Politiserend handelen
Wat? Via politiserend of maatschappelijk handelen leg je de brug tussen de persoon in een maatschappelijk kwetsbare situatie enerzijds en de maatschappij en haar instellingen anderzijds.
Waarom? Verschillende drempels die mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties ervaren zijn structureel van aard en hebben te maken met de manier waarop maatschappelijke instellingen ongelijkheid creëren en versterken. Deze structurele drempels en krachten zijn verweven in de sociale/fysieke/economische/politieke context van mensen. Denk aan problematische huisvesting, lawaaioverlast, geen vrijetijdsinvulling, problemen in de organisatie van de gezondheidszorg (bv. wachtlijsten, exclusiecriteria …). Als organisatie of hulpverlener kan je deze structurele drempels weliswaar niet alleen of letterlijk wegwerken, maar door maatschappelijk of politiserend te handelen kan je wel helpen om de stem van mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties te doen klinken op de juiste plaatsen, momenten en bij de juiste personen, kan je zaken signaleren en aan de kaak stellen. Door politiserende taken op te nemen lever je een bijdrage aan het signaleren en mogelijk ook aanpakken van structurele drempels die vooral mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie treffen.
Must-do’s?
- Blijf alert voor de impact van structurele drempels voor een gezond leven die buiten het individu gelegen zijn.
- Werk je rechtstreeks met personen in een maatschappelijk kwetsbare situatie, ga dan met hen het gesprek aan over hoe zij die structurele drempels ervaren in hun dagelijkse leven.
- Vanuit deze inzichten kan je een aantal taken opnemen die tot ‘politiserend werken’ behoren:
- Mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie gidsen doorheen het zorglandschap, het landschap van preventiemethodieken, maar ook bijvoorbeeld het verenigingsaanbod in de buurt. Concreet kan je mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie doorverwijzen naar relevante organisaties. Daarbij kan je je beperken tot het louter adviseren om zich tot een bepaalde instantie te wenden, maar liever neem je een actievere rol op (de afspraak samen maken en/of meegaan). Het is belangrijk om na deze doorverwijzing mensen niet los te laten. Als gezondheidscoach, bijvoorbeeld, kan je doorverwijzen naar andere actoren, maar zelf wel continuïteit en (na)zorg blijven bieden. Je kan bijvoorbeeld nagaan of ze effectief op de afspraak geweest zijn, hoe ze die ervaren hebben, op welke manier jij hen nog kan blijven ondersteunen ook al gaan ze ondertussen ook naar een andere zorg-/ dienstverlener.
- Structurele drempels voor gezond gedrag signaleren naar beleidsmakers of andere organisaties (bv. (andere) gezondheidsorganisaties, stedelijke gezondheids- of welzijnsraad, huurdersbond enz.) en via de media (bv. opiniestukken schrijven).
- Mensen bewust maken van de impact die ze zelf kunnen uitoefenen op het beleid door ‘self-advocacy’. Je moet als professional niet al het werk overnemen. Het is juist heel waardevol wanneer je mensen bewust maakt dat wat zij jou vertellen heel zinvol is en dat er zeker nog mensen dezelfde drempels ervaren. Zo kan je mensen aanmoedigen om zelf signalen te bundelen, hun klacht op te schrijven, naar een organisatie te stappen die hen hierbij kan helpen …
- Ook samenwerken met actoren uit andere sectoren (bv. welzijn/sociale sector) behoort tot politiserend werken. Vanuit de vaststelling dat gezondheid inherent vervlochten is met andere levensdomeinen (zoals inkomen, tewerkstelling, woonsituatie …) waar de fundamentele oorzaken van gezondheidsongelijkheid liggen, betrek je ook actoren uit die domeinen om samen aan de gezondheid van mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie te werken.
- Wat heb je nodig om politiserend te werken? Een hoofd vol gezond verstand en ogen om de mechanismen te blijven zien die sociale ongelijkheid in stand houden en de wil om je handen uit de mouwen te steken. Voed jezelf dus met vormingen die je blik verruimen, contacten waartegen je kan ventileren, overleggen die je ondersteunen enz.
Greet de Ridder, stafmedewerker bij Gezond Leven, over Gezonde Publieke Ruimte:
“We willen met dit project beleidsmakers, omgevingsambtenaren, planbureaus, ruimtelijk planners ... overtuigen van het belang om in te zetten op een gezonde publieke ruimte. En méér specifiek het belang van een gezonde publieke ruimte aantonen voor de meest kwetsbare groepen. Zoals mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties die leven in een klein appartement zonder tuin. Kinderen uit die gezinnen kunnen wél actief en veilig buiten spelen als de publieke ruimte dat toelaat. Of denk aan eenzame oudere mensen die andere mensen kunnen ontmoeten op het dorpspleintje.
Maar hoe werk je aan dat bewustzijn bij deze diverse actoren? Eerst moet je zoeken naar de juiste mensen. Denk aan bestaande lokale bijeenkomsten en ga netwerken. Voor het project Gezonde Publieke Ruimte kan dat bijvoorbeeld een bijeenkomst over de heraanleg van een plein zijn waarbij je advies geeft over hoe je rekening kan houden met gezondheid en meer bepaald die van kwetsbare groepen. Gezondheid kan hier breed geïnterpreteerd worden:
- Is er voldoende natuur aanwezig in de publieke ruimte?
- Is de ruimte toegankelijk en aantrekkelijk voor iedereen? Sluiten we niemand uit?
- Wordt er rekening gehouden met de noden van mensen die de ruimte het meest zullen gebruiken?
Vanuit Gezond Leven ontwikkelden we debatfiches voor de mensen die in hun gemeente willen werken aan een Gezonde Publieke Ruimte. De fiches geven een concrete houvast over welke vragen je kan stellen om in de ruimtelijke planning ook rekening te houden met gezondheid. Verlies tijds- en budgetinvestering niet uit het oog. Advocacy staat vaak los van een concreet project, maar vraagt wél veel werk en soms ook geld. Geef jezelf hiervoor bij aanvang duidelijke grenzen. Uit advocacy komen niet altijd concrete acties, maar dat wil niet zeggen dat je er geen voordelen uit haalt. Het is de boodschap die moet blijven hangen, zodat mensen in de toekomst zelf de reflex hebben om het mee te nemen in hun volgende projecten.”
Aan de slag? Deze tools helpen je op weg!
In Gent werken 13 lokale welzijnsorganisaties samen om signalen op te vangen, te bundelen en er iets mee te doen op lokaal of bovenlokaal niveau. Ze doen dat via deze website.
Dit filmpje van Socius legt via een kort stappenplan uit hoe je politiserend kan werken.
Hier lees je hoe Geneeskunde van het volk in 2017 aan beleidsbeïnvloeding deed via prostesten, pers en onderzoek i.v.m. de luchtvervuiling door Umicore.