Maaltijdboxen leren kwetsbare ouders gezond koken
Kunnen maaltijdboxen de toegang tot gezonde voeding en voedselvaardigheden verbeteren? Wij zochten het uit samen met drie Centra Integrale Gezingszorg (CIG). Tijdens het pilootproject Gezond Groeien kregen acht maatschappelijk kwetsbare gezinnen in totaal 36 gezonde maaltijdboxen. Ook het CIG Ten Anker in Oostende deed mee. “Dankzij deze boxen leren onze bewoners niet alleen zelfstandig en gezond te koken, ze krijgen er ook zoveel zelfvertrouwen door”, zegt begeleidster Marinka.
(Toekomstige) ouders die in de jeugdzorg terechtkomen, hebben vaak niet de vaardigheden om gezond te koken voor zichzelf en hun kind. Ze groeiden niet op in een normale gezinssituatie en hebben daardoor nooit geleerd hoe ze zo’n maaltijd op tafel zetten. Gezond eten is voor hen geen prioriteit. En dat is jammer, want daardoor ontzeggen ze niet alleen zichzelf heel wat essentiële voedingsstoffen, maar ook hun baby. Want wat ze zelf niet eten, zullen ze ook niet aan hun kind geven. “Koken is voor hen een hele opgave, die veel van hen vraagt”, zegt Tine Vangroenweghe, expert gezondheidsongelijkheid en voeding. “Om gezonde voeding toch ook voor hen toegankelijk te maken, stelden wij een aantal maaltijdboxen samen vol gezonde ingrediënten én een praktische handleiding om het koken zo makkelijk mogelijk te maken. De meeste maaltijden zijn budgetvriendelijk, maar soms zit er bijvoorbeeld ook eens een stukje vis bij. Het mag best een verwenmoment zijn.”
Te moeilijke gerechten
“Ik geef toe, ik had eerst mijn bedenkingen toen we de vraag kregen om mee te werken aan dit project”, zeg Marinka, die het pilootproject mee begeleidde in CIG Ten Anker. “De meeste foodbags bevatten te moeilijke gerechten voor onze doelgroep en dan haken ze af. Zij willen liefst van al ‘gewoon’ eten. Als het te speciaal is, lusten ze het niet. Maar de maaltijdboxen die Gezond Leven samenstelde, zijn helemaal anders. Deze recepten staan wél heel dicht bij onze doelgroep. Denk bijvoorbeeld aan zelfgemaakte hamburgers, spaghetti, stoofpotjes, hete bliksem met rode kool, …”
“Voor onze bewoners gaat er met deze gezonde gerechten een hele nieuwe wereld open, want zij zijn fastfood en kant-en-klare maaltijden gewoon”
Marinka, begeleidster CIG Ten Anker
“Maar er zitten ook exotischere en toch simpele dingen bij, zoals shakshuka (eieren in tomatensaus). Ook aan de baby’s is gedacht, met groenten die geschikt zijn voor een groentepap. Eén van onze bewoners lust bijvoorbeeld geen boontjes. Maar als die in de maaltijdbox zaten, maakte ze die wél klaar voor haar kindje. Voor ons cliënteel gaat er met dergelijke maaltijden een hele nieuwe wereld open, want zij zijn fastfood en kant-en-klare maaltijden gewoon. Het is voor hen wennen om plots groenten op hun bord te krijgen, maar ze staan er wel voor open. Als de nieuwe maaltijdbox werd geleverd, waren ze altijd heel nieuwsgierig naar wat erin zat.”
Met foto’s en QR-code
“Ook het feit dat de recepten visueel zo mooi zijn uitgewerkt, is een enorm pluspunt”, vindt Marinka. “Onze cliënten weten bijvoorbeeld niet altijd welke pot ze precies nodig hebben om iets in te bereiden. De benodigdheden, de ingrediënten en elke stap die ze tijdens het koken moeten zetten, worden allemaal aan de hand van foto’s uitgelegd, waardoor ze gestructureerd kunnen werken. En dat maakt het zeker voor mensen met adhd of autisme een stuk gemakkelijker. Daarnaast zit er ook een QR-code bij die hen naar een filmpje op YouTube brengt en waar ze kunnen bekijken hoe het gerecht wordt klaargemaakt. Dat vinden ze geweldig. En als ze een eigen manier hebben om hun groentjes te snijden, is dat ook helemaal prima. Ze worden niet verplicht om het zus of zo te doen. Zolang ze maar tot het eindresultaat komen.”
