Regels en afspraken rond voedingsaanbod

Wie doet dit al?

• Cantel van vzw Cirkant in Turhout nam haar voedingsaanbod ook onder de loep. Kokkin Mariam plant nu meer veggiedagen, en zorgt voor meer groenten en variatie … Er kwam en komt daar wel reactie op, maar de jongeren klagen niet: ze eten er wel van. “Je kan niet alle dingen die ze lekker vinden maar niet echt gezond zijn, ineens wegnemen. We hebben geleidelijk aan gezondere stapjes gezet. Dat werkt hier het best”. Begeleidster Valérie: “Onze jongeren hebben tijd nodig om eraan te wennen. We hebben geprobeerd om nieuwe dingen op een leuke manier te introduceren en onze jongeren zo goed mogelijk te betrekken.”
• De Antwerpse OVBJ De Waaiburg nam hun voedingsaanbod onder de loep en stelde afspraken op over het aankoopbeleid. Gezonde voeding is een topic dat regelmatig aan bod komt op de groepsraad, thema-avond en participatieraad. Jongeren en ouders worden zeker via die drie kanalen betrokken bij en geïnformeerd over acties rond gezondheid. Afspraken die daaruit volgden, zijn: Ongezoet fruitsap is meer ter beschikking dan gezoet fruitsap. Er is meer aanbod aan vis en mager tot halfvet vlees (kipfilet, steak …) dan aan vet vlees (worst, spek …). Eén keer per week wordt er een vegetarische maaltijd aangeboden.

De theorie over ongezond en gezond

Er is geen verboden voedsel. Van het ene heb je meer nodig dan van het andere, maar dat betekent niet dat je nooit chips of chocolade mag eten. Een gezonde leefstijl betekent een evenwicht vinden waarbij je je ontspannen voelt, zonder angst- of schuldgevoelens.

Voor veel kinderen en jongeren is het moeilijk om dat evenwicht te vinden. Ze houden van zout en zoet en vinden alles uit de rode bol aantrekkelijk. Als opvoeder is het je taak om kinderen en jongeren een spiegel voor te houden, om ze te laten nadenken over hun eetpatroon en om samen te zoeken naar wat werkt om gezonder te eten. Nu zien we dat veel kinderen en jongeren uit liefde overladen worden met ongezonde voeding. Dit terwijl de rode bol niet gaat om essentiële voedingsmiddelen (niet qua voedingsstoffen, niet om erbij te horen en niet om hun psychologische noden te voldoen).

“In het weekend hebben de opvoeders medelijden met de jongeren die 7 op 7 bij ons verblijven. Ze gaan hen dan overcompenseren met sandwiches, taart en nog eens frieten.” (opvoeder, MFC)

Het grootste deel van de voedingsdriehoek is het gezonde aanbod: dranken en eten die mee leiden tot een gezond leven. De juiste combinaties maken een overheerlijk gezond aanbod. Laat kinderen en jongeren daar mee over nadenken met bijvoorbeeld gestructureerde keuze en kleurcode receptenboeken. Hen stimuleren doe je onder andere zo voor peuters en kleuters, zo voor kinderen en zo voor jongeren.

De theorie over samen beslissen

Heb je schrik om kinderen en jongeren mee te laten beslissen over het voedingsaanbod? Begrijpelijk, je ziet misschien een kast vol koeken en frisdrank voor je en e-l-k-e dag frikadellen met ketchup. Kinderen en jongeren maken zich ook zorgen wanneer ze zelf mogen beslissen. “Als we alles zelf mogen beslissen, dan gaat dat echt niet goed komen. Daarom is het beter als iemand anders soms een keer beslist voor jou” (Jongere die verblijft in gemeenschapsinstelling). Als ze de keuze krijgen, dan kiezen bijna alle jongeren voor de tussenweg: ze willen geen maximale vrijheid, maar wel dat er naar hen geluisterd wordt over zaken die het dagelijkse leven beïnvloeden: “Goh, of er iets mee gedaan wordt... Er wordt wel al naar geluisterd, dus je hebt het wel al kunnen zeggen, en dat vind ik het belangrijkste (…) Gewoon dat ze af en toe naar ons luisteren, ons zien, ons serieus nemen. Dat dat verandert.” (Jongere die verblijft in gemeenschapsinstelling). Gesprekken om tot gezamenlijke regels te komen gaan over ‘Wat is haalbaar; waarom is wat ik wil onmogelijk; waar heeft iemand anders behoefte aan …’ zijn dus key.

