Toegang tot gezonde voeding
Kernstrategie: maak van de gezonde keuze de gemakkelijke keuze
We brengen een aanzienlijk deel van onze tijd door in de publieke ruimte. Dat biedt lokale overheden de kans om bij te dragen aan een gezonde levenswijze. Hoe? Door de hoeveelheid obesogene prikkels in de publieke ruimte in te perken of te stabiliseren, en zo de keuze voor gezonde voeding te vergemakkelijken. Voeding brengt mensen ook bij elkaar en is een dankbaar thema op gemeentelijk vlak. Laten we deze eigenschappen samen positief gebruiken om de gezondheid van de Vlaamse burgers te verbeteren.
Als lokaal bestuur heb je veel mogelijkheden om de toegang tot gezonde voeding te vergroten: je kunt je subsidiebeleid afstemmen op initiatieven zoals volkstuinen of marktkramen met een gezond aanbod, je kunt investeren in drinkwaterfonteintjes, je kunt je oor te luisteren leggen bij inwoners van kwetsbare buurten en de drempels in hun toegang tot gezonde voeding in kaart brengen, je kunt zelf het goede voorbeeld geven en het aankoopbeleid van de gemeente en haar diensten gezonder maken.
Koppel je sociale beleid aan je voedingsbeleid, en combineer bijvoorbeeld socioprofessionele integratie met een lokaal en gezond voedingsaanbod. Werk als lokaal bestuur ook aan een verhoogde walkability van buurten (in het bijzonder kwetsbare buurten), en zet zo ook in op een verbeterde toegang tot gezonde en verse voeding.
Hoewel er weinig juridische manoeuvreerruimte is, loont het toch de moeite om ook te onderzoeken hoe je als lokaal bestuur de toegang tot ongezonde voeding kunt beperken of minstens stabiliseren. Er bestaan goede voorbeelden uit het buitenland. In Amsterdam bijvoorbeeld strijdt het stadsbestuur tegen de toeristische monocultuur van ijs- en kaaswinkels en wafelbakkers, door zelf panden op te kopen in de meest getroffen buurten en zo de vestiging van nieuwe ongezonde winkels en kramen te verhinderen.
Ook binnenlandse voorbeelden vanuit andere thema’s, zoals het Arnoldusconvenant, waarin onder andere de verkoop aan jongeren van alcoholhoudende dranken via automaten ingeperkt wordt, kunnen je inspireren.
Aandacht voor gezondheidsongelijkheid
Zoals bij alle thema’s en beleidsdomeinen waarrond een lokaal bestuur werkt, is bij de toegang tot gezonde voeding ook een verhoogde aandacht voor kwetsbare groepen nodig. Kwetsbaarheid op het vlak van voeding is heel divers: kinderen en jongeren die gevoeliger zijn voor reclameboodschappen voor ongezonde voeding in de publieke ruimte, ouderen en economisch zwakkeren die een krimpende voedselbereikbaarheid ervaren in voorstedelijke wijken, en meer overgewicht in wijken en buurten met een lage gemiddelde sociaaleconomische positie.
Burgers die in een minder walkable buurt wonen, hebben meer kans op overgewicht en zwaarlijvigheid dan mensen die in een walkable buurt wonen. Bovendien hebben burgers in een buurt die minder walkable is, ook een verminderde toegang tot verse, gezonde voeding. De interactie tussen het thema voeding en het thema beweging, of meer specifiek walkability van buurten, is zeer belangrijk. Zeker voor meer kwetsbare burgers.
Aandacht voor participatie
Lokale besturen staan niet alleen. Burgers willen hun stem laten horen en zijn meer en meer bereid om voortdurend mee na te denken over thema’s die hen sterk aanbelangen. Benut burgerparticipatie en publiek-civiele samenwerkingen als een belangrijke informatiebron en als een manier om snel verandering mogelijk te maken. Voeding is een thema dat iedereen aanbelangt. Voeding brengt mensen samen, en dat kan heel motiverend werken in de context van burgerparticipatie en gezondheidsbevordering in het algemeen.
Aan de slag: realiseer toegankelijke volkstuinen
Volkstuinen en andere vormen van ‘community gardening’ bevorderen sociale interacties, waaronder ook interculturele en intergenerationele interacties. Ze verhogen de toegang tot gezonde en verse voeding, stimuleren mensen om meer te bewegen, en bevorderen gezonder ouder worden.
Als er dan ook nog nagedacht wordt over de bereikbaarheid (via veiligere fietspaden bijvoorbeeld) en ‘walkability’ van de buurten rond deze volkstuinen, over samenwerkingen met sociale voedselinitiatieven uit de buurt en over eventuele toegang vanuit woon-zorgcentra of ziekenhuizen, dan werk je als lokaal bestuur sterk thema-overstijgend.
In dat geval heb je al met verschillende beleidsdomeinen moeten samenzitten om tot een verbeterde toegang tot gezonde groenten en fruit (uit de volkstuin) te komen. En hoe meer ervaring je als lokaal bestuur opdoet in gezondheidsbevordering in de publieke ruimte, hoe beter je beseft dat deze intersectorale, beleidsdomein- en thema-overstijgende aanpak de enige weg is.
Inspirerende voorbeelden
Aalter koppelt samentuinen aan ontmoeting, diversiteit en ‘samen doen’. Het initiatief mikt op oudere inwoners en op mensen in armoede. De gemeente en het lokale dienstencentrum werken samen met de ouderenverenigingen en Welzijnsschakel De Toevlucht.
www.gezondegemeente.be
De StadsAkker van Tienen is een project van RISO Vlaams-Brabant (samenlevingsopbouw) en partners. De StadsAkker heeft als doel om bevolkingsgroepen elkaar te laten ontmoeten, de toegang tot gezonde voeding te verhogen, en bij te dragen aan een duurzame en solidaire landbouw.
www.stadsakker.be
Een plukboerderij brengt gezonde voeding dicht bij de mens en brengt mensen dichter bij elkaar.
In de publieke ruimte is er veel groen aanwezig. Waarom zou je er dan geen eetbaar groen van maken? De stad Oostende geeft het goede voorbeeld. Onder de noemer 'Eetbare Stad' plantte de stad in 2016 zesduizend eetbare planten aan zoals aardbeien, munt en tomaatjes.
www.vrt.be
Op de Rabot-site vind je tijdelijke volkstuinen die gezonde en goedkope voeding, ontmoeting en ontspanning dichter bij de mensen brengen.
Volkstuintjes op de Rabot-site
In verschillende steden namen mensen het initiatief om aan stadslandbouw op daken te doen.