Breng beweging in ons klimaatbeleid

Wie veel beweegt, is gezonder. Dat staat als een paal boven water. Voldoende beweging gaat chronische aandoeningen tegen zoals hart- en vaatziekten, darmkanker en borstkanker en verlaagt je kans op diabetes. Het houdt je bloeddruk op peil, is goed voor je gewrichten en werkt tegen (rug)pijn. Een actiever leven zorgt ook voor een betere slaapkwaliteit en hogere stressbestendigheid. Beweging beschermt je zelfs tegen neerslachtigheid en depressie. Conclusie: voldoende beweging schenkt ons een gezonder en gelukkiger leven.  

Jammer genoeg beweegt amper één Vlaming op twee voldoende. Bij jongeren is de toestand nog dramatischer: daar beweegt slechts twee op tien voldoende. Dat kan en moet veel beter. Niet alleen voor onze gezondheid. Ook onze samenleving én de planeet smeken om concrete beleidsmaatregelen die een actievere leefstijl ondersteunen.  

€90 miljard winst 

Actieve verplaatsingen te voet, met de fiets of het openbaar vervoer zorgen voor minder files en geluidshinder, gezondere lucht, en minder CO2 uitstoot. Zeer recent onderzoek* zette die baten om in euro’s. Wat blijkt? Fietsverplaatsingen leveren ons tot € 24 miljard per jaar op, wandelen is zelfs goed voor € 66 miljard, telkens berekend over de hele EU.  

Neem bijvoorbeeld de voordelen van gezonde lucht. In de EU vallen jaarlijks 478 000 doden als gevolg van luchtvervuiling (WHO). Gemotoriseerd wegverkeer draagt in belangrijke mate bij aan die vervuiling. Minder luchtvervuiling dankzij actieve verplaatsingen leidt dus tot minder hart- en longziekten, kanker en verlaagt op die manier medische kosten. Bovendien boosten meer wandel- en fietskilometers je gezondheid: ze beschermen je tegen veel van de ziekten die luchtvervuiling net veroorzaakt.  

€500 miljard verlies 

Zo kom je snel tot grote persoonlijke en maatschappelijk- ecologische winsten. Of hoge kosten als je de omgekeerde berekening maakt. Autogebruik kost ons persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch €500 miljard (!) per jaar, becijferde hetzelfde onderzoek*. Volgens de auteurs onderschatten beleidsmakers systematisch de werkelijke kost van ‘Koning auto’.  

Hoog tijd voor een grondige ‘modal shift’; weg van de wagen naar meer wandel- en fietsverplaatsingen en openbaar vervoer. De tijd van beleidsmatig getalm is op haar retour, vraag het maar eens na bij de betogende klimaatjongeren. 

Modal shift 

Hoe realiseer je zo’n shift? Door als eerste het probleem gedetailleerd in kaart te brengen. Het Vlaams Instituut Gezond Leven ontwikkelde hiervoor een wetenschappelijk onderbouwde walkabilityscore-tool. Die weerspiegelt in hoeverre Vlaamse buurten uitnodigen tot voet- of fietsverplaatsingen. Buurten met een hoge woondichtheid, goede stratenconnectiviteit en een goede mix van functies (wonen, werken, winkelen, ontspannen) binnen een haalbare wandel- of fietsafstand, scoren goed. Mensen in die buurten bewegen meer en hebben een gezonder gewicht.  

Niet toevallig halen stads- en gemeentekernen meestal goede scores. Alleen, en hier wringt het schoentje: mensen die hier wonen, ervaren hun buurt niet altijd als een aantrekkelijke plek om te wonen. Er is meer luchtvervuiling, en autoverkeer maakt het er vaak onveilig. Geen of slecht onderhouden voet- en fietspaden verhogen dat onveiligheidsgevoel nog. Bovendien missen mensen er vaak groen in hun directe omgeving. 

Op zoek naar veiligheid en rust  

Gevolg is dat heel wat gezinnen wegtrekken uit de stad, op zoek naar rust en veiligheid in de rand.  

Die rand scoort echter minder goed volgens onze walkabilityscore- tool. Voor veel verplaatsingen vallen mensen er noodgedwongen terug op de wagen.  

Samengevat: veel stads- en gemeentekernen met een hoge walkabilityscore benutten hun wandel- en fietspotentieel onvoldoende. De aanwezigheid van Koning auto speelt daarin een nefaste rol. In buurten met een lagere score, vnl. in de stadsrand en op het platteland, durven mensen zich wel te voet of per fiets verplaatsen, maar zo raken ze moeilijker op hun bestemming.   

Heldere uitdagingen 

Dit maakt de uitdagingen voor beleidsmakers helder:  

• Maak onze stads-en gemeentekernen autoluw: stimuleer voet- en fietsverplaatsingen met voldoende en veilige voet- en fietspaden. Volg daarin het STOP-principe: geef in je investeringen voorrang aan Stappers, Trappers en Openbaar vervoer (in die volgorde), en behartig pas in laatste instantie de belangen van Particulier autovervoer. Creëer daarnaast voldoende, toegankelijke natuur voor iedereen. Zo wordt wonen in de stad leefbaarder, veiliger en aantrekkelijker. 
• Zet buiten de kernen veel forser in op meer en efficiënter openbaar vervoer. Dat verhoogt de kans dat mensen hun auto laten staan. Ook hier zijn veilige wandel- en fietspaden een must. 
• Stimuleer mensen om in een stads- of gemeentekern te gaan wonen. Zet de voordelen van wonen in de stad in de kijker. Maak wonen in de stad financieel aantrekkelijker. 

Actieve verplaatsingen stimuleren en autogebruik ontmoedigen zijn logische, duurzame investeringen die zichzelf ruimschoots terugverdienen. Iedereen wint: onze gezondheid, de samenleving, staatkas én de planeet. Politici die dit verhaal niet willen of durven verkopen tegen 26 mei kijken best uit naar een andere job.  

Kom in actie voor de Week van de Mobiliteit 

De derde week van september wordt dé week van mobiel Vlaanderen. Van 16 tot 22 september vinden allerlei acties en initiatieven plaats rond duurzame mobiliteit. Doel: stilstaan bij ons verplaatsingsgedrag en kennismaken met baanbrekende alternatieven. Wil je zelf een actie op poten zetten? Registreer ze dan ten laatste op 1 mei en help Vlaanderen op weg naar een duurzamere mobiele toekomst. 

* The Social Cost of Automobility, Cycling and Walking in the European Union, Stefan Gössling, Ecological Economics 2019