“Snack & Chill is méér dan gezonde voeding. Het geeft jongeren ook verantwoordelijkheid”

Leerlingen die kampen met typische welvaartsziekten zoals overgewicht en diabetes, of die vaak afwezig zijn door gezondheidsproblemen onrechtstreeks gelinkt aan ongezonde voeding: het is Lieselot, diëtiste van opleiding, een doorn in het oog. “Ik werk als stagebegeleider Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) op onze campus in de Jacob Jordaensstraat in Antwerpen, een typische stadsschool met een heel divers publiek. En daar merkte ik hoe ongezond leerlingen dikwijls eten”, zegt Lieselot, die ook lid is van de werkgroep Gelijke Onderwijskansen - Preventieve Gezondheidszorg. “Dat wilde ik graag veranderen. Ondertussen zijn we al aan onze derde schooljaar Snack & Chill bezig.”

Waarom vind je die aandacht voor gezonde voeding op school zo belangrijk?

“Een school heeft ook een opvoedende functie en niet elk gezin kan thuis gezonde voeding voorzien. Het is een keuze van de school om dit gratis aan te bieden. In eerste instantie was het de bedoeling dat leerlingen bij mij terechtkonden voor voedingsadvies. Maar dat had een averechts effect. Ze dachten dat ze van mij een dieet zouden krijgen om te vermageren, maar dat was het tegenovergestelde van wat we wilden bereiken. En dan zag ik toevallig Snack & Chill voorbijkomen en heb ik dat voorgesteld aan de directie. Ik mocht het op één van onze campussen uitproberen en toen dat een schot in de roos bleek, hebben we het ook op onze twee andere campussen uitgerold.”

Waarom werd het zo’n succes?

“Omdat het heel zichtbaar was. Ik had door de klusjesmannen een bar laten bouwen met recyclagemateriaal en die versierden we met kleurrijke vlaggetjes. Meer is het eigenlijk niet. Want hoe meer je gaat gebruiken, hoe meer er achteraf ook op de speelplaats blijft liggen en hoe meer er moet worden opgeruimd. En dat gedoe wil ik niet. We willen zo weinig mogelijk afval.”

Wat doen de leerlingen?

"Zij ontwerpen posters die we op de schermen op school tonen en die aangeven wat er tijdens het Snack & Chill-moment verkrijgbaar zal zijn. Het zijn ook de jongeren zelf die achter de bar staan, die de voorbereiding én de afwas doen. Die betrokkenheid is enorm belangrijk voor het welslagen van het project.”

Wat bieden jullie aan in de bar?

“Nectarines, komkommer, studentenhaver, maïswafels, iets met een dipsausje, … Water met een smaakje zit er ook altijd bij. Ik probeer voor variatie te zorgen en drie of vier dingen te voorzien waaruit ze kunnen kiezen. Wat precies, hangt af van wat er in het seizoen is. Ik zorg er wel altijd voor dat het fruit gewassen, geschild en in porties verdeeld is, zodat er geen afval is én dat er niet mee gegooid kan worden. Want dat durven de leerlingen wel eens doen, zeker met ronde dingen, zoals kerstomaten.”

Vinden ze het dan geen leuk initiatief?

“Oh zeker, wel. In het begin stonden ze er weigerachtig tegenover: ‘Nee, ik ga niet achter zo’n bar staan, da’s belachelijk!’ (lacht) Maar eens ze het een keer hadden gedaan, waren ze verkocht. De leerlingen van de eerste graad zijn zelfs zo enthousiast dat ze eerst allemaal netjes in een rij moeten gaan staan voor we beginnen, want anders stormen ze allemaal tegelijk op de bar af. Bij de tweede en de derde graad is het succes iets minder, maar het is hoe dan ook een vrijblijvend concept. En dat is goed, want zeggen: “En nu moét je een stuk fruit gaan halen”, werkt toch niet. Het moet uit henzelf komen. Ik bestel ook niet voor elke leerling een portie: ik voorzie voor ongeveer veertig procent van de schoolpopulatie iets. Het is immers niet de bedoeling dat we achteraf met een enorme overschot zitten. En soms slaat je aanbod aan en soms maak je de verkeerde keuze. In het begin is het even zoeken.”

