Gezondheid en milieu in de kinderopvang
Een gezond binnen- en buitenmilieu is nog belangrijker bij kleine kinderen. Kinderen bevinden zich in een cruciale fase in hun fysieke en mentale ontwikkeling. Aandacht voor hun gezondheid tijdens de eerste levensjaren is extra belangrijk, ook omdat we nog niet weten hoe groot de invloed is op latere leeftijd. Het agentschap Zorg en Gezondheid bundelde de informatie in deze leidraad.
Gezonde lucht
Ongeacht de oorzaak, kan je de ophoping van de meeste schadelijke stoffen voorkomen door een goede luchtverversing, de vervuilde binnenlucht wordt hierbij eenvoudigweg vervangen door verse zuivere buitenlucht.
Bij voldoende luchtverversing blijft de koolstofdioxide (CO2)-concentratie in de lucht onder 1200 ppm (parts per million). CO2 is gemakkelijk meetbaar en wordt gebruikt als maat voor de luchtverversing.
Er zijn twee types luchtverversing:
- ventileren = voortdurend verversen van lucht
- verluchten = in korte tijd verversen van alle verontreinigde binnenlucht door het wijd openzetten van ramen en/of buitendeuren
Beide types van luchtverversing moeten toegepast worden om een goed binnenmilieu te kunnen garanderen. Ventileren is het meest belangrijk. Door te ventileren en te verluchten voorkom je dat vervuilende stoffen zich binnen opstapelen en verminder je de kans op luchtwegaandoeningen.
Vervuilde binnenlucht kan ook aanleiding geven tot vermoeidheid, hoofdpijn, prikkelbaarheid, irritatie van ogen, neus, keel of symptomen van astma.
Aanbevelingen
- Zorg dat alle verblijfsruimten voldoende voorzieningen (ramen, roosters, spleten of een mechanische installatie) hebben om te ventileren.
- Ventileer continu, ook wanneer er niemand aanwezig is (’s nachts, in het weekend).
- Laat mechanische ventilatiesystemen tenminste jaarlijks schoonmaken. Reinig ventilatieroosters jaarlijks.
- Reinig of vervang de filters van een mechanische luchttoevoer volgens de instructies van de leverancier. Hou dit bij in een logboek.
- Voorzie voldoende ventilatie, een goede temperatuur en voldoende stilte in de slaapruimte.
- Zet de ramen en/of deuren minstens gedurende 15 minuten open en dit ’s ochtends vóór de aankomst van de kindjes, s’ avonds als de kindjes vertrokken zijn en enkele malen doorheen de dag. Doe dat ook in de winter. Opwarmen van verse (droge) lucht kost minder energie dan opwarmen van vochtige binnenlucht.
Extra verluchting
Bij sommige activiteiten is het nodig om extra te verluchten:
- Tijdens en na het schoonmaken.
- Tijdens en na het koken en knutselen (lijmen, verven,..).
- Bij bewegingsspelletjes.
- Gedurende enkele maanden na aankoop van nieuwe meubels en gordijnen.
- Tijdens en enkele maanden na renovatiewerken of schilderen van muren. Voer geen renovatiewerken uit in het bijzijn van kinderen.
Ligt de kinderopvang aan een drukke straat?
- Ondanks de ligging zijn ventilatie en verluchting nodig, anders stapelen de vervuilende stoffen zich op in de binnenruimtes.
- Verlucht buiten de spitsuren.
- Doe dat liefst via een venster dat niet op de straat uitgeeft.
- Plaats de aanvoer van een mechanische ventilatie aan de andere kant van het gebouw, verder van de straat.
(Mee)roken
In de kinderopvangverblijven mag niet gerookt worden. Dit valt onder de regelgeving voor roken in openbare ruimtes. (Mee)roken (passief roken) verhoogt de kans op wiegendood en veroorzaakt veel andere ernstige ziektes.
Aanbevelingen
- Rook ook niet in nabijgelegen ruimtes (bv. slaapkamer/garage bij onthaalouders, bureau bij crèches).
- Rook enkel buiten, ver genoeg van het raam of luchtaanzuiging van het ventilatiesysteem.
Lood in drinkwater
Als er loden waterleidingen aanwezig zijn in het kinderdagverblijf of je twijfelt hierover, mag alleen flessenwater gebruikt worden voor de bereiding van voeding of drank. Dit is een verplichting, geen aanbeveling (zie artikel 25 van het kinderopvangbesluit).
De eventuele aanwezigheid van loden leidingen vormt in oudere gebouwen het grootste gezondheidsrisico, omdat op die manier lood kan afgegeven worden aan het water. Het lichaam kan daardoor lood opnemen en opstapelen wat risico's inhoudt voor de gezondheid, vooral voor kinderen en zwangeren. Het belangrijkste effect van lood is zijn invloed op de ontwikkeling van de hersenfuncties wat kan leiden tot intellectuele achterstand, leermoeilijkheden en aandachtstoornissen.
