Good practices
Actieve vrije tijd
Voetgangerscirkels
Een voetgangerscirkel is een aaneengesloten wandelroute die voetgangers in staat stellen om zelfstandig en op eigen tempo hun doel stappend te bereiken (al dan niet met hulpmiddelen). Op deze wandelroutes worden trottoirs geëffend, afritjes gemaakt, oversteekplaatsen (met meer groentijd) gerealiseerd, obstakels op de trottoirs opgeruimd en rustpunten aangelegd. Voetgangerscirkels verbinden belangrijke voorzieningen met elkaar. Er is duidelijke bewegwijzering en voldoende verlichting.
De gemeenten Wervik, Olen en Malle hebben ervaring met voetgangerscirkels. De voetgangerscirkels passen er in het concept van de woonzorgzone. Dat is een gebied waarin wonen en zorg zo goed mogelijk op elkaar zijn afgestemd.
Figuur: Concept woonzorgzone met voetgangerscirkel in Olen
Beweegtuinen en samen tuinen
Een beweegtuin in Gistel helpt senioren om langer in beweging te blijven
In Aalter wordt samen tuinen gekoppeld aan ontmoeting, diversiteit en ‘samen doen’. Het initiatief mikt op oudere inwoners en op mensen in armoede. De gemeente en het lokaal dienstencentrum werken ervoor samen met de ouderenverenigingen en Welzijnsschakel ‘De Toevlucht’.
Speel- en verbindingsweefsel
Kinderen vinden ‘gaan wandelen’ vaak niet leuk. Het hindernissenparcours in Nieuwkerke past hier een mouw aan!
In 2018 coachten ISB en VRP vijf lokale besturen om een ontwerp op te maken van beweeg- en sportvriendelijke publieke ruimte. Op deze webpagina worden de goede praktijken uit deze vijf pilootprojecten gedeeld.
Andere inspirerende lokale voorbeelden van groen speelweefsel:
Leefstraten
Lees hier de ervaringen van bewoners van leefstraten:
- leefstraat.be/drie-weken-in-een-notendop
- leefstraat.be/voetbal-in-deooievaarvandemeibloem
- leefstraat.be/eerste-stappen-naar-levende-wijk
Oostende integreerde de speelplaats van een stedelijke basisschool beter in de wijk en maakte het schoolterrein ook gedeeltelijk toegankelijk voor de buurt.
Woonerven en meer blauw
Het Looks in Lier en de Melaan in Mechelen zijn twee voorbeelden van hoe dat kan zonder dat de auto volledig uit het straatbeeld verdwijnt. Het Looks is een oude wijk in de binnenkern die werd aangelegd in de woonerftypologie. De heraanleg van de Melaan in Mechelen kadert in het project openleggen van de oude vlietjes.
Het Looks, Lier Foto: Google maps - De Melaan in Mechelen, Foto: Google maps
Gezond mobiliteitssysteem
Circulatie- en fietsbeleidsplannen
Bonheiden rolt de rode loper uit voor de fietser in hun fietsbeleidsplan.
Laat je inspireren door de circulatieplannen van verschillende steden:
Mobiliteitshub met sociale functie
Het dorpspunt in Beveren aan de Yzer biedt een meer integrale blik op ruimte. Hier wordt een sociale functie, een dienstverlening vanuit het lokale bestuur en een mobiliteitshub gecombineerd. Het 'Dorpspunt' is het platform voor nieuwe initiatieven dat wordt uitgebaat door personen met een verstandelijke handicap. De Lovie biedt er dagondersteuning. Het doel? De mobiliteit vergemakkelijken, een korte keten tussen producent en consument realiseren en concrete diensten zoals het afhalen van pakjes opzetten.
