Gezond leven is deel van je visie

Sinds 2015 evalueren verschillende werkgroepen jaarlijks de kernprocessen bij vzw De Loods. In de werkgroep gezonde voeding zitten begeleiders, teamcoördinatoren, directie, zorgcoördinatoren, contextbegeleiding, etc. Elk voorstel tot aanpassing, toevoeging of wijziging wordt voorgelegd aan een stuurgroep kwaliteit bestaande uit een teamcoördinator, een contextbegeleider, een zorgcoördinator en twee begeleiders. Bij de samenstelling van deze stuurgroep is bewust gekozen om geen directieleden te laten deelnemen. Zo is de meerzijdige partijdigheid en het participatieve bottom-up karakter van dit continue evaluatieproces gegarandeerd.

Bij Cirkant vzw is er een cel sport. Deze omvat teambegeleiders, begeleiders van de residentie en module DOT en uit alle hiërarchische componenten van de organisatie. Ze stemmen de verschillende deelprojecten op elkaar af en coördineren. Zeswekelijks vinden bijeenkomsten plaats waar sportactiviteiten worden gepland, georganiseerd, opgevolgd en geëvalueerd.

Bij OOOC ’t Laar zorgde een begeleidster voor een herwerking en actualisatie van het voedings- en gezondheidsbeleid. Er is een hernieuwde visietekst met praktische implicaties opgenomen bij het pedagogisch profiel in het kwaliteitshandboek. Na een vorming bij Vlaams Instituut Gezond Leven en verschillende pedagogische vergaderingen beslisten ze een aantrekkelijker voedingsbeleid te voeren. Ze vertrekken van een positieve, stimulerende houding. Gezonde keuzes moeten meer voor de hand liggend zijn en ze stellen de jongeren in staat meer controle te krijgen over hun gezondheid en deze te verbeteren. De visie wordt in de praktijk gebracht op vier beleidsdomeinen: Educatie, omgevingsinterventies, afspraken en zorg en begeleiding.

Jongeren vragen en hebben recht op inspraak bij het organiseren van hun dagelijks leven. Ook inspraak van ouders en andere sleutelfiguren biedt waardevolle input en doet organisaties groeien. Een boeiende uitdaging. Hierover meer onder de succesfactor participatie.

“Wie kinderen en jongeren echt wil bereiken en betrekken in de hulpverlening zal zich moeten afvragen wat precies de uitdaging of nood is voor jongeren.”
citaat uit Wat werkt in de jeugdhulp?

In de verhouding tussen vraag en aanbod, verkiezen we dat de vraag het aanbod stuurt. Wil de jongere inzetten op gezond leven door een groeitraject in voeding, of z’n veerkracht versterken en zich wat beter in zijn vel voelen? Zagen jullie meer in het werken naar een rookstop? Dan loont het misschien de moeite de jongere te volgen in zijn enthousiasme en af en toe te polsen of jullie voorstel al kan rekenen op wat bijklank.

“Als ze nog maar de deur uit zijn, hebben ze al een halve zak chips opgegeten. Als ik daar dan iets op zeg, ben ik weer de zaag.” (begeleidster, organisatie in de bijzondere jeugdzorg)

Wat kinderen en jongeren horen en zien bij ouders en trainers, leerkrachten, zussen, onder vrienden, in de sportclub of op school, heeft een positieve/negatieve invloed op hun gedrag. Daarom heeft Vlaams Instituut Gezond Leven ook andere projecten zoals Gezonde School, Gezonde Kinderopvang, Gezonde Sportclub, Gezond opvoeden …

Het is niet altijd evident om vanuit de voorziening ook naar ouders te werken rond gezondheidsthema’s. Maar zoek het niet te ver, want, ook kleine zaken kunnen helpen. Denk bijvoorbeeld aan een begeleider die mee soep helpt maken tijdens een huisbezoek, en op een niet-belerende manier enkele tips meegeeft. Dat praat vaak sowieso wat gemakkelijker dan een formeel gesprek aan tafel.

