Gezondheidscalculator modal shift
De modal shift, ofwel de verschuiving van autogebruik naar actieve en duurzame vervoerswijzen zoals fietsen en wandelen, heeft een grote impact op de omgeving en onze gezondheid. Door vaker de fiets te nemen of te voet te gaan, verbeteren we niet alleen onze eigen fysieke en mentale gezondheid. Ook de samenleving en het milieu profiteren hiervan. Minder luchtvervuiling, geluidsoverlast en verkeersdrukte zorgen voor een gezondere leefomgeving. Bovendien zorgt een verhoogde fysieke activiteit ook voor dalende gezondheidszorgkosten. Daarnaast heeft de modal shift ook een positieve impact op het klimaat en daalt de kost door minder files.
Maar hoe bereken je deze maatschappelijke winsten? Dat tonen we graag aan de hand van de Gezondheidscalculator modal shift!

Hoe zorgt de modal shift voor een betere volksgezondheid?
Als je de auto laat staan om je met de fiets of te voet te verplaatsen, dan creëer je maatschappelijke winst. Het grootste voordeel hiervan? Een betere fysieke gezondheid, want wie fietst of wandelt, voelt zich beter en fitter en zal langer in goede gezondheid leven. Maar ook de maatschappij vaart hier wel bij. Want dit vertaalt zich bijvoorbeeld in minder kosten voor de gezondheidszorg en in meer gezonde levensjaren door een verbeterde luchtkwaliteit en minder geluidshinder, maar ook in een kleinere klimaatimpact en minder files. Iets dat zich perfect laat berekenen in euro’s.
Een verschuiving naar duurzame vervoerswijzen is belangrijk voor de gezondheid (minder fijn stof in de lucht, minder geluidsoverlast afkomstig van wegverkeer, minder sedentair gedrag, meer beweging, hoger mentaal welbevinden,...), het klimaat (minder brandstofconsumptie en CO2-uitstoot, minder autoproductie, minder verharding en ruimte-inname,...) en de maatschappij (minder file, meer ruimte voor ontmoeting, spelen en sporten, veiligere wegen, minder zieken en bijhorende kosten...).
Buurten fietsvriendelijker inrichten, kan het gebruik van de fiets, dat toch een relatief goedkoop vervoermiddel is, een boost geven en zo vervoersarmoede helpen vermijden. Voor welk vervoersmiddel we kiezen, is immers niet louter een individuele keuze. De context waarin we leven zal ons gedrag sterk meebepalen. Een context die gezond gedrag stimuleert, is dus essentieel bij het bevorderen van een gezonde leefstijl.
Het is natuurlijk nuttig en interessant om te weten wat de maatschappelijke winst precies is van initiatieven die mensen aanzetten om te fietsen of te wandelen in plaats van de auto te nemen. Projecten die je met de gezondheidscalculator modal shift kan berekenen zijn bv. het aanleggen van een fietstunnel of een fietssnelweg, het verbreden van voetpaden, het invoeren van een fietsstraat, … Je kan een nieuw ontwerp berekenen en zo draagvlak creëren, of na de realisatie ervan de gezondheidswinst evalueren. Met de tool kan je ook twee alternatieve plannen met elkaar vergelijken en volgende effecten berekenen:
- de hogere fysieke activiteit voor het individu dat de shift maakt ;
- de daling in blootstelling aan luchtverontreiniging voor de bevolking ;
- de verwachte stijging van blootstelling aan luchtverontreiniging voor het individu dat de shift maakt ;
- hoe de kans op een ongeval voor het individu na de modal shift verandert;
- de daling in geluidsniveaus voor de bevolking ;
- de verminderde CO2-uitstoot ;
- de verminderde file.
Waarom deze gezondheidscalculator modal shift?
Er zijn natuurlijk al veel organisaties overtuigd van het belang van de modal shift. De modal shift naar actief transport (meer mobiliteit al fietsend of te voet) wordt meer en meer gezien als één van de oplossingen voor vele problemen zoals files, klimaatverandering, vervoersarmoede, geluidsoverlast, luchtvervuiling en gezondheidsproblemen.
Een inzicht in die kosten en baten voor wat betreft gezondheid kan de nood aan een modal shift verder onderbouwen. Zo kan de strategie ‘health in all policies’ beter worden beargumenteerd.
Hoe werkt de tool?
De tool is gebaseerd op het aantal mensen dat hun gedrag verandert. Het aantal mensen dus dat de auto laat staan om zich met de fiets of te voet te (zullen) verplaatsen. Heb je inzicht in de gedragsverandering die jouw project heeft gerealiseerd of zal realiseren? Dan kan je met deze tool berekenen hoeveel winst dit opbracht of zal opbrengen voor de maatschappij.
Een extraatje is dat je de maatschappelijke winst ook kan afzetten tegen je eigen investeringen in een kosten-batenanalyse.
Om hem goed te begrijpen, is het handig dat je even deze korte handleiding leest. Daarin vind je een voorbeeldcase die je zal helpen om de verschillende velden van de tool in te vullen.
Tot slot is er ook dit achtergronddocument waarin alle wetenschappelijke achtergrond en uitleg over de gebruikte terminologie staat.
Hoe realiseer je nu een modal shift?
Goeie vraag! Vandaag kiezen mensen nog vaak voor de auto als eerste transportmiddel. Nog steeds wordt ongeveer een vijfde van de zeer korte verplaatsingen (minder dan 1 km) met de wagen afgelegd, voor afstanden van minder dan 5 km is dat zelfs meer dan de helft. Er is dus zeker marge om mensen te motiveren tot het maken van een modal shift, zeker nu ook grotere afstanden gemakkelijker overbrugd kunnen worden met elektrische fietsen en speedpedelecs.
Een integraal mobiliteitsbeleid kan je op weg helpen om na te denken over welke acties je kan ondernemen om mensen te overtuigen om te stappen, te fietsen of het openbaar vervoer te nemen, kortom het STOP-principe te realiseren. Dit doe je door in te zetten op een mix van acties: sensibiliseringscampagnes, een uitnodigende omgeving en een stimulerend beleid, maar ook, waar nodig, initiatieven op maat van individuen (denk bijvoorbeeld aan de fietsschool voor volwassenen).

Ondersteuning en contact
Voor ondersteuning bij het gebruik van en vragen over de modal shift tool kan je terecht bij caroline.degeest@gezondleven.be.
Wil je ondersteuning bij het ontwikkelen van een gezond mobiliteitsbeleid? Dan kan je als lokaal bestuur het Logo van jouw regio contacteren.