Het DORV-centrum centraliseert een aantal basisproducten en -diensten zoals verse voeding, kruidenierswaren, drank, een postpunt, een afhaalpunt voor gemeentelijke documenten, een strijkdienst ... Zo hoeven inwoners minder snel de auto te nemen om te voorzien in hun basisbehoeften. Het DORV-centrum is ook een sociale ontmoetingsplaats met een aangename ruimte voor een babbel en allerhande kleinschalige socioculturele activiteiten zoals thema-avonden, filmavonden, workshops, vergaderingen...
Duurzame stadsdistributie
Leer van andere steden over duurzame stadsdistributie. Hiermee willen ze alternatieve transportsystemen (intelligente en milieuvriendelijke transportsystemen voor goederenlevering in de stad) promoten om de transportbewegingen te verminderen, te optimaliseren en groener te maken:
Deelfietsen
Deinze biedt gratis Blue-bike aan op eigen grondgebied aan de inwoners. Ze betalen wel het abonnementsgeld, maar betalen geen kost per rit.
Daarnaast kunnen inwoners van Deinze die de Blue-bike gebruiken buiten het grondgebied van Deinze een mobiliteitsapp downloaden waarop het gespendeerde bedrag voor die ritten de maand nadien wordt opgeladen. Met dat mobiliteitsbudget kan de gebruiker andere tickets kopen voor duurzame verplaatsingen zoals bus- of treintickets.
Groene omgeving
Tuinstraat
De eerste tuinstraat vind je in Antwerpen. De straat wordt groener en deels autovrij. De bewoners werken mee aan het onderhoud van de straat.
Natuurbeleving in de gemeentekern
Het Rijsblokpark in Wilrijk is een mooi voorbeeld van hoe een gemeente inzet op natuurbeleving in de gemeentekern. De gemeente kon een oude particuliere tuin in het centrum aankopen. Ze kozen hierbij om het bos- en parkgegeven maximaal te behouden en natuurbehoud absolute voorrang te geven op andere functies. De wandelwegen en fietsverbinding werden zwevend aangelegd om beschadiging van de boomwortels tot een minimum te beperken.
Het Breughelbroeck in Zellik is een voorbeeldproject, omdat op een beperkte oppervlakte ecologie en recreatie hand in hand gaan. Er werden inspanningen gedaan om de toegankelijkheid te verhogen voor kinderen van een nabijgelegen appartementencomplex: vanaf het talud zoeven ze het park in via een glijbaan, en houten paden leiden hen naar de speeltuigen in het lager gedeelte van het park.
Fort 4 in Mortsel is een mooi voorbeeld van een groene pool op regionaal niveau. Er is veel aandacht geschonken aan natuurbeleving en avontuurlijk spelen.
Groen speelweefsel
Inspirerende lokale voorbeelden van groen speelweefsel vind je op de website van Kind en Samenleving. Daar vind je ook een portfolio met foto’s van lokaal groen speelweefsel.
Kernversterking en open ruimten
Verdichting door hergebruik
Een voorbeeld van verdichting via hergebruik vind je in de Paterssite in Sint-Niklaas. Die site omvat de kerk, het klooster, een zaal, het de vroegere bibliotheek, de parking en een tuin. De Paterskerk werd er omgevormd en is er ruimte voor co-housing gemaakt. Bij de herinrichting zijn bewoners van de Elisabethwijk en de omliggende straten nauw betrokken via een participatief traject.
Ook de ontwikkeling van de oude drukkerij De Keure In Brugge is een voorbeeld van verdichting door hergebruik.
Woonuitbreidingsgebieden en betonstop
Een inspirerend voorbeeld over het herbestemmen van een woonuitbreidingsgebied vind je in RUP Open Ruimte Grimbergen. De gemeente Grimbergen beschermt op deze manier 41,26 ha overgebleven groen.