Wanneer kinderen en ouders uitgeput zijn, voelen ze zich niet ondersteund als de hulpverlener zegt dat zij best wel sterk zijn. Of als er gevraagd wordt naar hun krachten. Zij willen iemand die de last verlicht en betrokken is. Een hulpverlener waar ze kunnen op steunen. Die iets doet en niet enkel praat.

“Door die alledaagse dingen te delen, kom je voor je het goed en wel beseft tot een echt gesprek. Sleutelmomenten vallen vaak wanneer je samen dingen doet. Sterke gesprekken ontstaan spontaan, vaak tussen de soep en de patatten. Want raar maar waar: het praat soms makkelijker als je elkaar niet recht in de ogen moet kijken.”
fictief Gitte in een brief naar Nadia

Tast af of werken rond gezond leven haalbaar lijkt en wanneer je openingen ziet, grijp die dan samen. Ga bv. mee naar een voedselpunt als die stap te groot lijkt, maar de vraag naar betaalbaar gezond eten dringend is. Kook mee een gezonde maaltijd tijdens een huisbezoek voor wie bang is om zelf iets ineen te steken. Ga samen lopen of wandelen om de frustraties eruit te krijgen.

Werk ook intensief met jongeren die geen gezondheidsproblemen vertonen, die al gezond leven. Kinderen zonder overgewicht, die zich niet eenzaam voelen, die al sporten, die geen moeilijke eters zijn … Versterk en ondersteun hen ook in waar zij nog kunnen en willen groeien. Focus bij gezondheidsprobleem niet enkel daarop. Bv. een meisje met overgewicht enkel aanspreken vanuit het verminderen van haar gewicht. Als zij graag wil werken rond luchtkwaliteit en risico’s op astma of allergieën, dan is dit ook waardevol en verbetert het ook haar gezondheid.

Biedt kansen op gezond leven zoveel mogelijk aan als een antwoord op hun vragen en sluit aan bij hun behoeftes en krachten. Zo is het geen extra last die op hun schouders komt en voelen ze zich ondersteund.

Een zinvol gesprek over gezond leven begint vaak met drie Signs of Safety vragen “Waarover maken ze zich zorgen?”, “Wat loopt er allemaal goed?” en “Waar willen we naartoe?” In een gesprek geeft een moeder bijvoorbeeld aan dat ze er vaak alleen voor staat en bezorgd is over wat hun kinderen (niet) eten. Dat ze na haar jobs geen energie heeft om die dagen nog te koken. In het weekend is haar vriend er. Dan heeft ze meer hoofdruimte. Na zo'n gesprek heb je een basis om samen oplossingen uit te werken. Een eerste stap kan zijn om in het weekend een budgetvriendelijke warme maaltijd te maken. Dan kan je samen zoeken wat dat kan zijn en wie dat opneemt. Persoonlijke doelstellingen zijn erg belangrijk om gemotiveerd te zijn. "Wat wil ik doen? Waar wil ik naartoe? Wat zijn mijn strijdpunten?" Samen focussen op iemands doel, niet op de hindernissen.”

“Want ook dat leerde ik van jou: richt je blik op je leuke momenten, op wat je kan, op waar je krachten en talenten liggen. Ondanks mijn twijfels en talrijke dipjes, ben ik er nu van overtuigd dat ik misschien wel problemen heb, maar geen probleem ben.”

Een gezond leven kan op verschillende manieren tot stand komen. Belangrijk is dat kinderen en jongeren de vrijheid voelen om binnen het redelijke dit gezond leven in te vullen. Dat ze ondersteuning ondervinden om de doelen die zij waardevol vinden, te bereiken.

