Ontwikkel en implementeer met een mix van strategieën
Om gezondheid te bevorderen, probeer je bij te dragen aan een gezonde leefstijl en een gezonde omgeving voor alle burgers. Maar hoe zorg je daarvoor? Welke strategieën kan je gebruiken bij het ontwikkelen en implementeren van gezondheidsbevorderende interventies?
De 4 preventiestrategieën
Binnen de sector gezondheidsbevordering maken we gebruik van de 4 preventiestrategieën die, in samenwerking met de Vlaamse overheid, werden ontwikkeld. Aan de basis van deze strategieën ligt het Ottawa Charter met de actiestrategieën voor gezondheidsbevordering (Bangkok, WHO 2005). De strategieën zijn ook congruent met de 8 actiestrategieën zoals geformuleerd binnen CIRRO.
Binnen elk van de strategieën kan je concrete acties uitwerken die specifiek gericht zijn naar een bepaalde setting (vb. scholen, bedrijven, zorginstellingen, gemeenten).
Bij educatie informeer je en sensibiliseer je de doelgroep over een gezonde leefstijl en versterk je hun competenties. Voorbeelden van concrete acties zijn een infosessie die wordt gegeven, een folder die wordt uitgedeeld of een sensibiliseringscampagne die wordt gevoerd in de media.
Omgevingsinterventies hebben als doel de fysieke en sociale omgeving aan te pakken zodat die de gezondheid beschermt en gezond gedrag aanmoedigt. Dit omvat het voorzien van de nodige infrastructuur en een gezond aanbod, maar ook het inrichten van de omgeving. Voorbeelden van concrete acties zijn het vervangen van een snoepautomaat door een aanbod van gezonde dranken en tussendoortjes of het verwijderen van asbakken in openbare ruimten.
Regels en afspraken scheppen duidelijkheid over wat er wel/niet verwacht wordt of toegelaten is op vlak van gezond en ongezond gedrag. Met regels en afspraken worden ook ondersteunende initiatieven georganiseerd die gezond gedrag bevorderen of een omgeving gezond inrichten. Voorbeelden van concrete acties, op een hoger niveau, zijn het inroepen van een rookverbod in scholen of CAO 100 binnen ondernemingen. Maar ook minder formele regels of aspraken kunnen gemaakt worden. Een voorbeeld van dergelijke minder formele regels is een gezin dat concreet actie onderneemt om afspraken te maken rond schermtijd.
Zorg en begeleiding verwijst naar het inbouwen van vroeg-detectie, vroeg-interventie en kwaliteitsvolle doorverwijzing naar de zorg voor diegenen die dat nodig hebben. Concrete acties kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben tot het voorzien en organiseren van extra zorg en begeleiding voor jongeren met overgewicht.
De preventiestrategieën vind je ook terug in de gezondheidsmatrix. Die kan je als instrument gebruiken wanneer je een preventief gezondheidsbeleid wil opzetten binnen je setting.
Een mix van strategieën, dat werkt beter!
Om maximale gezondheidswinst te boeken, is het aangeraden om bij de ontwikkeling en implementatie van een interventie een mix van strategieën te gebruiken. Inzetten op het versterken van competenties van de doelgroep, maar tegelijk niets veranderen aan een ongezonde omgeving? Dat dreigt onvoldoende te zijn om gedrag effectief en langdurig te veranderen. Want daarbij spelen zowel competenties, omgevingsfactoren als drijfveren en rol. Een combinatie van strategieën kan dus meer impact hebben dan één enkele strategie.
Trek een haalbare kaart
Maar inzetten op een mix van strategieën, is dat wel steeds haalbaar? Misschien heb je slechts een klein budget om mee te starten, of is het doel van het project reeds vastgelegd op één bepaalde strategie. Kan je dan nog wel impact creëren met je project? Jazeker, maar alles is afhankelijk van de beginsituatie in de setting waarop je je richt.
Zijn werkgevers zich al bewust van de voordelen van wisselwerken, of het doorbreken van lange zittijden bij de werknemers? Hoe is het gesteld met de beweegvriendelijkheid van de speelplaats in de Vlaamse scholen? Een analyse van de determinanten van de leefstijl en omgeving zal blootleggen waar de grootste hiaten zijn (tip: gebruik hiervoor het Gedragswiel).
Bekijk daarnaast ook welke strategieën en acties al eerder (succesvol) toegepast werden. Mogelijks werd in een vorig project reeds uitgebreid ingezet op educatie rond een bepaald thema. Dan kan jouw project het verschil maken met een aantal gerichte omgevingsinterventies.
Kortom, streef in de mate van het mogelijke naar een mix van strategieën, maar maak een slimme keuze wanneer dit niet haalbaar is.