Op maat werken
Meer info over deze techniek
Op maat werken als gedragsveranderingstechniek is gebaseerd op verschillende theorieën, die de rol van persoonlijke factoren bij het beïnvloeden van gedrag benadrukken. Onderzoek toont duidelijk aan dat informatie, hulpbronnen en oefeningen, afgestemd op de persoonlijke kenmerken, de kans verhogen om gedrag te veranderen en vol te houden.
Hier zijn enkele situaties waarin op maat werken vaak effectief blijkt te zijn:
- Individuele behoeften: als mensen verschillende behoeften, voorkeuren en doelen hebben, kan op maat werken helpen de interventie aan te passen aan wat specifiek relevant is voor elk individu. Bijvoorbeeld, het aanpassen van een dieetplan aan de voedingsvoorkeuren en gezondheidsdoelen van een persoon.
- Persoonlijke motivatie: op maat werken kan de motivatie vergroten door aan te sluiten bij de persoonlijke drijfveren en waarden van een individu. Bijvoorbeeld, het benadrukken van de voordelen van stoppen met roken die het meest relevant zijn voor die specifieke roker, zoals het verbeteren van de conditie, het besparen van geld of een goed voorbeeld voor de kinderen willen zijn.
- Drempels en hefbomen: door interventies aan te passen aan persoonlijke drempels en hefbomen, kunnen ze helpen om de eigen sterktes effectiever in te zetten of om te gaan met uitdagingen. Bijvoorbeeld, het aanbieden van strategieën om stress te verminderen als dit een obstakel is voor het stellen van het gezonde gedrag.
- Cultuur en taal: het aanpassen van communicatie en interventies aan de culturele achtergrond en taal van een doelgroep kan de relevantie en begrijpelijkheid vergroten.
Vergelijkbare technieken
Individualisatie focust op individuele ondersteuning tijdens het gedragsveranderingsproces.
Hoe pas je deze techniek toe?
Je kunt in veel verschillende contexten met op maat werken aan de slag. Tijdens individuele begeleiding of groepscoaching kan je informatie over individuele psychologische kenmerken (bv. attitudes, gevoel van eigen-effectiviteit), doelen, voorkeuren en relevante omstandigheden via vragenlijsten, interviews, observaties of interacties met het individu of de groep verzamelen. Op basis van de verzamelde informatie pas je dan je interventie aan, bijvoorbeeld door recepten voor gezonde drankjes te delen met mensen die water niet lekker vinden. Of alternatieve beweegoefeningen aan te bieden aan mensen die zich niet in staat achten om veilig te kunnen fietsen.
Daarnaast kan deze techniek ook online worden geïmplementeerd via virtuele platforms of apps. Er bestaan veel apps en webtools die automatisch gebruik maken van op maat werken (ook computer-tailoring genoemd), bijvoorbeeld gezondheidsapps die op basis van verzamelde informatie persoonlijk advies en oefeningen aanbieden. De voordelen van online toepassingen van op maat werken kunnen lagere kosten en een breder bereik zijn in vergelijking met individuele begeleiding. De kwaliteit van het advies en de feedback die via online toepassingen wordt verstrekt, is wel afhankelijk van correcte zelfbeoordeling en zelfrapportage. Verder is de kwaliteit van de toepassing zelf natuurlijk zeer belangrijk (lees: in welke mate de toepassing theorie- en evidentiegestuurd ontwikkeld wordt) en kan dus sterk variëren. Bij online interventies wordt meer en meer gefocust op het dynamische op maat werken (dynamic tailoring). Hierbij wordt rekening gehouden met het feit dat de vooraf geselecteerde kenmerken kunnen evolueren. Drempels kunnen bijvoorbeeld wegvallen en motivatie kan veranderen doorheen de tijd. Instructies of feedback worden vervolgens aan deze evolutie aangepast.
Verder is op maat werken ook een belangrijk tool om interventies relevanter te maken voor verschillende doelgroepen, bijvoorbeeld door rekening te houden met de impact van gezondheidsongelijkheid op een doelgroep. Hier vind je een overzicht van nuttige materialen over gezondheidsongelijkheid en hoe je interventies beter kunt afstemmen op mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties: https://www.gezondleven.be/gezondheidsongelijkheid/materialen. Het aanspreken van verschillende segmenten van de populatie binnen een sensibiliseringscampagne wordt dan soms ook gerichte communicatie i.p.v. op maat werken genoemd.
Inspirerende voorbeelden
Cultuursensitieve diabeteseducatie
Cultuursensitieve diabeteseducatie: het onderzoekscentrum 360° Zorg en Welzijn (HOGENT) onderzocht de impact van taal- en cultuurbarrières op anderstalige diabetespatiënten. Op basis van de resultaten werd er bijvoorbeeld een e-learning gecreëerd, die je kan inzetten om diabeteseducatoren, diabetesverpleegkundigen, en bij uitbreiding alle zorgprofessionals die bezig zijn met zwangerschapsdiabetes, te ondersteunen in interculturele en meertalige gespreksvoering. Hier vind je ook een video met uitleg over het project.
Reflectietool ‘Bouwen aan cultuursensitieve zorg’
Reflectietool ‘Bouwen aan cultuursensitieve zorg’: op vraag van de Vlaamse overheid ontwikkelde VIVO een praktische tool die organisaties helpt om werk te maken van diversiteit en cultuursensitieve zorg. Ze leren bijvoorbeeld hoe ze ervoor kunnen zorgen dat potentiële cliënten met een migratieachtergrond weten voor welke hulp ze terecht kunnen bij de organisatie.
Mijn Gezond Leven Actieplan
Mijn actieplan biedt de mogelijkheid om tot een persoonlijk actieplan te komen voor verschillende gezondheidsthema’s (bv. meer groenten eten of minder zitten). Het actieplan wordt opgemaakt op basis van een online tool die persoonlijke vragen stelt over o.a. drempels en hefbomen. De tool is ontwikkeld door de onderzoeksgroepen ‘Fysieke activiteit en Gezondheid’ en ‘Gezondheidspsychologie’ van de UGent i.s.m. het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw.
BIBOPP
BIBOPP staat voor Burgers in Beweging met Online PreventiePlatform. Het is een initiatief van verschillende organisaties die burgers willen helpen om zelf hun gezondheid te verbeteren: “We bieden jou een persoonlijk actieplan met activiteiten en zorgverleners in jouw buurt, die je op het lijf geschreven zijn. Zo neem je een vliegende start en houd je het vol!”
Referenties
- Pope JP, Pelletier L, Guertin C. Starting Off on the Best Foot: A Review of Message Framing and Message Tailoring, and Recommendations for the Comprehensive Messaging Strategy for Sustained Behavior Change. Health Commun. 2018 Sep;33(9):1068-1077. doi: 10.1080/10410236.2017.1331305.
- Neville, L.M., O'Hara, B. & Milat, A. Computer-tailored physical activity behavior change interventions targeting adults: a systematic review. Int J Behav Nutr Phys Act 6, 30 (2009). https://doi.org/10.1186/1479-5868-6-30 ;