Kleurrijk Gezond
Kleurrijk Gezond wil mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties motiveren om gezond te eten en voldoende te bewegen. De interactieve groepssessies van Kleurrijk Gezond vergroten op een laagdrempelige manier de basiskennis en vaardigheden over een gezonde leefstijl. Dit door middel van visuele materialen, oefeningen en gerichte vragen. Tijdens de sessie wordt er extra aandacht geschonken aan de diversiteit van eetgewoonten. Je kan de sessies aan de noden van de groep aanpassen.
Hoe kan je praktisch aan de slag gaan met Kleurrijk Gezond?
Het Kleurrijk Gezond-pakket bestaat uit verschillende fiches. Er zijn twee basisfiches die de basis vormen van elke sessie en dus altijd aan bod komen. Als organisator beslis je zelf (in overleg met de doelgroep) welke andere inhoudelijke fiches je nog kiest. Zo kan je de sessie op maat samenstellen. Een sessie duurt gemiddeld 2 uur en is geschikt voor 10 tot 20 deelnemers. Als organisator breng je groepen mensen bijeen die interesse hebben in dit thema.
Je kan een sessie organiseren:
- als deel van de activiteit van een bestaande groep
- als extra activiteit voor een bestaande groep
- als activiteit voor mensen die je speciaal samenbrengt
Je kan een sessie samenstellen op maat en kiezen uit de volgende fiches:
- Kennismaking en algemene inleiding (basisfiche)
- Gezonde voeding, wat is dat nu precies?
- Zit minder lang stil én beweeg meer
- Gebruik weinig (verborgen) suiker, vet en zout
- Kook gezond met een beperkt budget
- Gezonde (op)voeding bij kinderen
- Afwisseling van eten is lekker en gezond
- Geniet samen van gezond eten en bewegen
- Drink minstens 1,5 liter water per dag
- Steun van je omgeving helpt om gezonde gewoonten vol te houden
- Eet met regelmaat en stel je maaltijden gezond samen
- Afsluiting (basisfiche)
Met welke materialen kan je aan de slag?
Voor jou als organisator of lesgever van Kleurrijk Gezond zijn de volgende materialen beschikbaar:
- Handleiding: hierin staat van a tot z uitgelegd hoe je aan de slag kunt gaan met Kleurrijk Gezond. Er wordt beschreven waarmee je rekening moet houden en hoe je de sessies best organiseert. Ook kan je beknopte informatie terugvinden over de verschillende inhoudelijke fiches zoals duurtijd en het benodigde materiaal.
- PowerPointpresentaties voor de verschillende inhoudelijke fiches.
- Rugzak met verschillende materialen: didactisch materiaal, zakje met suikerklontjes, voedings- en bewegingsdriehok op doek, take home-materialen.
Voor wie is Kleurrijk Gezond?
De einddoelgroepen van het Kleurrijk Gezond-project zijn alle Vlamingen en Nederlandstalige Brusselaars in een maatschappelijk kwetsbare situatie.
Waarom specifiek voor mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties?
Omdat we weten dat zij gedurende heel hun leven minder kansen krijgen op een gezond leven. Ook het preventieve gezondheidsaanbod is vaak onvoldoende toegankelijk voor hen. En iederéén heeft recht op een goede gezondheid!
De negatieve impact van maatschappelijke kwetsbaarheid op gezondheid maakt dat mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties nagenoeg altijd behoren tot de risicogroep voor het ontwikkelen van een bepaald gezondheidsprobleem of het niet stellen van een gezondheidsbevorderend of -beschermend gedrag.
9,5% van de Belgische bevolking komt materieel en sociaal heel wat tekort. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is dat 17,5% en in het Vlaamse Gewest 5,4% (Statbel, 2022). In België leeft bijna 1 persoon op 7 (13,2%) onder de armoedegrens. 18,7% van de Belgische bevolking (bijna 1 op 5) loopt het risico op armoede of sociale uitsluiting (Statbel, 2023). De armste huishoudens besparen vaak het eerst op de aankoop van voedsel, de enige redelijk flexibele uitgavenpost in het huishoudelijke budget.
Personen met een lagere sociaaleconomische status (SES) leven minder lang en minder lang in een goede gezondheid. De kloof in gezonde levensverwachting op 25-jarige leeftijd (gezonde levensjaren) tussen personen met een laag en hoog opleidingsniveau bedraagt 10,5 jaar voor mannen en 13,4 jaar voor vrouwen. In 2018 leed 22% van de mensen die alleen secundair onderwijs volgden aan obesitas, tegenover 12% van de mensen met een diploma hoger onderwijs (Gezondheidsenquête Sciensano, 2018).
Hoe is het project tot stand gekomen?
Kleurrijk Gezond is ontstaan op vraag van het veld. Kleurrijk Gezond wil een antwoord bieden op een superdiverse samenleving en gezondheidsongelijkheid. Ongezond eten en weinig bewegen zorgt voor veel mensen en op veel plaatsen voor gezondheidsproblemen. Organisaties die met hen in contact komen, werken hiervoor rond de thema’s voeding en beweging. Die organisaties lieten ons weten dat de bestaande materialen om te informeren over voeding en beweging te hoogdrempelig waren. Alles moest dus toegankelijker gemaakt worden.
Daarom werd in 2008-2012 in Antwerpen de Kleurrijk Gezond-methodiek bottom-up en co-creatief ontwikkeld in een samenwerkingsverband met Antwerps integratiecentrum de8, Stad en OCMW Antwerpen, het Vlaams Instituut Gezond Leven en de Gezondheidsmakers Antwerpen. De methodiek werd al uitgebreid getest bij groepen met een migratieachtergrond en positief geëvalueerd. Sinds 2018 is de methodiek voor heel Vlaanderen beschikbaar. Tot juni 2019 was dit project gesubsidieerd door de Vlaamse overheid en werden alle sessies gratis aangeboden.
