Hoe positieve geestelijke gezondheid bevorderen
Individuele determinanten
Het bevorderen van geestelijke gezondheid komt kortweg neer op het versterken van de beschermende factoren voor geestelijke gezondheid (bijvoorbeeld het hebben van een sociaal netwerk, sociale vaardigheden, probleemoplossingsvaardigheden, gezonde levensstijl, …) en het verminderen van risico’s (bijvoorbeeld armoede, leerproblemen, middelenmisbruik, ...). Beschermende factoren werken daarbij in twee richtingen: ze zijn een buffer tegen wat fout kan lopen én ze helpen mensen op weg steviger in het leven te staan.
In de wetenschappelijke literatuur valt op dat de beschermende factoren vooral ingevuld en beoordeeld worden vanuit een eerder negatieve insteek. Zo focust de literatuur zich vaak op wat we moeten doen om psychische stoornissen tegen te gaan of te behandelen. Terwijl we beter ook kijken naar wat goed gaat en hoe we die beschermende factoren kunnen versterken.
Het is nochtans niet nieuw te beweren dat onder mensen die niet ziek zijn, sommige zich beter voelen dan anderen. En dat ook bij ‘gezonde’ mensen verbetering mogelijk is. Immers, wie goed in zijn vel zit, betekent meer voor zichzelf en voor de samenleving. Hier ligt bij uitstek een braakliggend terrein om meer gezondheidswinst te realiseren.
2 modellen geestelijke gezondheidsbevordering
Op basis van de effectiviteitsreview geestelijke gezondheidsbevordering (2011) werden 2 modellen ontwikkeld: een model over de beschermende factoren en een model voor risicofactoren voor geestelijke gezondheid.
Model beschermende factoren
Het model voor de beschermende factoren kan opgedeeld worden naargelang de vier grote levensfasen van de mens (beginjaren, jeugd, volwassenheid, latere leeftijd) en omschreven worden op individueel (1ste niveau), familiaal (2de niveau) of omgevingsniveau (3de niveau).
Het kader met de ontwikkeltaken zijn ‘mijlpalen’ in je ontwikkeling als individu die je toestaan naar de volgende levensfase over te gaan. Het niet (volledig) behalen van deze mijlpalen kan voor problemen zorgen. Bijvoorbeeld een kind dat geen veilige hechting heeft meegemaakt, kan als volwassene problemen ervaren in het aangaan van hechte, duurzame relaties. Aan het versterken van deze beschermende factoren kun je diverse interventies koppelen om het mentaal welbevinden van de gehele bevolking of een belangrijke subgroep te bevorderen.
Omgevingsdeterminanten
Op het gebied van de omgevings- en structurele factoren zijn de volgende interventies veelbelovend: sociale cohesie verhogen in een gemeenschap biedt tegengewicht aan de verbrokkeling van het sociaal weefsel. Het opzetten van gemeenschaps(kunst)projecten of lokale ruilkringen voor bijvoorbeeld kennis, diensten en goederen (zogenaamde ‘LETS’) kunnen daarbij helpen.
Ongelijkheid kan bestreden worden via de heropbouw en opwaardering van verarmde buurten en het bieden van toegang tot onderwijs en opleiding.
Het creëren van een veilige, aantrekkelijke omgeving met groene zones (bijvoorbeeld: ’Health Action Zones’) heeft ook invloed op het welbevinden van inwoners.
Referenties
- Barry, Canavan, Clarke, Dempsey, & Sullivan, 2009
- Cattan & Tilford, 2006