Gezondheidsdeterminanten

Biologische factoren

Biologische factoren zijn de factoren binnen het individu. Ze kunnen biologisch bepaald of erfelijk zijn, zoals bijvoorbeeld geslacht, kleurenblindheid of een genetische aanleg voor bepaalde ziektes. Biologische factoren kunnen ook verworven zijn door de leefstijl of de omgeving. Voorbeelden van (eventuele) verworven biologische factoren zijn gewicht, bloeddruk en longfunctie.

Organisatie van de gezondheidszorg

De kwaliteit en organisatie van de gezondheidszorg spelen een belangrijke rol in de gezondheid van de mens. Dat gaat in de eerste plaats over de kwaliteit van de (medische) zorg, die sterk afhangt van groeiende wetenschappelijke inzichten. Maar ook de organisatie van de gezondheidszorg speelt een grote rol. Denk maar aan de verplichte ziekteverzekering waardoor de zorg relatief goedkoop wordt. Een factor als toegankelijkheid is daarbij ook van belang. Ondanks de bescherming die elke burger geniet door de wet op de patiëntenrechten, kunnen bepaalde aspecten van de gezondheidszorg minder toegankelijk zijn voor een aantal bevolkingsgroepen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat kwetsbare groepen minder deelnemen aan bevolkingsonderzoeken.

Naast de curatieve gezondheidszorg is er ook aandacht voor preventieve gezondheidsvoorzieningen. Hier wordt gestreefd naar het bevorderen, beschermen en behouden van de gezondheid van de bevolking. Denk bijvoorbeeld aan vaccinaties, bevolkingsonderzoeken voor kanker, en leefstijlcoaching.

Leefstijl

Met leefstijl wordt een combinatie van gedragingen bedoeld, die gerelateerd zijn aan gezondheid. Onder de gezondheidsdeterminant leefstijl vinden we voedingsgewoonten, bewegingspatroon, het omgaan met stress, alcoholgebruik, het omgaan met relaties en persoonlijke zingeving, enzovoort.

Dat gedrag, gerelateerd aan gezondheid, wordt bepaald door de competenties (kennis en vaardigheden) van een individu, de drijfveren om gezond of ongezond gedrag te stellen en de omgeving waarin iemand leeft. Werken aan gezondheid via leefstijl houdt dus in dat je oog hebt voor de verschillende gedragsdeterminanten, zowel individueel als vanuit de omgeving. Leefstijl kan je dan bevorderen door gebruik te maken van technieken en principes van gedragsverandering.

Fysieke en sociale omgeving

Lalonde plaatst ten slotte de fysieke en sociale omgeving in zijn model van gezondheidsdeterminanten.

Met de fysieke omgeving bedoelen we de samenstelling en vormgeving van woon-, werk- en schoolomgevingen en voorzieningen daarbinnen (vb. groenvoorzieningen, verkeerssituatie, aanwezigheid van industrie, fietspaden en speelvoorzieningen, …).De sociale omgeving omvat zowel de organisatie van de sociale verbanden waarin een individu leeft en mee te maken heeft, als de sociale invloeden op het individu (vb. de gezinssituatie, de familie, de buren, vrienden, klasgenoten en collega’s, maar ook de media, sociale en culturele waarden en normen).

Omgeving werd later verder opgesplitst in 4 contexten: fysiek, sociaal-cultureel, economisch en politiek. De economische context heeft te maken met de betaalbaarheid en marketing van producten en diensten, maar ook met de economische welvaart van een land of gebied. De politieke context verwijst naar wetten, regels en aanbevelingen met betrekking tot gezondheid, maar ook naar politieke ideologieën, de afwezigheid (of aanwezigheid) van oorlog in het land of het gebied, etc.

Lees meer over hoe de omgeving ook inspeelt op gezondheid.