Oorspronkelijk was deze methodiek specifiek ontwikkeld voor mensen met een migratieachtergrond. De Kleurrijk Gezond-sessies waren toegankelijk voor alle mensen met een migratieachtergrond, ongeacht van hun etniciteit of sociaaleconomische situatie. Sinds 2024 is de einddoelgroep van deze methodiek verruimd naar àlle mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties, dus ook voor mensen zonder een migratieachtergrond. Kleurrijk Gezond past op deze manier het principe van proportioneel universalisme toe. Sinds 2025 wordt er niet meer actief op deze methodiek ingezet, maar kan je wel zelfstandig aan de slag met het lesmateriaal (presentaties en handleiding) dat hier ter beschikking wordt gesteld.
Wat zijn de doelstellingen van Kleurrijk Gezond?
Kleurrijk Gezond wil verschillende dingen bereiken, zowel op micro-, meso-, als op macroniveau.
Het microniveau zijn de individuele mensen, in dit project zijn dit meer specifiek de deelnemers van de groepssessies Kleurrijk Gezond, namelijk de einddoelgroep. Het mesoniveau verwijst naar de groepen of de intermediairs, namelijk de lesgevers én hun organisaties die de Kleurrijk Gezond-sessies geven. En het macroniveau is gericht op het systemische, namelijk de samenleving.
Voor de deelnemers:
- praktijkgericht en interactief werken
- betrokkenheid en intentie vergroten:
na het volgen van een sessie weten deelnemers meer over gezonde voeding en beweging - basisinformatie en tips meegeven
Voor de lesgevers (en hun organisaties):
- gezondheidsbevordering stimuleren
- draagvlak en motivatie vergroten om rond gezondheidsbevordering te werken
- op maat van mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties durven en kunnen werken: na het volgen van de train-de-trainer, de toepassing van de methodiek en de terugkomdag voelen de lesgevers zich beter in staat om evenwichtige voeding en beweging te bevorderen bij de doelgroep.
Voor de samenleving:
- gezondheidsongelijkheid aanpakken en verminderen
- de sociale gradiënt verkleinen door iets extra te doen voor mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties en door extra aandacht te schenken aan de diversiteit van eetgewoonten.
Wat zijn belangrijke eigenschappen van de methodiek?
- Flexibel en op maat inzetbaar: je kan kiezen welke module(s) te gebruiken i.f.v. de groep. Het didactisch materiaal en de inhoud in de modules zijn participatief ontwikkeld. De werkvormen laten flexibiliteit tijdens het geven van de sessie toe.
- Laagdrempelig: het didactisch materiaal en taalgebruik is eenvoudig en duidelijk en kan regelmatig aangepast worden.
- Interactief: door het gebruik van aantrekkelijk oefenmateriaal, de vele praktijkoefeningen en -voorbeelden wordt er veel interactie mogelijk gemaakt.
- Draagvlakversterkend: organisaties worden gestimuleerd om een gezondheidsbeleid te voeren. Zo draagt Kleurrijk Gezond bij aan gezondheidsbevordering op de agenda krijgen bij bv. verenigingen waar armen het woord nemen, vrouwenorganisaties, asielcentra, onthaal en integratiebureaus, enz.
Welke organisaties kunnen met Kleurrijk Gezond aan de slag?
- Lokale besturen: OCMW’s, steden en gemeenten, lokale dienstencentra, integratiediensten, diensten sport en gezondheid, gelijke kansen, diversiteit en gezondheid, dienst preventie, dienst wijkmanagement, dienst diversiteit, Avansa, enz.
- Organisaties die mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties bereiken:
- welzijns- en gezondheid(bevorderingen)organisaties: WGC, CAW, inloopteams, huizen van het kind, preventiewerkers, gezondheidsbevorderaars en zorgverleners die met mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties in contact komen
- diversiteitorganisaties: zoals onthaal– en integratiecentra, opvangcentra voor asielzoekers en vluchtelingen …
- socio-culturele organisaties: vrouwenverenigingen, zelforganisaties, lokale verenigingen en vzw’s
- onderwijs: Ligo (Centra voor Basiseducatie)
Benieuwd hoe dit in de praktijk loopt? Of Kleurrijk Gezond in de smaak valt?
Gemeente Asse doet daar met alle plezier een boekje over open: een fris, fruitig en zomers ‘vakantienummer’ over gezonde smoothies. Zet er snel je tanden in.
Gezond eten en bewegen is ook leuk en gezellig. Mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties ervaren dat minder vaak. Met de Kleurrijk Gezond-sessies willen we ertoe bijdragen dat ze dat wel op die manier kunnen beleven. Een Kleurrijk Gezond-sessie kan immers ook gecombineerd worden met een kookworkshop.
“We vroegen de deelnemers om iets mee te brengen naar de sessies. Zoals kommen, mesjes, snijplankjes, … Zo betrokken we hen maximaal. Het was een leuke activiteit en het ging ook over gezond eten, twee vliegen in één klap.”
Sophie, Dienst Integratie van Asse
"De mensen vertelden over hun kookgewoontes, wat ze thuis klaarmaken. De sessie inspireerde hen en ze deelden hun ervaringen. Ik haal veel energie uit zulke sessies. Ik voel dat ik mensen iets bijbreng. Ik kan ze een beetje aanzetten om gezonder te eten. Of hen bewust maken. In dit specifieke geval was dat hen laten inzien wat fruit, fruitsap en smoothies nu gezond of ongezond maakt. En geloof me, er werden grote ogen getrokken."
Lieve, diëtiste en lesgever Kleurrijk Gezond