Mogelijk ben jij helemaal in to gezond, maar dat betekent niet dat iedereen wild enthousiast is. Niets zo vervelend als die ene persoon zijn die zich inzet voor gezonde voeding maar geen steun vindt in de omgeving. Frisdrank die meekomt van thuis stoort je tijdens de week, de frietketel in de leefgroep wil je liever wegdoen … Maar je zit niet op één lijn met de collega’s en kinderen en jongeren. Je kan regels wel opleggen, maar dat is een lastig beginpunt waar weerstand, conflict en spanning kan opstapelen. Gedragen regels en afspraken zijn echt nodig om sámen gezonde voeding mogelijk te maken.

Enkele tips vanuit de praktijk:

• Bedenk samen met alle betrokkenen (dus zeker ook de kinderen, jongeren en gezinnen) welke regels kunnen werken. Heb je al een leefklimaat waar participatie en open gesprekken normaal zijn, dan heb je een stap voor.
  • Leg uit waarom jullie samen regels willen opstellen: we ontwikkelen samen een soort routine die onze dag mee bepaald. Niet om een strikt dagschema te hebben, maar om beter te weten wat we van elkaar kunnen verwachten. Door het samen vast te leggen, zou het haalbaar en leuk moeten zijn voor iedereen.
  • Vertrek vanuit een gezamenlijk ervaren problemen. Die kunnen divers zijn: hoe lastig het is dat elke begeleider andere dingen belangrijk vindt, hoe sommige opvoeders andere dingen met je afspreken en je daardoor in de war raakt, dat jongeren gewicht bijkomen tijdens hun verblijf, dat er bepaalde zaken nooit op de menu staan …
  • Bedenk samen hoe je die problemen kan aanpakken. Wat zou een leuke manier zijn om te zorgen voor voorspelbaarheid onder opvoeders zonder dat alles vastgebeteild wordt? Wat is een haalbare regel over snacks op de kamer? Je kan dit in een gesprek doen (in de zetels, buiten … denk verder dan de tafel met stoelen) of hang er een leuke methodiek aan. Zorg dat iedereen die ideeën bedenkt, aan het woord komt in dialoog (geen discussie of debat).
  • In het beluisteren van elkaars oplossingen, komen jullie misschien tot regels en afspraken die echt passen voor jullie groep.
  • Stel in vraag. Ga even aan de slag met de regels en afspraken en op een vooraf bepaald moment bespreek je de regels.
  • Complimenteer. Samen regels opstellen vraagt veel van begeleiders, kinderen en gezinnen. Wie zich inzet bij het luisteren naar elkaar, oplossingen bedenken, regels naleven … verdient dan ook de attente schouderklop, het compliment na een lastig moment.
• You’re in it together. Welke rol geef je jezelf als opvoeder? De positie van bezorgde en nauwlettende betrokkene die richtlijnen uitzet waarbinnen jongeren eigen ruimte hebben om zich te bewegen? Je steunt en stimuleert, maakt de jongeren bewust van eigen verantwoordelijkheden en gevolgen van gedrag en keuzes. Je neemt niet over. Je bent alert voor de groepsdynamiek en staat mee in om een veilige plek te creëren waar iedereen zich goed kan voelen.

Een voorbeeld:

• Jullie gaan voor regels
  • die passen bij wat jullie belangrijk vinden (pick your battles);
  • waar openheid voor is;
  • die haalbaar zijn;
  • die voor iedereen gelden;
  • die het positieve benadrukken.
• Dat zorgde ervoor dat dit beslist werd:
  • Elke weekdag is er een snack voor alle kinderen en jongeren en begeleiders. Drie van de vijf keren is het een gezonde snack met keuze uit drie vooraf bepaalde opties. Je moet die snack niet eten, het volgende eetmoment is dan het avondeten om 18 uur.
  • Iedereen mag elke dag een snack eten na 20 uur. De opties deze week zijn twee Princekoeken, eender welk stuk fruit of twee yoghurt natuurs.