Gezondheidsmatrix woonzorgcentra
Een succesvol beleid bestaat uit een mix van acties die een samenhangend geheel vormen. De gezondheidsmatrix stelt die visueel voor.
De gezondheidsmatrix is een instrument dat verschillende niveaus en strategieën voorstelt. Een kwaliteitsvol gezondheidsbeleid voeren in een woonzorgcentrum betekent een mix van acties inzetten op deze verschillende strategieën en op deze verschillende niveaus. Het woonzorgcentrum kan de gezondheidsmatrix gebruiken om:
- een breed, visueel zicht te krijgen op welke vlakken het woonzorgcentrum al rond bepaalde gezondheidsthema’s werkt, en op welke vlakken er nog hiaten zijn;
- acties op te lijsten voor een gezondheidsthema of een specifieke doelstelling in het preventief gezondheidsbeleid van het woonzorgcentrum.
Strategieën
Er zijn 4 verschillende rijen in de gezondheidsmatrix: educatie, omgevingsinterventies, afspraken en regels, zorg en begeleiding. Dit zijn verschillende strategieën waarmee je gezond gedrag kan stimuleren en waarmee je van je woonzorgcentrum een gezonde omgeving kan maken voor de bewoners.
Educatie
Je kan als woonzorgcentrum de competenties van je bewoners en zorgpersoneel om gezond te leven verhogen door te informeren (kennis verhogen), competenties te trainen en een gezonde leefstijl te sensibiliseren en te motiveren. Met competenties bedoelen we:
- Kennis: weten wat gezonde voeding is, wat psychofarmaca met je lichaam doet, hoeveel je per dag best beweegt om gezond te blijven, wat goede mondzorg is, hoe vaak je moet ventileren en verluchten, enz.
- Inzicht: inzicht in motieven om psychofarmaca te gebruiken, inzicht in drempels om te stoppen met roken, inzicht in voedingsgewoonten, enz.
- Vaardigheden: technische, sociale, culturele en emotionele vaardigheden die nodig zijn om gezond te leven. Bijvoorbeeld hoe je een gezonde soep maakt, hoe je mondhygiëne toepast, enz.
- Attitude: de houding t.o.v. een gezonde levensstijl, de aanwezige normen en waarden over psychofarmaca, voeding, lang stilzitten, mentaal welbevinden, enz.
Omgevingsinterventies
Dit gaat over de fysieke en sociale maatregelen die het woonzorgcentrum kan nemen om de omgeving voor de bewoners zo gezond mogelijk te maken.
Fysieke omgevingsinterventies zijn bijvoorbeeld: het aanleggen van een moestuin, het voorzien van sport- en spelmateriaal, fietsen of fruitmanden, het aanbrengen van ventilatieroosters, het inrichten van een snoezelruimte, het monteren van beugels en leuningen voor valpreventie, enz. Het gaat hierbij dus vaak over de accommodatie van de voorziening.
Sociale omgevingsinterventies kunnen gaan over de voorbeeldfunctie in gezond gedrag van het personeel of over het sociale klimaat van het woonzorgcentrum.
Afspraken en regels
Een woonzorgcentrum moet afspraken en regels stellen die ofwel gezond gedrag aanmoedigen, ofwel ongezond gedrag afraden. Die kunnen dus beperkend of stimulerend zijn. Dit kan zich vertalen in het huisreglement, afspraken in een afdeling, regels over roken of het gebruik van psychofarmaca, enz.
Zorg en begeleiding
Deze strategie gaat over het tijdig voorkomen van bepaalde ziektes of aandoeningen door bedreigende factoren voor de gezondheid weg te nemen, te beperken of door beschermende factoren te versterken. Bijvoorbeeld: signaalfunctie van zorg- of hulpverleners m.b.t. eetstoornissen (vroegdetectie), rookstopondersteuning voor bewoners voorzien (vroeginterventie), samenwerking met of doorverwijzing naar geestelijke gezondheidszorg (doorverwijzing naar gepaste zorg).
Niveaus
De kolommen in de matrix staan voor 4 niveaus: de bewoner, de afdeling, het woonzorgcentrum en de omgeving buiten de voorziening. Dit zijn verschillende niveaus waarop je de strategieën toepast zodat je gezond gedrag kan stimuleren en waarmee je van je woonzorgcentrum een gezonde omgeving kan maken voor de bewoners.
De bezoeker
Hieronder vallen alle initiatieven of acties die je ofwel naar één individuele bewoner richt, ofwel naar een groep mensen in je woonzorgcentrum die bepaalde risico’s lopen. Er moet dus rekening worden gehouden met de individuele kenmerken, behoeften en wensen op vlak van preventieve gezondheid. Je kan dus acties richten naar één bewoner, bijvoorbeeld iemand die met overgewicht kampt en een aangepast dieet zal volgen.
Daarnaast passen in deze kolom ook de initiatieven die je neemt om de gezondheid van bepaalde risicogroepen of kwetsbare groepen binnen je woonzorgcentrum te verbeteren. Een mogelijk voorbeeld: voor een oudere met suikerziekte gelden andere afspraken rond voeding en beweging dan voor de andere bewoners.
De afdeling
Alle activiteiten die je naar een afdeling van het woonzorgcentrum richt, vallen onder dit niveau. Je houdt best rekening met organisatorische en ruimtelijke aspecten die betrekking hebben op de afdeling.
Bijvoorbeeld: binnen de afdeling wordt er voor ouderen met dementie een actie gedaan rond ondervoeding. Voor een andere afdeling is dit niet van toepassing.
Het woonzorgcentrum
In deze kolom passen alle activiteiten die naar alle bewoners en hun leefomgeving gedaan worden op voorzieningenniveau. Bijvoorbeeld: afspraken die gemaakt worden voor het hele woonzorgcentrum rond het maaltijdgebeuren. Of de afspraak dat in de hele voorziening een jaar lang rond het thema mondzorg wordt gewerkt.
Hier kun je ook verwijzen naar het preventief gezondheidsbeleid voor het personeel. Kijk daarvoor op www.gezondwerken.be.
Omgeving buiten de voorziening
In deze kolom is de fysieke en sociale omgeving buiten het woonzorgcentrum de context waar je je naar richt: dit kunnen mantelzorgers zijn, familieleden of andere contextfiguren, de aanwezigheid van dienstencentra in de buurt, het gemeentebestuur, enz.
Een woonzorgcentrum staat immers niet op zichzelf. Het is ingebed in de fysieke en sociale omgeving daarbuiten. En die omgeving oefent ook invloed uit op het gezondheidsbeleid van het woonzorgcentrum. Het is dus essentieel om rekening te houden met die invloed en om ook op dit niveau acties te plannen. Bijvoorbeeld: informatie geven aan familie en mantelzorgers. Of samenwerken met huisartsen en/of tandartsen in de buurt.