Een gezond leven valt op verschillende manieren te bereiken. Daarom is ons aanbod ook zo divers. Het nodigt uit om in te spelen op verschillende voorkeuren om een doel te bereiken. Denk bv. aan de structuur van tussendoortjesplanners, het creatieve van actieve spelfiches en het speelse van Lekkerbekjes. Die zijn allemaal terug te vinden in Inspirerende praktijken.

"Jij geeft me het gevoel dat ik vooral een jongere ben, zoals miljoenen andere jongeren. Al verblijf ik in de jeugdhulp, toch valt mijn leven niet samen met mijn handelingsplan. Zo’n plan bevestigt vooral dat je speciaal bent of dat er iets mis met je is. Ongetwijfeld heb ook jij ergens zo’n handelingsplan zitten. Maar ik vind het vooral fijn dat dit plan niet voortdurend op tafel legt."
(fictief Gitte in een brief naar Nadia)

Jongeren vragen en hebben recht op inspraak bij het organiseren van hun dagelijks leven. Ook inspraak van ouders en andere sleutelfiguren biedt waardevolle input en doet organisaties groeien. Een boeiende uitdaging. Hierover meer onder de succesfactor participatie.

“Wie kinderen en jongeren echt wil bereiken en betrekken in de hulpverlening zal zich moeten afvragen wat precies de uitdaging of nood is voor jongeren.”
citaat uit Wat werkt in de jeugdhulp?

In de verhouding tussen vraag en aanbod, verkiezen we dat de vraag het aanbod stuurt. Wil de jongere inzetten op gezond leven door een groeitraject in voeding, of z’n veerkracht versterken en zich wat beter in zijn vel voelen? Zagen jullie meer in het werken naar een rookstop? Dan loont het misschien de moeite de jongere te volgen in zijn enthousiasme en af en toe te polsen of jullie voorstel al kan rekenen op wat bijklank.

Als hulpverlener, steunfiguur, begeleider … hoef je niet perfect te zijn. Soms is goede zorg gekkenwerk. Jullie verwachten veel van jezelf en er wordt ook veel van jullie verwacht. Soms té veel. Soms zoveel dat je onderuitgaat of het streven opgeeft en moedeloos wordt. Het gebeurt dat je regels, afspraken of procedures bewust naast je neerlegt om het te kunnen volhouden.

Het is dus niet altijd, overal, ongeacht ‘gezond doen’. Er zullen momenten zijn dat je even afwijkt van afspraken over gezondheid omdat het moet, je zal eens kansen zien voor gezonde activiteiten en die toch niet opnemen … En hé, dat mag ook! Want het maakt ‘goede zorg’ voor elkaar mogelijk. Een zomer waarin jullie hard inzetten op de gasten meer water te laten drinken, kan op een warme dag met een ijsje samengaan.

Willen we dat kinderen en jongeren zelf beredeneerde keuzes maken, dat moeten ze weten waarom jullie iets (niet) doen. Uitleggen waarom er opeens een fruitmand centraal staat en hoe dit aansluit bij wat jullie belangrijk vinden. Of nog beter: uitleggen waarom jullie samen nadenken over hoe jullie gezonder kunnen leven en dat omzetten in acties.

Omgevingsinterventies zijn even nodig als het opdoen van relevante kennis en vaardigheden. In een gezonde omgeving worden gezonde kansen geboden. Ethische nudges zijn aanpassingen die gewenste keuzes stimuleren (bv. fruit snijden tijdens IB ipv appels in een fruitmand op de frigo). Maar het is meer dan dat. Het aanleggen van een beweegtuin, rolmodellen … bijvoorbeeld.

Meer over deze en andere strategieën vind je onder stap 2 van het stappenplan.

Kleine stappen hebben al positieve effecten op de gezondheid. Even tijd nemen voor jezelf is voor jezelf zorgen en je veerkracht te versterken. Elke minuut beweging heeft positieve gezondheidseffecten. De effecten gaan ook veel ruimer dan fysiek gezonder zijn. Je eigenwaarde groeit, net zoals je sociaal netwerk. Iets nieuws eten is dapper, en waardering daarvoor (van jezelf en anderen) doet iets met je zelfbeeld.

