Zelfmonitoring van gedrag
Meer info over deze techniek
Theoretische onderbouwing
Zelfmonitoring helpt mensen bewust te worden van hun gedrag, een eerste stap richting zelfregulatie. De techniek is een onderdeel van het Health Action Process Approach Model (HAPA). Dit is een zelfregulatiemodel dat inspeelt op de intentie-gedragskloof. Zelfmonitoring is niet alleen gericht op het vaststellen van de intentie om bepaald gedrag te vertonen, maar biedt ook inzicht in wat er na het nemen van die intentie gebeurt, zoals het bijhouden van gedrag, het evalueren van vooruitgang en het aanpassen van strategieën. Hierdoor wordt niet alleen gekeken naar de wens om iets te doen, maar ook naar hoe dat gedrag daadwerkelijk wordt uitgevoerd en volgehouden (Schwarzer & Luszczynska, 2008). Zelfmonitoring is een zelfregulatietechniek, net zoals actieplanning (link toevoegen naar techniek action planning) en doelen stellen (link toevoegen naar techniek doelen stellen) (Gardner, 2016) en wordt hier vaak mee gecombineerd.
Subtypes van zelfmonitoring
Zelfmonitoring kan zowel actief als passief. Actieve zelfmonitoring houdt in dat gebruikers zelf gegevens opschrijven of bijhouden. Een passieve manier van zelfmonitoring is bijvoorbeeld een wearable dragen om gegevens te verzamelen. De informatie wordt automatisch geregistreerd, wat het voor gebruikers gemakkelijker maakt om hun voortgang te volgen zonder extra inspanning. Het belangrijkste aspect van zelfmonitoring is de mogelijkheid om gegevens te interpreteren en te reflecteren op het gedrag.
Aanvullende technieken
- Actieplanning kan aanvullend worden gebruikt om te komen tot een duidelijk plan voor het behouden of veranderen van het gedrag dat wordt gemonitord. Een onderdeel daarvan kan zijn om doelen te stellen en gradueel taken op te bouwen.
- Plannen van copingreacties wapent mensen dan weer tegen eventuele tegenslagen (bv. hervallen in ongezond gedrag).
Samen met zelfmonitoring zorgen deze technieken ervoor dat mensen niet alleen starten met gedrag, maar het ook volhouden, ondanks uitdagingen, en zich bewust blijven van hun voortgang.
Hoe pas je deze techniek toe?
Zelfmonitoring kan zowel individueel als in groepsverband worden toegepast. In een individuele setting, zoals met een huisarts of diëtist, kunnen zorgverleners cliënten vragen om specifieke gedragingen bij te houden, zoals bloedsuikerspiegels of eetgewoonten. Dit stelt hen in staat om gerichte feedback en begeleiding te bieden, en om doelstellingen op basis van de verzamelde data bij te sturen. In groepsverband kunnen zelfmonitoringsresultaten dienen om elkaar te motiveren en aan te moedigen.
Stappenplan:
- kies de juiste tool, aangepast aan je interventie of (uitkomsten van) het gedrag dat je wilt veranderen. Denk aan apps, (papieren) dagboeken, kalenders, habittrackers of activiteitstrackers. Voor fysieke activiteit zijn wearables en stappentellers goede opties;
- bepaal het niveau van monitoring: kies voor eenvoudige of gedetailleerde registratie, afhankelijk van je doelen. Houd er rekening mee dat uitgebreide registratie, zoals voeding, tijdelijk nuttig kan zijn, maar ook arbeidsintensief wordt;
- reflecteer op de gegevens: noteer gedachten, gevoelens en omstandigheden die het gedrag beïnvloeden om patronen te herkennen.
Inspirerende voorbeelden
Poetskaart Ben de Bever
Met de poetskaart van Ben de Bever, ontwikkeld door de CM, kan je kinderen motiveren om dagelijks hun tanden te poetsen. Elke poetsbeurt wordt op de kaart aangeduid.
Beweegdagboek
Met het beweegdagboek van het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw kan je aan de slag om je bewegingspatroon te monitoren. Lukt het bijvoorbeeld een paar keer niet om op woensdag te gaan fietsen? Dankzij het dagboek komt dat probleem sneller naar boven.
MijnGezondheid.be
Op het platform MijnGezondheid.be kunnen burgers hun gezondheidsgegevens monitoren en beheren, zoals bloeddruk, glucosewaarden en fysieke activiteit. Het platform ondersteunt zelfmonitoring door gebruikers in staat te stellen hun eigen gezondheidsinformatie bij te houden en te evalueren.
Referenties
- Diabetes Liga. (2022). Apps: Innovatie & technologie voor personen met diabetes type 2 https://www.diabetes.be/system...;
- French DP, Olander EK, Chisholm A, & Mc Sharry J (2014). Which Behaviour Change Techniques Are Most Effective at Increasing Older Adults’ Self-Efficacy and Physical Activity Behaviour? A Systematic Review. Annals of Behavioral Medicine, 48(2), 225–234 doi:10.1007/s12160-014-9593-z [PubMed: 24648017]
- Gardner B, Smith L, Lorencatto F, Hamer M, Biddle SJ. How to reduce sitting time? A review of behaviour change strategies used in sedentary behaviour reduction interventions among adults. Health Psychol Rev. 2016;10:89–112
- Michie, S., Ashford, S., Sniehotta, F. F., Dombrowski, S. U., Bishop, A., & French, D. P. (2011). A refined taxonomy of behaviour change techniques to help people change their physical activity and healthy eating behaviours: the CALO-RE taxonomy. Psychology & health, 26(11), 1479–1498 https://doi.org/10.1080/08870446.2010.540664
- Schroé, H., Van Dyck, D., De Paepe, A., Poppe, L., Loh, W. W., Verloigne, M., Loeys, T., De Bourdeaudhuij, I., & Crombez, G. (2020). Which behaviour change techniques are effective to promote physical activity and reduce sedentary behaviour in adults: a factorial randomized trial of an e- and m-health intervention. The international journal of behavioral nutrition and physical activity, 17(1), 127 https://doi.org/10.1186/s12966-020-01001-x
- Schwarzer R, Luszczynska A. How to overcome health-compromising behaviors - the health action process approach. Eur Psychol. 2008;13(2):141–151. doi: 10.1027/1016-9040.13.2.141
Auteur: Marte Wuyts (UCLL hogeschool) met medewerking van de werkgroep gedragsinzichten