Wat bepaalt ons eetgedrag volgens het Gedragswiel?

Individuele en omgevingsfactoren die ons eetgedrag bepalen

Hoe we inkopen doen, eten bereiden of bestellen, maaltijden plannen en opeten – kortom, ons eetgedrag – wordt bepaald door allerlei factoren. Het Gedragswiel belicht enerzijds individuele determinanten van gedrag. Dat zijn de competenties (kennis en vaardigheden) die nodig zijn om gezond en milieuverantwoord te eten, en de drijfveren om dat ook effectief te gaan doen (of net niet). Anderzijds zijn er niet-individuele, externe invloeden. Die vinden we aan de bovenkant van het Gedragswiel terug, onder de noemer context. Dit verwijst naar de verschillende aspecten van de (voedsel)omgeving. Ook die externe determinanten bepalen mee het eetgedrag.

Samen beïnvloeden deze 3 soorten determinanten het eetgedrag van mensen. Samen, omdat ze niet enkel elk apart een invloed hebben op het gedrag, maar elkaar ook beïnvloeden. Zo zal bijvoorbeeld het kunnen toepassen van een plan om gezonder en milieuverantwoord te eten (cf. competenties) - omdat je dit belangrijk vindt voor jezelf, maar ook voor de planeet (cf. reflectieve drijfveren) -gemakkelijker zijn in een omgeving (cf. context) waar deze voeding beschikbaar is.

Voor wat en/of wie is deze inhoud bedoeld?

Met deze webpagina willen we inzicht bieden in verschillende determinanten van gezond en milieuverantwoord eetgedrag, met het Gedragswiel als kader. Professionelen kunnen hiermee mogelijke motieven herkennen die aan de basis liggen van eetgedrag van een bepaalde doelgroep (bv. kinderen, jongeren, ouderen, …). Gezondheidsbevorderaars, interventie-ontwikkelaars, zorgverleners, beleidsmedewerkers, cateraars, retailers, bedrijven uit de voedingsindustrie, … die iemand richting de gezonde en milieuverantwoorde keuze willen sturen, vertrekken bij het uitwerken van acties het best vanuit een determinantenanalyse van de eetgewoonten van een bepaalde doelgroep. Op die manier kunnen gerichte en effectieve acties worden opgezet om gezonder en milieuverantwoorder eetgedrag te stimuleren. Zo kunnen diëtisten doelgerichter helpen bij het veranderen van eetgedrag, als ze bepaalde drijfveren van hun cliënten kennen. Maar ook retailers of bedrijven kunnen ons eetgedrag een gezondere en meer milieuverantwoorde richting uitsturen, door bijvoorbeeld in te spelen op bepaalde omgevingsdeterminanten. Waar relevant linken we ook door naar de informatie en methodieken van Gezond Leven, die gebaseerd zijn op de betreffende determinant(en).

Gezien het belang van de samenhang van de verschillende determinanten die ons eetgedrag bepalen, verwijzen we ook naar de gezondheidsmatrix van Gezond Leven. Dat is een tool om verschillende acties in kaart te brengen. Zo kan men nagaan of er bij de ontwikkeling en implementatie van interventies wordt ingezet op een mix van strategieën. Die combinatie van strategieën speelt in op de verschillende determinanten die eetgedrag op meerdere niveaus bepalen.

Verder vormen deze pagina's slechts een leidraad die, op basis van wetenschappelijke literatuur, illustreert welke determinanten mogelijks het eetgedrag beïnvloeden. De lijst is met andere woorden niet exhaustief. Hierbij geven we mee dat het meeste onderzoek rond determinanten die eetgedrag bepalen gevoerd is vanuit gezondheidsperspectief. Vaak gaan studies ook in op bepaalde subgedragingen, zoals bv. determinanten van het eten van groenten en fruit, minder vlees eten, meer water drinken, … De inhoud zal in de toekomst up-to-date gehouden worden op basis van nieuwe inzichten. De PDF versie met bronvermelding en bijhorende literatuurlijst vind je hier.

Verder kunnen determinanten ook verschillen per doelgroep. Daarom is het belangrijk om bij het formuleren van acties telkens doelgroepgericht te werken, door na te gaan welke determinanten voor een bepaalde doelgroep en/of in een bepaalde setting bepalender zijn. Naast een determinantenanalyse, is een doelgroepanalyse bij het ontwikkelen van interventies dus ook belangrijk.