Aanbevelingen
Het is dan ook erg belangrijk om na te gaan of er al dan niet loden leidingen of loden onderdelen aanwezig zijn.
Er zijn twee locaties waar loden leidingen kunnen voorkomen.
- Loden leidingen kunnen gevonden worden tussen de straat en de watermeter. Dit is niet zichtbaar en dient bij de drinkwatermaatschappij nagevraagd te worden.
- Bij gebouwen (ouder dan 1970) kunnen waterleidingen binnenhuis nog uit lood bestaan. De aanwezigheid van loden leidingen kan nagekeken worden op plaatsen waar de waterleidingen zichtbaar zijn, zoals in de kelder of onder een lavabo: lood is grijs van kleur, niet magnetisch en buigzaam. Wanneer er geen koppelingen maar gebogen leidingen aanwezig zijn, is de kans groot dat het om loden leidingen gaat. Om loden leidingen op te sporen, kan je gebruik maken van het beslissingsschema. Bij twijfel kan je best een loodgieter contacteren.
Voor meer info, zie https://www.zorg-en-gezondheid.be/drinkwater.
De VMM ontwikkelde verschillende communicatieinstrumenten over dit onderwerp. Je kan deze vinden op vmm.be/waterloket/campagnemateriaal.
Luchtverfrissers, verven en lijmen
Deze producten bevatten schadelijke oplosmiddelen (vluchtige organische stoffen) die verdampen tijdens en na het gebruik. Ze kunnen irritatie van ogen, neus en keel, vermoeidheid, hoofdpijn, ademhalingsproblemen en allergie veroorzaken. Dit geldt ook voor vlekkenverwijderaars.
Aanbevelingen
- Gebruik geen verven, lijmen en spuitbussen in het bijzijn van de kinderen.
- Verf geen muren in het bijzijn van kinderen. Verlucht extra tot de geur weg is en blijf daarna nog enkele weken extra verluchten. Dit geldt ook bij verf op waterbasis. Voer geen renovatiewerken uit in het bijzijn van de kinderen.
- Gebruik voor het knutselen verf en lijm op waterbasis. Verlucht tijdens en na het gebruik ervan.
- Gebruik geen luchtverfrissers, parfums of etherische oliën. Bij slechte geurtjes verlucht je best door het raam te openen.
- Steek geen wierook, kaarsen of olie aan. Door de verbranding ontstaan kankerverwekkende stoffen.
Gezond schoonmaken
Schoonmaakmiddelen bevatten vaak schadelijke oplosmiddelen die onze luchtwegen kunnen prikkelen, maar ook op andere manieren kunnen ze gevaarlijk zijn voor kinderen (door inslikken of spatten op de huid).
Aanbevelingen
- Gebruik geen schoonmaakmiddelen in aanwezigheid van kinderen. Verlucht goed tijdens en na het poetsen.
- Effectief schoonmaken is cruciaal in elke kinderopvang. Door goed te reinigen kan men stof, allergenen en de meeste micro-organismen verwijderen.
- Gebruik geen spuitbussen (bv schoonmaakmiddelen). Spuitbussen verspreiden een nevel die gemakkelijker ingeademd kan worden.
- Beperk stof. Vooral oppervlakten waar veel activiteiten doorgaan moeten regelmatig schoongemaakt worden.
- lLat geen natte sopdoeken en dweilen in emmers achter om groei van bacteriën en schimmels te voorkomen.
- Ontsmet alleen indien het echt nodig is:
- bij een epidemie
- bij bevuiling door bloed, braken, diarree
- bij bepaalde ziektes
- Vermijd het gebruik van bleekwater, zeker in aanwezigheid van kinderen. Hierbij komen schadelijke dampen vrij. Meng geen chloorhoudende producten (natriumhypochloriet, bleekwater, javel) met andere schoonmaakproducten, want hierdoor kunnen schadelijke dampen vrijkomen.
Warme dagen: wees voorbereid
Heerlijk als de kinderen weer volop buiten kunnen spelen. Maar bij erg warm weer, is het verstandig om maatregelen te treffen, zodat het mooie weer jou en de kinderen geen parten speelt. Warmedagen.be helpt je om vooraf stil te staan bij het effect van het warme weer op de activiteiten in de opvang en hoe je die eventueel kan aanpassen.
Buitenzandbak
Zandbakken zijn bijzonder aantrekkelijk voor honden, katten en ongedierte.
Aanbevelingen
- Voorzie maatregelen om katten en honden uit de zandbak te weren. Span een vochtdoorlatende afdekking (bv. net) over de zandbak, minimaal tien centimeter boven het zand.
