TIP: Toon dat je er bent
Merk je in de klas dat je meest enthousiaste leerling zich wat meer terugtrekt? Dat een leerling zich moeilijker kan concentreren? Of plots een veel slechter rapport mee naar huis moet nemen? Dat kunnen signalen zijn dat er iets mis is.
Algemeen geldt: zie je een opvallende verandering? Dan kan het best zijn dat jouw leerling je even nodig heeft. Ga het gesprek aan met hem/haar en check even, door bijvoorbeeld te vragen: “Hé, ik merk dat je wat stil bent de laatste tijd. Is er iets dat je wil vertellen?”
Is er niets aan de hand volgens de leerling (of: is hij/zij nog niet klaar om erover te praten)? Dan heb jij in elk geval getoond dat je er bent voor hem/haar. En zal hij/zij zeker de weg vinden als het wel nodig is.
Luisteren, écht luisteren
Wil de leerling wel een gesprek aangaan? Dan kan jij aan hem/haar een belangrijk luisterend oor bieden. Daarvoor geven we jou heel graag de volgende 6 luistertips mee.
Tijd maken betekent voor een leerling dat je hem/haar serieus neemt. Dat je er bent als dat nodig is, en op dat moment voor hem/haar alleen.
Door tijd te maken, bied je ook de veiligheid die nodig is om een verhaal te kunnen vertellen. Veel leerlingen die we vragen of ze met iemand kunnen praten, geven immers aan dat ze bang zijn om jou te storen.
Merk je dat er meer tijd nodig is? Of lukt het voor jou of je leerling (nog) niet op een bepaald moment?
Spreek dan samen een moment af dat het wel lukt om jullie allebei helemaal te focussen.
Laat de leerling vertellen, en luister tegelijk actief. Toon dat door bijvoorbeeld te knikken, of met korte reacties te tonen dat je écht aan het luisteren bent.
Zo zal je leerling zich ook meer gemotiveerd voelen om zijn/haar verhaal te vertellen.
“Actief luisteren is ook een beetje spreken, je leeft je in, je maakt contact.”
Je inleven betekent ook je afvragen: ”Wat zou dit verhaal (of probleem) voor deze leerling betekenen?”. Het vraagt aandacht en verbeeldingskracht.
Eigenlijk weet je niets meer dan dat wat je leerling jou vertelt. Nieuwsgierig zijn en vragen stellen - over de kern van het verhaal of het probleem zet een leerling aan het denken. Stel dus in eerste instantie vooral open vragen, zodat jouw leerling honderduit kan vertellen. Ja/ nee-vragen zorgen vaak voor sociaal wenselijke antwoorden.
“Waarom?” is vaak een moeilijke vraag voor kinderen: ze hebben het gevoel dat ze zich moeten verantwoorden. Met ”Hoe komt het dat je wat stiller bent de laatste tijd?” vraag je eigenlijk hetzelfde, alleen iets minder scherp.
Ook hier: neem rustig de tijd om goed te onderzoeken waarover het gaat.
Niet gemakkelijk hé, het even stil laten worden?
Toch kan het helpen als een leerling je een probleem voorlegt. Hij/zij krijgt even de tijd om na te denken over wat hij/zij juist aan jou vertelde (en jij ook).
Als je merkt dat het echt moeilijk is, kan je ook dat weer even terugkoppelen met je leerling: ”Het is lastig hé, om erover te vertellen. Ik vind het dapper dat je dat doet!” Zo versterk je hem/ haar in wat jullie aan het doen zijn.
Voor sommige leerlingen is vertellen moeilijk. Anderen lijken wel een spraakwaterval. In beide gevallen is checken of je goed begrijpt wat ze vertellen belangrijk. Voor leerlingen die het moeilijk hebben, kan het erg helpen als jij hun gevoel probeert te benoemen:
“Ik heb het gevoel dat het je erg verdrietig maakt, klopt dat?”
Voor de jonge spraakwatervallen kan het erg helpen als jij wat structuur brengt in hun verhaal: “Als ik het goed begrijp mag je vaak niet meespelen, en maakt je dat erg verdrietig?”
Zit je fout, dan zal je leerling jou corrigeren. Laat je interpretatie dan los, en ga door met wat hij/zij je geeft.
“Misschien kunnen we dit doen? Of dat? Of kunnen we het zo oplossen?”
Het is bijna een reflex om bij moeilijkheden te gaan zoeken naar oplossingen. Maar misschien was een deel van de oplossing net ook dat er eens iemand luisterde?
We komen terug bij luistertip 1: neem je tijd. Om te kijken wat er precies is, en ook wat je leerling van jou nodig heeft. En ga niet te snel.
Samen zoeken naar opties
Soms volstaat het luisterende oor. Soms zal een leerling je (blijven) vragen ”ja, maar, wat moet ik nu toch doen?”’
In bepaalde gevallen lijkt het erop dat je weinig kan doen, bijvoorbeeld bij een ruzie tussen de ouders. Dan is het een goed idee om te bekijken hoe hij/zij met de gevoelens die daarbij naar voor komen aan de slag kan gaan.
Als je gaat zoeken naar een oplossing, probeer dan om dat samen te doen: ”Wat zou jij willen doen?” of ”Heb je zelf een idee wat je kan doen?”. Lukt dat niet, dan kan je voorzichtig zelf iets aanbrengen. Maak het voor de leerling heel concreet: wat, wanneer, hoe, met wie … en bied je hulp aan waar nodig. Zo maak je de kans dat er echt iets gebeurt alleen maar groter.
Bots je op een probleem dat je petje te boven gaat? Dat is erg logisch: ook jij kan net als je leerlingen in sommige situaties niets beginnen. Bekijk dan met je leerling wie hem/haar wel kan helpen: schakel de zorgleerkracht, pedagogisch begeleider en/of het CLB in. Neem zeker geen actie zonder dat je leerling ervan op de hoogte is en ook echt zelf wil dat er iets gebeurt. Anders kan zijn/haar vertrouwen, zowel in jou als in de hulpverlening, een stevige knauw krijgen.
Zorgen voor jou
Wanneer leerlingen tot bij jou komen met heftige verhalen, is dat ook voor jou heftig. Neem dus gerust ook even tijd voor jezelf om te bekomen. Praat over je gevoel met iemand die je in vertrouwen kan nemen: een collega, een schoolhoofd, je partner … Door goed naar jezelf te luisteren, kan je ook beter luisteren naar je leerlingen.
De vinger aan de pols
En dan maken we de cirkel rond.
Je hebt vorige week een goede babbel gehad met één van je leerlingen, die op dat moment een beetje in de put zat. Check af en toe even: ”Hey …, hoe gaat het met jou nu? Wil je graag nog eens een babbel?” Zo blijft jullie band intact en weet de leerling dat hij/zij bij jou welkom is als het nodig is.
Nog meer weten over luisteren naar kinderen en jongeren?
https://www.awel.be/over-awel/luister-podcast - de Awel-podcast over luisteren
https://www.awel.be/luister - de luistertips uit dit artikel
“Awel, wat moet ik doen” (2015) – belevingsonderzoek Awel rond coping en veerkracht van kinderen en jongeren: https://cdn.nimbu.io/s/wiwrlkx/assets/Eindrapport_Awel_wat_moet_ik_doen.pdf
Awel bekend maken in jouw klas?
https://www.awel.be/over-awel/spel - het Awel-spel om jouw leerlingen Awel te leren kennen
https://www.awel.be/over-awel/promomateriaal - voor gratis stickers en affiches van Awel