En de leerkrachten? Hoe groot is hun enthousiasme?

“Er wordt veel over gesproken in de leraarskamer en iedereen is altijd benieuwd naar wat we dit keer weer gaan aanbieden. (lacht) Het leeft echt wel en ik krijg regelmatig de vraag van andere leerkrachten of hun klas ook eens mag meedoen. Als er overschot is, wordt die ook in de leraarskamer gezet of aan het onderhoudspersoneel uitgedeeld.”

Hoe vaak organiseren jullie de Snack & Chill-bar?

“Voorlopig één keer per maand, maar ik zou liever meer willen. Vorig jaar is er in het kader van Schools4Health zelfs een buitenlandse delegatie komen kijken hoe wij Snack & Chill aanpakken. Da’s toch wel een teken dat we er zeker verder mee moeten gaan. Twee keer per maand lijkt mij ideaal. Want je mag het ook niet elke week organiseren, want dan is het plezante er snel af en wordt het voor de leerlingen misschien te voorspelbaar.”

Wie financiert het project?

“De school. Maar we gaan nu bekijken of we via Fruitsnacks groenten en fruit aan een voordelige prijs kunnen laten leveren.”

Wat is de grootste moeilijkheid bij het op poten zetten van Snack & Chill?

“Het betrekken van de leerlingen. Ik had in het begin niet echt door hoe ik hun betrokkenheid kon vergroten. Ik heb hen dan de enquête van Snack & Chill laten invullen en daarin konden ze aangeven wat zij graag willen. Dat heeft mij erg geholpen. Zo stelden ze voor om muziek te draaien in de bar en eens andere drankjes te geven, zoals bijvoorbeeld een gezonde milkshake. Ik denk dat het belangrijk is om leerlingen het gevoel te geven dat ze betrokken zijn. Als ze een keuze hebben, krijg je ze veel sneller mee.”

En praktisch? Loopt er daar wel eens iets fout?

“We hebben al eens problemen gehad met de bestellingen die fout werden geleverd, waardoor de ene campus teveel kreeg en de andere te weinig. Niet alles gaat dus altijd perfect. Maar hoe vaker je het doet, hoe makkelijker het wordt. Ik weet ondertussen bijvoorbeeld al dat ik geen peren moet nemen, want dat slaat niet aan. Maar druiven, dat werkt wel supergoed.”

Heeft Snack & Chill ook echt effect?

“Natuurlijk is het probleem daarmee niet opgelost. Maar bij elk stukje komkommer of radijs dat ze in hun mond steken, eten ze toch al geen chips. Maar ik wil niet het ene door het andere vervangen. Ik wil hen laten zien dat ze alles mogen eten, maar dat hun verdeling anders moet: elke dag groenten en fruit, heel af en toe chips en koeken. Snack & Chill is een stap in de goede richting en hoe klein die misschien ook is, élke stap is een verbetering. En dan gaat de bal misschien aan het rollen, want door Snack & Chill leren ze ook nieuwe fruit- en groentesoorten kennen, iets waar ze te weinig mee worden geconfronteerd. En wat je niet kent, ga je ook niet zelf kiezen. Bovendien leren ze er ook nog heel wat andere dingen mee bij, los van gezonde voeding.”

Wat dan?

“Ze leren plannen, organiseren, verantwoordelijkheid nemen en samenwerken. Ze ontwikkelen hun sociale vaardigheden. Vaak durven ze hun medeleerlingen niet aanspreken en vinden ze het al moeilijk om aan iemand te vragen: ‘Wat wil jij graag hebben?”. Met Snack & Chill leren ze ook die angsten overwinnen. Je kan er op een heel laagdrempelige manier allerlei competenties mee trainen. En: voor mij is het leuk om hen een keer te zien stralen buiten de klas.”