En… Focus

Voor je leerlingen is het niet altijd evident om goed op te letten en zich te concentreren in de klas. Elke leerling heeft daar dan ook hun eigen strategie voor. Voor de ene moet het muisstil zijn, terwijl de andere net geluid als stimulatie nodig heeft. In een klaslokaal is het natuurlijk niet altijd mogelijk om voor iedereen de juiste sfeer te creëren.

Gelukkig bestaan er oefeningen die je aandacht al in een paar minuten kunnen verscherpen. Vertel je leerlingen dat je er af en toe één zal testen in de klas, zodat ze voor zichzelf kunnen ontdekken welke tactiek voor hen werkt en welke niet.

Oefeningen

We lichten hieronder alvast drie oefeningen uit. De eerste is heel toegankelijk, de tweede is al iets uitdagender en de derde is het moeilijkst. Bepaal zelf welke oefening het best bij jouw klas past.

Oefening 1: volg de klok (makkelijk)

Met deze oefening zetten je leerlingen hun ogen aan het werk. Geef de volgende instructies:

• Zit rechtop op je stoel en kijk recht voor je uit.
• Beeld je in dat er vlak voor je neus een grote klok ophangt.
• Volg nu met je ogen de klok, in wijzerzin. Kijk dus eerst helemaal naar boven, dan naar rechts, dan naar onder, en dan naar links. Hou ondertussen je hoofd stil. Herhaal dit vijf keer, en ga niet te snel.
• Verander nu van richting: nu kijk je dus eerst naar boven, dan naar links, dan naar onder en dan naar rechts. Herhaal dit ook vijf keer keer.

Tip: bekijk hier een demonstratievideo van Klasse. Deze oefening is een echte kickstarter voor de concentratie. Je kan je leerlingen dus zeker vragen om de ‘klok te volgen’ vlak voor een toets of examen.

Oefening 2: teken een appel (uitdagend)

Met deze oefening vinden je leerlingen hun focus door hun aandacht volledig op één object te richten.

Deel aan je leerlingen een blad papier uit en voorzie voldoende tekenmateriaal (kleurpotloden, stiften, …). Vraag hen om aan een appel te denken en om die – in stilte! – te tekenen. Ze krijgen vijf minuten, en ze moeten zichzelf uitdagen om te blijven tekenen tot de tijd op is. Je er snel vanaf maken is dus geen optie 😊.

Haal nu enkele appels boven en verspreid die in de klas, zodat elke leerling er eentje goed kan zien. De leerlingen draaien hun blad om en tekenen opnieuw een appel, deze keer de appel die voor hun neus staat.

Tip: geef je leerlingen wat richtlijnen over hoe ze een appel moeten observeren. Welke vorm heeft de appel? Welke kleur(en) heeft de appel? Zijn er veel schakeringen te zien? Heeft de appel deukjes of gaatjes? Is het steeltje dun of dik? Hangt er nog een blaadje aan? …

Blik nadien kort terug met je leerlingen. Waren ze afgeleid tijdens de oefening? Dachten ze nog aan iets anders dan aan de appel? Of hebben ze echt hun volle aandacht aan één object kunnen geven?

Tip: uiteraard kan je ook een ander object kiezen. Het voordeel van appels? Als je er genoeg hebt voor elke leerling (of als je er zelf een paar in stukken snijdt), zijn ze dé perfecte brain snack!

Oefening 3: focuskolommen (gevorderd)

Met deze oefening zetten leerlingen niet alleen hun focus op scherp, maar ervaren ze ook de impact van multi-tasken. Voorzie papier voor de leerlingen. Verder hebben ze enkel een pen nodig.

Geef om te beginnen de volgende instructies:

• Teken een grote tabel met drie kolommen op je blad.
• Noem de eerste kolom: letters. De tweede: cijfers. En de derde: Romeinse cijfers.
• In de eerste kolom moeten verticaal de cijfers 1 t/m 10 komen. In de tweede de letters A t/m J. En in de derde de Romeinse cijfers van I t/m X.
• Vul de tabel zo snel mogelijk in, maar doe dit horizontaal en dus rij per rij. De eerste rij ziet er dan zo uit: 1 – A – I.

Tip: je kan ook deze tabel afdrukken, zodat je leerlingen zelf niets moeten tekenen en je meteen aan de opdracht kan beginnen.

Tip: overweeg om je leerlingen zichzelf te laten timen. Hoelang doen ze erover om de tabel horizontaal in te vullen?

Wanneer iedereen klaar is, begint het tweede deel van de oefening. Leg verder uit:

• Draai je blad om en teken een nieuwe tabel met drie kolommen. Ook hier noem je ze ‘cijfers’, ‘letters’ en ‘Romeinse cijfers’.
• Vul opnieuw de tabel zoals daarnet: van 1 t/m 10, van A t/m J, van I t/m X.
• Maar: nu mag je elke kolom verticaal invullen. Je werkt dus eerst de cijfers af, daarna de letters, en daarna de Romeinse cijfers.

Tip: ook hier kunnen de leerlingen zichzelf weer timen. Hoeveel tijd kost het hen deze keer?

Reflecteer met de klas op de oefening. Wat was moeilijker: de horizontale rijen invullen, of de verticale tabellen? Voor een groot deel leerlingen zal verticaal invullen het snelst zijn gegaan. Dat is ook logisch: hier kon je focussen op één bepaalde categorie (cijfers, letters, Romeinse cijfers), in plaats van voortdurend tussen de drie te switchen. Dat kost tijd.

Sla de brug naar multitasken. Als je meerdere dingen tegelijkertijd doet, kan het zijn dat je meer tijd nodig hebt om iets af te ronden. Soms is het dus beter om op één taak te focussen, om efficiënter te werken.

Tip: nuanceer dat dit voor elke leerling anders is. Sommige leerlingen hebben net meerdere prikkels tegelijkertijd nodig om hun aandacht niet te verliezen. Het gaat erom dat je leerlingen in contact komen met verschillende aandachtsoefeningen, zodat ze onderweg ontdekken wat voor hen werkt.