opgeleiden wonen vaker noodgedwongen in minder kwaliteitsvolle woningen. Zij worden meer blootgesteld aan vervuilende milieufactoren en hebben minder toegang tot groene en stille ruimten in de omgeving.
Binnenmilieu en gezondheidseffecten
Vocht en schimmel, onvoldoende verluchten en/of ventileren, tabaksrook, asbest, loden leidingen, luchtverfrissers of verbrandingsgassen zoals koolstofmonoxide (CO), overbezetting of buitenmilieu hebben een invloed op je gezondheid.
De gezondheidseffecten van binnenmilieuvervuiling zijn vaak niet min. Vooral hart- en vaatziekten, astma en het ‘sick building syndroom’ (een verzameling van klachten die te maken hebben met het gebouw) wegen hierbij het zwaarst door op de ziektelast in Europa. Astma en allergie zijn de meest voorkomende chronische aandoeningen bij kinderen. In België heeft ongeveer 15% van de kinderen astma. Bij volwassenen is dat 8%. Ongeveer 20 tot 30% van de bevolking heeft last van een allergie. Vocht- en schimmelproblemen kunnen luchtwegaandoeningen veroorzaken of verergeren
Maatschappelijke ontwikkelingen met impact op het binnenmilieu
Ook enkele maatschappelijke ontwikkelingen doen het belang van een gezond binnenmilieu toenemen:
- Zo is er de vergrijzing van de bevolking. Oudere mensen zijn gevoeliger voor de invloed van bepaalde (binnen)milieufactoren. Bovendien wonen mensen steeds vaker en langer thuis.
- Door de stijgende bevolkingsgroei en de hoge wachtlijsten binnen de sociale huisvesting, zal de problematiek van slechte huisvesting alleen maar erger worden, zeker in stedelijke omgevingen. Nochtans is wonen in een kwaliteitsvolle, energie-efficiënte woning in een stedelijke omgeving wenselijk vanuit een klimaatperspectief.
- Thuiswerken zal – als flexibele werkwijze – alsmaar meer ingang vinden de komende jaren. Je brengt dan niet alleen meer tijd in je woning door, maar ook de aard van deze activiteiten heeft een invloed op de kwaliteit van de binnenlucht.
- Nieuwe stoffen, materialen en technologieën zullen hun intrede blijven doen. En dat kunnen bronnen zijn voor ongezonde, vluchtige stoffen die vervuilend zijn voor het binnenmilieu en de gezondheid van de bewoners. Deze ontwikkelingen lopen vaak vooruit op de kennis van de (mogelijke) gezondheidseffecten en de bijhorende regelgeving.
Binnenmilieu op de (beleids)agenda
Is een gezond binnenmilieu dan een verloren zaak? Zeker niet! Internationaal staat binnenmilieu al enige tijd op de agenda, onder meer bij de Wereldgezondheidsorganisatie en het Actieprogramma Milieu en Gezondheid van de Europese Unie. In 2000 erkende de Wereldgezondheidsorganisatie het feit om gezonde lucht in te ademen in woningen als fundamenteel recht. In 2018 publiceerde de WHO de ‘WHO Housing and Health Guidelines’. Het Vlaamse Binnenmilieubesluit uit 2004 legde richt- en interventiewaarden vast voor een reeks vervuilende stoffen, met als hoofddoel: de gezondheidsrisico’s voor bewoners of gebruikers van een woning of publiek toegankelijk gebouw verminderen of wegnemen.
Maar ook jij, als lokale ambtenaar, thuisverpleegkundige, leerkracht of sociaal werker, kan meewerken aan een gezondere binnenlucht.
Infopagina’s over gezond binnenmilieu
Woningonderzoek
Via het Binnenmilieubesluit (2004) (uitvoeringsbesluit bij het Preventiedecreet van 2003) kan je bij de medisch milieukundigen van het Logo een onderzoek aanvragen naar het binnenmilieu van een woning of publiek toegankelijk gebouw.
Vragen over binnenmilieu?
Als burger kan je voor vragen of klachten over de invloed van de omgeving op je gezondheid in eerste instantie terecht bij je gemeentebestuur (milieu-, gezondheids- of huisvestingsambtenaar), huisarts of de Vlaamse Infolijn 1700. Daarna kan je ook contact opnemen met de medisch milieukundige van het logo van je regio.
Als lokaal bestuur, school, huisarts of lokale organisatie kan je rechtstreeks contact opnemen met de medisch milieukundige van het logo van je regio. Zij helpen je graag verder met je vraag of klacht en ondersteunen lokale acties die je wil organiseren.
Heb je een andere of niet-regio-specifieke vraag of suggesties voor de website, neem dan contact op met gezondheid.milieu@gezondleven.be of elisa.vanderjeugd@gezondleven.be.