Plannen van coping reacties
Meer info over deze techniek
De techniek ‘plannen van copingreacties’ is bedoeld om mensen te helpen bij het anticiperen op en het omgaan met barrières die kunnen verhinderen dat zij hun gezondheidsdoelen behalen. Door deze barrières vooraf te identificeren en te plannen hoe je ermee kan omgaan, vergroot de kans dat de deelnemer succesvol wordt en blijft in het uitvoeren van het gewenste gedrag, zoals stoppen met roken, voldoende bewegen of het bespreken van condoomgebruik.
Theoretische onderbouwing
De techniek maakt onderdeel uit van het Health Action Process Approach (HAPA)-model, dat benadrukt dat gedragsverandering plaatsvindt in twee fasen:
de motivatie om het gedrag te veranderen (intentionele fase) en het daadwerkelijk uitvoeren en volhouden van het gedrag (volitionele fase). Copingreacties plannen, speelt een cruciale rol in (het overgaan naar) de volitionele fase door het individu te helpen barrières te herkennen en strategieën te ontwikkelen om die te overwinnen, wat helpt om het voornemen om te zetten in actie. De techniek helpt bijgevolg om de intentie-gedragskloof te overbruggen.
Vergelijkbare technieken
- Als-dan plannen: bij als-dan plannen ligt de nadruk op het versterken van de situatie-gedragskoppeling om gewenst gedrag te automatiseren, terwijl copingreacties plannen, focust op het voorbereiden van reacties op mogelijke obstakels voor het gedrag.
Aanvullende technieken
- Doelen stellen: het plannen van copingreacties (bv. omgaan met herval bij rookstoppoging) is meestal gelinkt aan doelen die mensen stellen (bv. stoppen met roken).
- Zelfmonitoring van gedrag: hoe beter iemand het eigen gedrag monitort, hoe makkelijker om bepaalde copingreacties bewust in te zetten.
Hoe pas je deze techniek toe?
Plannen van copingreacties kan worden toegepast door deelnemers te laten nadenken over mogelijke barrières voor gedragsverandering en hen te ondersteunen bij het ontwikkelen van concrete plannen om die te overwinnen.
- Dit kan fysiek in één-op-één sessies of in een groepssetting, bijvoorbeeld als onderdeel van een Bewegen Op Verwijzing-coaching, een consult bij een verpleegkundige in een huisartsenpraktijk of een Halt2Diabetes-coach.
- Het kan ook online via e-health tools zoals mobiele applicaties of websites. Deelnemers kunnen bijvoorbeeld een lijst van mogelijke barrières krijgen en gevraagd worden om een copingreactie te formuleren voor elke geselecteerde barrière. Belangrijk is dat deelnemers specifieke scenario’s voor ogen hebben en gedetailleerde stappen plannen om obstakels te overwinnen.
Het kan uitdagend zijn voor deelnemers om een goed copingplan op te stellen. Daarom is het belangrijk dat ze begeleid worden bij het formuleren van hun plannen en/of hierover feedback krijgen. Het kan bijvoorbeeld helpen om een lijst van mogelijke barrières en mogelijke copingreacties voor deze barrières te voorzien.
Het is belangrijk dat plannen voldoende gepersonaliseerd zijn (bijvoorbeeld: als iemand met pensioen is, moet hij niet het advies krijgen om naar het werk te wandelen) en afgestemd zijn op de context van het individu (bijvoorbeeld: als iemand thuis werkt, moet zij niet het advies krijgen om een lunchwandeling met een collega te maken).
Inspirerende voorbeelden
MijnActiePlan
De app en website MijnActiePlan (ontwikkeld door UGent) combineren verschillende gedragsveranderingsmethoden (doelen stellen, actieplannen, copingreacties plannen en zelfmonitoring) door deelnemers te laten nadenken over mogelijke hindernissen en bijhorende oplossingen.
Het programma werd aangepast en in een nieuw jasje gestoken door het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw. Via de website www.mijngezondleven.be kunnen deelnemers copingreacties plannen, gekoppeld aan een actieplan voor voedings- en bewegingsgerelateerd gedrag.
Educatief pakket Ben de Bever
Het educatief pakket van Ben de Bever van CM van CM omvat een onderdeel waar barrières bij het tandenpoetsen worden geïdentificeerd en mogelijke oplossingen worden aangereikt.
In het actieplan van ouders achter de schermen moet je ook een copingreactie plannen.
Referenties
- Eldredge, L. K. B., Markham, C. M., Ruiter, R. A., Fernández, M. E., Kok, G., & Parcel, G. S. (2016). Planning health promotion programs: an intervention mapping approach. John Wiley & Sons
- Kwasnicka, D., Presseau, J., White, M., & Sniehotta, F. F. (2013). Does planning how to cope with anticipated barriers facilitate health-related behaviour change? A systematic review. Health psychology review, 7(2), 129-145
- Peng, S., Othman, A. T., Yuan, F., & Liang, J. (2022). The effectiveness of planning interventions for improving physical activity in the general population: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. International journal of environmental research and public health, 19(12), 7337
- Schroé, H., Van Dyck, D., De Paepe, A., Poppe, L., Loh, W. W., Verloigne, M., ... & Crombez, G. (2020). Which behaviour change techniques are effective to promote physical activity and reduce sedentary behaviour in adults: a factorial randomized trial of an e-and m-health intervention. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 17, 1-16
- Schroé, H., Carlier, S., Van Dyck, D., De Backere, F., & Crombez, G. (2022). Towards more personalized digital health interventions: a clustering method of action and coping plans to promote physical activity. BMC Public Health, 22(1), 2325
Auteur: Laura Verbeyst (UCLL hogeschool) met medewerking van de werkgroep gedragsinzichten