- Hou de zandbak vrij van verontreinigingen (straatvuil, glas, plastic, blikjes, sigarettenpeuken).
- Laat kinderen de handen wassen na het buitenspelen.
- Laat kinderen niet eten in de buurt van de zandbak.
- Inspecteer de zandbak voor gebruik.
- Verwijder uitwerpselen van honden en katten zo snel mogelijk uit de zandbak.
- Ververs het zand jaarlijks of als je er uitwerpselen van honden of katten in vindt.
(Verplaatsbaar) zwembad
Een zwembadje kan bij warm weer verkoeling brengen. Naast verdrinkingsgevaar kan het badje ook een bron zijn van kiemen.
Aanbevelingen
- Reinig het zwembad alvorens met water te vullen. Gebruik geen chloor of pompen.
- Ververs dagelijks het badwater met water van drinkwaterkwaliteit.
- Reinig het bad na gebruik. Spoel goed na om zeker te zijn dat alle resten van het reinigingsproduct verdwenen zijn.
- Voorwerpen en attributen waarmee kinderen en het badwater in contact komen, dienen van materialen vervaardigd te zijn die gemakkelijk gereinigd kunnen worden.
- Let op dat kinderen niet kunnen vallen of uitschuiven op het nat oppervlak in en rond het zwembad.
- Tref maatregelen zodat (huis)dieren niet in het water kunnen komen.
Zware metalen
De blootstelling aan zware metalen bij kinderen zo laag mogelijk houden, is extra belangrijk omdat zware metalen de gezondheid van kinderen nog meer schaden en hun blootstelling hoger is dan volwassenen.
Ligt je kinderdagverblijf in een omgeving waar je meer bent blootgesteld aan zware metalen, een zogenaamde hotspot, dan kan je een aantal tips volgen zodat je jouw blootstelling en dat van de kinderen in je kinderdagverblijf vermindert.
Wees niet gek. Doe de tekencheck.
Gaan jullie op uitstap of lopen kinderen wel eens tekenbeten op het domein van de kinderopvang op? Op tekenbeten.be vind je alle informatie over preventie van de ziekte van Lyme. Als opvang kan je ook heel wat materialen bestellen zoals een gids voor in je EHBO-koffer, een affiche en uitgewerkte informerende figuren.
Gezond uit eigen grond
Heeft jouw kinderopvang een eigen moestuin of lopen er kippen rond? Of heb je plannen om ermee te starten? Dan vind je op Gezonduiteigengrond.be alle nodige info om dit op een gezonde manier aan te pakken.
Straling
Tot op heden zijn er geen wetenschappelijk onderbouwde aanwijzingen dat straling van draadloze communicatiesystemen de gezondheid schaadt. Omdat er nog onzekerheid is over mogelijke langetermijneffecten, wordt aangeraden om hier toch voorzichtig mee om te springen, zeker bij kinderen.
Aanbevelingen
- Laat een kind met een speelgoedtelefoon spelen en niet met een werkende gsm.
- Leg de gsm, babyfoon of draadloos toestel niet te dicht bij de kinderen (bedje, nachtkastje).
- Stuur een sms of bel met een vaste telefoon en bel op plaatsen waar je een goed bereik hebt.
- Beperk de afstand tussen de zender (access point van de wifi, basisstation van draadloze telefoon) en de kinderen.
- Bel niet te lang met een baby op de arm.
- Vaste telefoontoestellen (met een draad) zijn geen probleem als het op straling neerkomt.
Voor meer info, zie website Departement Omgeving en website Kind & Gezin.
Aanbod en materialen
Link naar volgende projecten/opleiding :
https://www.gezondleven.be/opleidingen/aanvraag/gezond-binnenmilieu-in-de-kinderopvang
https://www.gezondleven.be/projecten/warme-dagen-zorg-dragen
https://www.gezondleven.be/projecten/wees-niet-gek-doe-de-tekencheck
Vragen over gezondheid en milieu in de kinderopvang of het aanbod naar de kinderopvang?
Als burger kan je voor vragen of klachten over de invloed van de omgeving op je gezondheid in eerste instantie terecht bij je gemeentebestuur (milieu-, gezondheids- of huisvestingsambtenaar), huisarts of de Vlaamse Infolijn 1700. Daarna kan je ook contact opnemen met de medisch milieukundige van het logo van je regio.
Als lokaal bestuur, school, huisarts of lokale organisatie kan je rechtstreeks contact opnemen met de medisch milieukundige van het logo van je regio. Zij helpen je graag verder met je vraag of klacht en ondersteunen lokale acties die je wil organiseren.
Heb je een andere of niet-regio-specifieke vraag of suggesties voor de website, neem dan contact op met gezondheid.milieu@gezondleven.be of elisa.vanderjeugd@gezondleven.be.