De uitbreiding van de Clementwijk in Sint-Niklaas, een bestaande wijk in de stadsrand, biedt een mix van energiezuinige rijwoningen met 2 à 3 bouwlagen en gestapelde woningen met 3 à 5 bouwlagen. Er worden voorzieningen zoals een school, een kinderopvang en een buurtwinkel gepland. Fietsers en voetgangers hebben voorrang in de wijk. Auto’s worden gebundeld geparkeerd zodat er leef- en speelstraten ontstaan. Vanuit de wijk is openbaar vervoer vlot bereikbaar. Er is een park van 4 ha met grachten, knotwilgen, bloemrijke ruigtes, avontuurlijke speelzones, ontmoetingsplekken, school- en buurttuintjes,… ingepland.
De gemeente Geel stopt met het innemen van open ruimte tegen 2030. Daarmee waren ze in 2017 de eerste gemeente die de betonstop in de praktijk brachten.
Inbreidingsprojecten
In het Groen Kwartier Antwerpen werd gekozen voor een mix van lofts, nieuwbouwappartementen en gezinswoningen met een tuin. Er is ook sociale woningbouw voorzien. De wijk is bijna autovrij. De fietser en voetganger krijgt voorrang. Openbaar vervoer en deelsystemen voor fiets en auto zijn vlot bereikbaar. De wijk krijgt een nieuw park.
In Ecowijk Gantoise maakten een oud voetbalstadion en een hockey- en tennisclub plaats voor een nieuwe wijk met grote ambities op vlak van energie, woontypologie, mobiliteit, groenvoorziening en kindvriendelijkheid.
Ook in Wilsele-Putkapel was er de wens om de dorpskern op te waarderen. Om dit waar te maken combineert de gemeente een sportcomplex, een ontmoetingscentrum, een woonproject en bestaande diensten met een opwaardering van trage wegen en een autovrij plein.
Klimaatbestendige omgeving
Tuinstraat
De eerste tuinstraat vind je in Antwerpen. De straat wordt groener en deels autovrij. De bewoners werken mee aan het onderhoud van de straat.
Water in de stad
Water in de stad kan het hitte-eilandeffect tegen gaan en kan hevige regenval bufferen. Een aantal steden en gemeenten zorgden voor meer blauw in de stad:
Ruimtelijk voedingsbeleid
Samen tuinen
In Aalter wordt samen tuinen gekoppeld aan ontmoeting, diversiteit en ‘samen doen’. Het initiatief mikt op oudere inwoners en op mensen in armoede. De gemeente en het lokaal dienstencentrum werken ervoor samen met de ouderenverenigingen en Welzijnsschakel ‘De Toevlucht’.De StadsAkker van Tienen is een project van RISO Vlaams-Brabant (samenlevingsopbouw) en partners. De StadsAkker heeft als doel om bevolkingsgroepen elkaar te laten ontmoeten, de toegang tot gezonde voeding te verhogen en bij te dragen aan een duurzame en solidaire landbouw.
Een plukboerderij brengt gezonde voeding dicht bij de mens en brengt mensen dichter bij elkaar. Er zijn al heel wat plukboerderijen in Vlaanderen. Die vind je terug op de website van het CSA-netwerk.
Eetbare stad
De stad Oostende geeft het goede voorbeeld. Want in de publieke ruimte is er veel groen aanwezig. Waarom zou je er dan geen eetbaar groen van maken? Onder de noemer 'Eetbare Stad' plantte de stad in 2016 zesduizend eetbare planten aan zoals aardbeien, munt en tomaatjes.
Publieke ruimte en corona
Deze goede praktijken werden verzameld samen met de Vlaamse Logo’s. Ken je nog een goed voorbeeld van aanpassingen aan de publieke ruimte naar aanleiding van corona? Laat het ons weten.
Voorrang aan voetgangers en fietsers in winkelstraten
De winkels zijn terug open, maar hoe trek je er zonder kleerscheuren en op veilige afstand naartoe? Een vraag waar steden en gemeenten een corona-proof antwoord op vonden: ze geven meer ruimte aan voetgangers en fietsers
Hoe?