“In het begin stond er volgens de doelgroep nog te veel tekst bij de bereidingswijze en dus hebben we dat aangepast”
Marinka, begeleidster CIG Ten Anker
De ontwikkeling van de maaltijdboxen gebeurde volledig in samenspraak met de doelgroep. “Zo vonden ze in eerste instantie dat er nog te veel tekst stond bij de bereidingswijze, waardoor ze gemakkelijk de draad kwijtraakten”, zegt Tine. “Daarom splitsten we de tekst op in de handeling zelf en praktische tips daarbij. Bijvoorbeeld: ‘snij de ajuin’ en dan als tip: ‘Hou het kontje eraan’. En sommige handelingen waren voor hen onduidelijk, zoals ‘zet het vuur hoger’ of ‘zet het vuur lager’. Dan kwam al snel de vraag: ‘Ja maar, hoevéél hoger, of hoevéél lager dan?’ Of ze wilden meer saus bij de gerechten. Daar hebben we allemaal rekening mee gehouden.”
Zelfgemaakte fishsticks
Van dag één waren Marinka en haar cliënten voor de maaltijdbox gewonnen. “Eén van onze jonge vrouwen is mentaal zwakker en het was hartverwarmend om te zien hoe blij zij was omdat ze dankzij deze box toch zelfstandig kon koken”, zegt ze. “Toen ze voor de fishsticks de vis in paneermeel moest wentelen, was ze die bijna aan het masseren. (lacht) En ook mooi: één van onze cliënten lustte bijna niets, zeker geen vis, maar toen ze zag hoe enthousiast Steffie die fishsticks klaarmaakte, heeft ze er uit respect voor haar toch van geproefd. Op het einde van haar verblijf kon Steffie bijna helemaal alleen aan de slag met de recepten en stond ik gewoon naast haar. Maar ze vinden het wel veel werk. Wat logisch is als je gaat van bij wijze van spreken een pak chips als lunch naar een zelfgemaakte maaltijd, mét bijhorende voorbereidingen en afwas.”
“Ik ben ervan overtuigd dat ze de recepten ook na hun verblijf gebruiken, want als ze vertrekken, moet ik de fiches voor hen kopiëren”
Marinka, begeleidster CIG Ten Anker
En dát is het doel van de maaltijdboxen: ervoor zorgen dat mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties plezier krijgen in (gezond) koken. “Het is zo fijn om te zien hoe onze bewoners hierin op korte tijd groeien”, zegt Marinka. “Dankzij de visuele handleiding lukken hun gerechten en dat geeft hen zelfvertrouwen. Ik ben ervan overtuigd dat ze deze maaltijden ook nog zullen maken eens ze het CIG verlaten hebben, want als ze vertrekken, moet ik de fiches voor hen kopiëren zodat ze ze mee naar huis kunnen nemen. Van Steffie weet ik bijvoorbeeld zeker dat ze ze nog steeds gebruikt. Ze is er heel trots op dat ze die nieuwe gerechten nu ook voor haar man kan klaarmaken. En zelfs als ze dat niet doen, hebben we nog winst geboekt, want dan hebben ze tenminste tijdens hun verblijf in het CIG al gezond gegeten. En hebben ze nieuwe dingen leren kennen, die ze nu misschien ook thuis durven maken. Met de maaltijdbox hebben we ze daarvoor heel wat tools gegeven.”
Meer variatie en meer plezier
Het pilootproject is inmiddels afgelopen. Uit een evaluatie blijkt dat ouders en hun (toekomstige) kinderen met meer regelmaat in de keuken staan, gevarieerder eten en meer plezier en ontspanning vinden in gezond eten. Dankzij de positieve resultaten van de test, krijgt Gezond Groeien steun van de Colruyt Group Foundation, waarmee we nu op zoek kunnen naar een leverancier van maaltijdboxen. Eens die er is, kan Gezond Groeien de maaltijdboxen aan een verlaagd tarief aanbieden aan gezinnen uit CIG’s en aan jongvolwassenen die in een traject voor zelfstandig wonen zitten. Wordt dus nog vervolgd!