Misschien zijn jongeren nog niet onmiddellijk klaar voor de stap om te stoppen met roken. Vraag hen om niet in het bijzijn van anderen te roken. Ook zij hebben een voorbeeldrol naar de andere jongeren in de organisatie. Je kan dit stimuleren als organisatie door de rookruimte uit het zicht te plaatsen en hierover duidelijke afspraken te maken. Die kleine stappen hoeven jongeren dus niet allemaal zelf en alleen te zetten. Ook een smaakpalet of bewegingscultuur kan je ondersteunen en verbreden. Kleine gewenste of haast onvoelbare ingrepen prikkelen jullie gasten. Wie wordt er kwaad van een kan water op tafel, of voelt zich niet begrepen bij het voorstel voor een avondwandeling?

Je hebt geen eindeloos budget noch tijd. Gelukkig hoeft dat niet! Niet elke vorm van beweging is duur, elitair, onhaalbaar, tijdrovend … Kijk maar eens naar deze beweegoefeningen. We hebben advies rond budgetvriendelijk koken en onze receptenapp houdt rekening met kleine(re) budgetten. De twaalf opvoedtips voor kinderen en zeven voor jongeren, kan je toepassen in leefgroepen en gezinnen. Ook thema’s als roken vragen geen groots budget, wel enkele vergaderingen en overleg. Via signalisatiemateriaal voor doofpunten of een rookverbod, communiceer je met één aankoop helder over gemaakte beslissingen. Voor rookstopbegeleiding vallen jongeren onder een verhoogde tegemoetkoming.

We trakteren jullie op inspirerende voorstellen, volledig op maat van jeugdhulp. Kijk alles na op Santé gasten op ... en Inspirerende praktijken.

Moeilijkheden waar jongvolwassenen mee kampen op het moment dat ze de jeugdhulp verlaten, vinden hun oorsprong soms veel vroeger. We moeten dus niet alleen de concrete stap naar het verlaten van de zorg in vraag stellen (bv. kunnen ze wel gezond koken?), maar ook het hele traject daarvoor onder de loep nemen. Kinderen en jongeren ondersteunen naar zelfstandigheid, begint vanaf dag één. Weten kinderen waarom ze als tussendoortje vaker fruit krijgen dan koeken? Welke leuke en haalbare alternatieven kennen ze om niet elke avond voor een scherm te hangen?

In jullie tijd samen versterk je kinderen en jongeren zoveel mogelijk. Je benoemt hun talenten, versterkt hun krachten, laat hen kennis maken met gezond eten, prijst hun beweeglijkheid, bevordert hun veerkracht en stimuleert gezonde relaties. Zodat kinderen en jongeren hun eigen traject uitstippelen. Het kan nog ongelooflijk goed met hen gaan, of het kan nog verschrikkelijk fout gaan. Maar jullie omgeving biedt hen in elk geval kansen op een gezond en welvarend leven binnen en buiten de jeugdhulp.

Situaties en regelgeving die achterstelling in de hand werken, stellen we in vraag. We maken kinderen en jongeren in de jeugdhulp sterker om een gezond leven te bereiken en vol te houden. Om dat te bereiken is het ook nodig om de samenleving te versterken in het geven van kansen om gezond te leven, ook buiten de jeugdhulp.

Vlaams Instituut Gezond Leven zet daarom ook in op een gezonde publieke ruimte, gezonde gemeentes en scholen, prijsstrategieën die gezonde keuzes stimuleren, marketingregulatie … We komen op voor bestaansminima, hebben oog voor onrechtmatige situaties in de gezondheidszorg (bv. betalend maken van sociaal tolken en ICB) en leggen de nadruk op gedeelde verantwoordelijkheid om gezond te leven …