Turnhout maakt zijn winkelstraten veilig en toegankelijk met een aangepast mobiliteitsbeleid: extra snelheidsbeperkingen, meer ruimte op de baan voor voetgangers en fietsers, looprichtingen in drukkere straten …
In Meise mogen winkelbezoekers de hele breedte van de openbare weg gebruiken. De voetpaden in de winkelstraten zijn te smal om er de nodige afstand te bewaren. Ook in Schoten wordt de Paalstraat tijdelijk autovrij gemaakt ten voordele van één grote voetgangerszone zodat veilig afstand houden eenvoudig is. Ook Londerzeel, Nieuwpoort … lossen het zo op.
Haacht offert parkeerplaatsen op om extra wachtruimte aan winkels én extra fietsenstallingen te voorzien. Bovendien roept de gemeente de handelaars op om geen obstakels op het voetpad of het openbaar domein te plaatsen.
Ook stad Leuven maakt ruimte voor voetgangers en fietsers
- Er worden extra fietsenstallingen voorzien doorheen de stad.
- In de Bondgenotenlaan rijden op zaterdag geen bussen meer. De halte op het De Somerplein wordt vervangen door een halte in de Rijschoolstraat.
- De voetpaden in sommige straten worden verbreed.
Ze zetten medewerkers van de stad in om mensen te helpen bij het volgen van de richtlijnen tijdens het winkelen.
Schoolstraten voor meer vrije ruimte
Zowel in Kortenberg als in Wuustwezel worden schoolstraten ingericht: een (gedeelte van een) straat wordt aan het begin en einde van de schooldag afgesloten voor gemotoriseerd verkeer. Daarmee geven de gemeenten meer ruimte aan voetgangers en fietsers om actief én op veilige afstand weer naar school te gaan.
Ook Erpe-Mere gaat voor schoolstraten. En omdat die daar zo’n succes zijn en zoveel méér fietsers op de baan krijgen, zet de gemeente zich nu extra in voor deze weggebruikers. Met een fietsstraat! Via deze weg kunnen fietsers zich veilig en met de nodige afstand verplaatsen doorheen het centrum. Je herkent de fietsstraat aan de blauwe aanwijzingsborden en een logo. Gemotoriseerde voertuigen zijn nog welkom in de fietsstraat, maar ze mogen de fietsers niet inhalen en niet sneller rijden dan 30 km/u.
Ambities richting fietssteden en -gemeenten
Corona heeft ons op de fiets gezet. Steden en gemeenten grijpen dat aan om hun ambities van fietsstad of -gemeente waar te maken.
Hoe?
Sint-Niklaas schakelt een (fiets)versnelling hoger en moedigt veilig fietsen aan door fietsstraten in te voeren. Die nieuwe fietsstraten liggen in schoolomgevingen en op druk bereden routes. Daarnaast neemt de stad maatregelen zodat fietsers sneller en vlotter kunnen doorfietsen aan kruispunten én voert ze circulatie-aanpassingen in die fietsers en voetgangers meer ruimte geven. Bijvoorbeeld aan het Stationsplein. Om alle fietsen een plaats te geven, voorziet de stad ook nieuwe fietsenstallingen.
Kortrijk gaat nog een stap – of noem het gerust een trap – verder en maakt één grote fietszone van het stadscentrum. Met die aaneenschakeling van fietsstraten wordt de fietser daar koning. En er is meer. Zo plant de stad acties
- op korte termijn: een toegankelijk jaagpad, nieuwe fietsenstallingen, fietszones in deelgemeenten;
- op middellange termijn: betere fysieke afscheiding van bestaande fietspaden, nieuwe fietspaddossiers versnellen en
- op lange termijn: nieuwe woonerven in het centrum, versterken van het actieplan ‘Kortrijk Fietst’.
Klaar voor actie
Nog meer inspiratie nodig? Ook in de databank van Infopunt Publieke Ruimte vind je een bundeling van projecten.
Wil je actie ondernemen voor meer gezonde publieke ruimte? Check www.gezondepubliekeruimte.be of contacteer ons.