Sociale ongelijkheid in gezondheid wegwerken: Help jij mee?
Iedereen weet dat sommige mensen in moeilijke omstandigheden geboren worden en opgroeien. Maar wist je ook dat ze daardoor vaak minder lang en ongezonder leven? Dat maakt dat er onrechtvaardige verschillen zijn. De een leeft langer en gezonder dan de ander. En dat is niet uitsluitend te wijten aan hun individuele bewuste keuzes.
Het goede nieuws? Als lokaal bestuur kun je die sociale ongelijkheid helpen verminderen.
Het lokaal bestuur speelt een hoofdrol als het gaat om de omstandigheden waarin mensen geboren worden en opgroeien. Het drukt zijn stempel op de sociale en fysieke omgeving waarin burgers leven. Tegelijk is het een deel van een grotere politieke arena om druk uit te oefenen en de agenda van verschillende bestuursorganen te vormen.
Naast het lokaal bestuur zijn er nog meer spelers in het verhaal: de Vlaamse overheid, Europa, bedrijven, burgers … Wanneer al deze spelers samen aan eerlijke kansen op een gezond leven werken, zien we dat meer mensen fysiek, sociaal én mentaal gezond kunnen leven.
Het gemeentebestuur als uitvoerder van een gezond lokaal beleid
Iedereen is het erover eens dat een gezonde omgeving gezond gedrag bevordert. Dat is ook zo voor mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie. Zij schetsen hun directe omgeving als hun huis en hun buurt.
- Het recht op een kwalitatieve, betaalbare en duurzame woning is voor velen niet ingevuld. Het aansluiten bij sociale huursystemen, opnemen van conformiteitsattesten, organiseren van opvangmogelijkheden, faciliteren van alternatieve woonvormen … heeft een enorme invloed op de gezondheid. Wonen in een betaalbare, kwalitatieve en duurzame woning vermindert stress, vergroot de kans op positieve sociale contacten, vergroot de mentale bandbreedte, verbetert vaak de fysieke gezondheid …
- Studies tonen aan dat er vaak weinig groen is op de locaties waar mensen met een lager inkomen wonen en dat er meer (verkeers)overlast is. Bewoners rapporteren dat ze zich onveilig voelen, dat de locaties niet stimuleren tot actieve verplaatsing … De omgeving zet hun kansen op een gezond fysiek, sociaal en mentaal leven onder druk. Wijk- of stadsontwikkelingen die inzetten op vergroening en kernversterking bieden grotere kansen op een gezond leven. Ze ondersteunen van actieve verplaatsing zowel in de kernen als daarbuiten en maken publieke ruimte rookvrij.
- Het lokaal bestuur kan sociale cohesie bevorderen: door een beleid en acties die inzetten op een goed contact tussen de burger en instituties (bv. relatie jongeren en politie, brugfiguren onderwijs en zorg …), meer contact tussen burgers onderling (bv. collectieve keukens, zorgzame buurten) …
- Een voedingsbeleid dat verbonden is met het ruimtelijk beleid reguleert beschikbaarheid, prijssetting en promotie van gezonde en ongezonde drank en voeding.
Gezinssituaties, schoolbeleid en personeelsbeleid lijken verder te staan van lokale besturen. Tegelijk zien we dat gemeentelijke scholen brugfiguren inschakelen, dat lokale besturen intergemeentelijk samenwerken rond 1 gezin 1 plan en armoedeorganisaties ondersteunen. Ze richten jeugdwelzijnsraden in, organiseren lokale overleggen kinderopvang …Zo worden mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie ondersteund en voelen ze zich meer een deel van de samenleving.
Het gemeentebestuur als ‘health advocate’
Gezonde Gemeente gaat uit van ‘Health in All Policies’ (HiAP). Dat wil zeggen dat de impact groter zal zijn als zowel het lokale beleid als hogere beleidsniveaus actie ondernemen en er wordt samengewerkt over de verschillende beleidsdomeinen heen. Dat gebeurt echter niet vanzelf. Vaak hebben beleidsdomeinen en -niveaus hun eigen agenda. Simpele verschillen in werkplaatsen, taal ... en een gebrek aan werkbare procedures belemmeren het integraal werken met overkoepelende doelstellingen.
Omdat sociale determinanten zo’n grote rol spelen in het ontstaan en behoud van gezondheidsongelijkheid, is het dweilen met de kraan open zonder HiAP. Om die samenwerking te bepleiten, heeft het werken aan gezondheid en gezondheidsverschillen ‘health advocates’ nodig.
Voor een lokaal bestuur betekent dat lobbyen voor toegankelijk preventief werk in een eerstelijnszone, faciliteren van samenwerking, invloed uitoefenen via raden van bestuur, naast de politieke ook de publieke agenda bespelen …