Stap 2: Bepalen van de gewenste verandering

Identificeer de gewenste gedragsverandering

Een gezonde levensstijl houdt meestal meer in dan je op het eerste gezicht zou denken. Neem het voorbeeld van ongezonde voeding: gezond eten vereist niet alleen het eten van gezonde voeding, maar ook:

• het aankopen van gezonde voeding, en dus het plannen van de aankopen, al dan niet met een boodschappenlijstje;
• het bereiden van gezonde maaltijden;
• het bespreken van de veranderende eetgewoonten met de gezinsleden;
• het omgaan met sociale druk bij sociale gelegenheden (vb. receptie, etentje, traktatie);
• het bijhouden en opvolgen van het eetpatroon enz.

Er zijn dus heel wat deelgedragingen en/of voorbereidende gedragingen nodig om te komen tot de gewenste gedragsverandering. Wanneer je als gezondheidsbevorderaar onvoldoende rekening houdt met de verschillende stapjes die de doelgroep moet zetten, bestaat de kans dat de gedragsverandering vastloopt. Iemand kan bijvoorbeeld wel gemotiveerd zijn om gezonder te eten, maar er uiteindelijk niet in slagen omdat de persoon weinig inspiratie heeft om gezonde maaltijden te bereiden, of het nieuwe eetpatroon niet ingepland krijgt in het drukke gezinsleven.

Probeer dus, samen met de doelgroep, zoveel mogelijk te anticiperen op de verschillende deelstapjes, maar ook op de precieze verandering die je daarbij nastreeft. Hoeveel meer zullen ze bewegen? Op welke tijdstippen zullen ze even tijd nemen voor zichzelf? Met wie zullen ze de veranderende eetgewoonten bespreken? Dat helpt de doelgroep vooruit, maar legt ook voor jou als gezondheidsbevorderaar bloot waar je ondersteuning kan bieden.

Samen met de doelgroep

Belangrijk bij het identificeren van de gewenste gedragsverandering is dat je dit zoveel mogelijk in samenspraak doet met de doelgroep, om de autonomie te vrijwaren en weerstand te vermijden.

• Als leefstijlcoach kan je het bepalen van het gewenste gedrag makkelijk opnemen als onderdeel van het coachingtraject.
• Wanneer persoonlijk contact met de doelgroep ontbreekt (vb. je communiceert via een app of website), kan je de autonomie toch vrijwaren door binnen je applicatie verschillende keuzeopties aan te bieden voor gedragsverandering (vb. de keuze om tips te krijgen om ‘meer fruit te eten’ versus ‘een gezond ontbijt klaar te maken’). Die kan je, tijdens de ontwikkeling van je applicatie, ook aftoetsen bij een testpubliek.

Bepaal welke drempels aangepakt kunnen worden

Als je weet wat het gewenste gedrag inhoudt, kan je bepalen welke determinanten of drempels aangepakt moeten worden om tot verandering te komen. Vanuit het Gedragswiel kennen we drie grote voorwaarden voor het stellen van een (gezond) gedrag: de doelgroep moet over de nodige competenties beschikken, moet voldoende gemotiveerd zijn en moet ondersteund of gestimuleerd worden door de omgeving.

Voor elk onderdeeltje van het gewenste gedrag (cf. boodschappenlijstje opmaken, voeding kopen en bereiden, praten over voeding …) kan je nu nagaan of aan de drie voorwaarden van het Gedragswiel voldaan is:

• Heeft de doelgroep de nodige competenties voor het gewenste gedrag?
• Is de doelgroep gedreven om het gewenste gedrag te stellen?
• Wordt het gewenste gedrag ondersteund of gestimuleerd vanuit de omgeving?

Zo kan blijken dat de doelgroep wel voldoende kennis heeft over gezonde voeding, en tot op zekere hoogte ook de intentie heeft om gezond te eten, maar dat dit verhinderd wordt door een gebrek aan sociale steun van de partner, door het onvoldoende zicht hebben op het eigen eetpatroon en door het niet bijhebben van gezonde tussendoortjes onderweg.

Om deze vragen te beantwoorden kan je putten uit de informatie die je verzamelde in stap 1 (‘verklaar het ongezonde gedrag’) en kan je, indien nodig, de doelgroep verder bevragen. Gebruik hiervoor de Checklist bij het Gedragswiel (binnenkort beschikbaar).

De gevonden informatie geeft de nodige houvast om vervolgens te komen tot concrete veranderdoelen.

Vat samen in concrete veranderdoelen

In stap 2 heb je geïdentificeerd welk gewenst gedrag kan leiden tot gezondheidswinst en welke drempels of determinanten deze verandering nog in de weg staan. Die informatie kan je nu samenvatten in concrete veranderdoelen.

Veranderdoelen zijn een combinatie van de doelgroep, het gewenste gedrag en de determinant(en) die je daarvoor wil veranderen. Ze geven richting bij het kiezen en toepassen van gedragsveranderingstechnieken en -strategieën in stap 3.

Een veranderdoel voor gezond eten kan er als volgt uitzien:

Volwassenen kunnen voedingsetiketten correct interpreteren wanneer ze gezonde voeding kopen

• Doelgroep: volwassenen
• Gewenst gedrag: gezonde voeding kopen
• Determinant die gewenst gedrag in de weg staat: competenties (gezondheidsvaardigheden)

Voor elk onderdeeltje van het gewenste gedrag – vb. voeding kopen, bereiden, eten … – en voor elke determinant die je daarvoor denkt te moeten veranderen, kan je een veranderdoel opstellen. Uiteraard zal je, afhankelijk van de scope van je project en/of de wensen van je doelgroep kiezen hoeveel en welke doelen je zal nastreven. Zo kan je ervoor kiezen om te focussen op 1 of meerdere veranderdoelen.