Darmkanker voorkomen? Tijdig testen en gezond leven!
Net vijftig geworden? Dan hebt ook u de gratis darmkankertest van de overheid in uw brievenbus gevonden. Om Vlamingen aan te moedigen deze test uit te voeren, lanceren bekende gezichten tijdens de darmkankermaand in maart een oproep. Een initiatief dat alle lof verdient. Toch is het belangrijk om ook de impact van een gezonde leefstijl niet uit het oog te verliezen. Want voorkomen – door primaire en secundaire preventie - is beter dan genezen.
De overheid verspreidt al 10 jaar bij iedereen tussen de 50 en 74 jaar een gratis darmkankertest. Op die manier kan darmkanker in een zo vroeg mogelijk stadium worden opgespoord, waardoor de overlevingskansen van de patiënt stijgen. Hiermee zet men in op secundaire ziektepreventie: risicofactoren worden in een vroeg stadium opgemerkt en weggenomen (bv. poliepen), nog voor er ernstige of onomkeerbare schade is aangericht (bv. vergevorderde uitzaaiingen).
Bijna de helft test zich niet
Ondanks de voordelen van vroegdetectie gaat bijna de helft van de Vlamingen – 47,5% volgens de recentste cijfers – niet in op die test. En daar kunnen verschillende reden voor zijn, zoals: ze hebben beperkte gezondheidsvaardigheden, ze zijn bang voor een mogelijk positief resultaat en de bijhorende gevolgen (kosten, behandeling, ...) of ze hebben negatieve ervaringen met de medische sector. Een andere reden die vaak wordt aangehaald om niet deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek, is dat "darmkanker toch niet in de familie zit". Maar daar wringt het schoentje, want dit betekent dat Vlamingen zich niet, of onvoldoende, bewust zijn van de andere oorzaken. Veel van deze kankers zijn immers niet erfelijk bepaald, maar hangen af van een combinatie van factoren. Daarbij speelt een ongezonde leefstijl een belangrijke rol. Zo toont onderzoek aan dat darmkanker kan veroorzaakt worden door te roken, te weinig bewegen, te veel stil te zitten en ongezond eetgedrag. Het effect van voeding kan direct zijn, door overmatige consumptie van rood en bewerkt vlees en te weinig vezels. Maar ook indirect door een ongezond eetpatroon met overgewicht en obesitas tot gevolg.
Mix van strategieën
Om darmkanker te voorkomen, is een mix van strategieën nodig. Positief is dat we al een eenvoudig en gratis screeningsaanbod hebben. Hierbij kan verder worden ingezet op het verlagen van drempels voor deelname, zeker bij kwetsbare groepen, zoals lager opgeleiden of mensen in armoede.
Ook inzicht krijgen in de verschillende risicofactoren die darmkanker kunnen veroorzaken, kan meer mensen aanzetten om deel te nemen aan de test én kan hen aanmoedigen om gezonder te gaan leven. Dit laatste is primaire preventie (gezondheidsbevordering). Een aanzienlijk percentage van ziekten die gerelateerd zijn aan leefstijl kan hierdoor voorkomen worden: 40% van alle kankers, zoals darmkanker, en maar liefst 80% van de hart- en vaatziekten.
Er kan nog veel meer worden ingezet op leefstijlinterventies, die inspelen op zowel omgevings- als individuele factoren om niet roken en een gezond eet- en beweeggedrag gemakkelijker te maken. Het gedragswiel kan als instrument worden gebruikt om een succesvolle gedragsverandering te bekomen.
Positieve insteek
Gezondheidsbevordering is een benadering die vertrekt vanuit een positieve insteek. Het gaat hierbij om het versterken van factoren die onze gezondheid beschermen. Met andere woorden: hoe kunnen we het mensen makkelijker maken om gezonder te leven? Dat gaat via 2 sporen:
- Gezonde omgevingen creëren: op school, het werk, in de publieke ruimte, in vrijetijdsomgevingen, … Kortom, op plekken waar we allemaal komen. Dit kan bijvoorbeeld door het voedingsaanbod of de beweeginfrastructuur te verbeteren, of door afspraken te maken over roken en het gebruik van alcohol. Waar mogelijk geïnitieerd vanuit de markt zelf, waar nodig via overheidsregulering.
- Een gezonde leefstijl bij individuen en gemeenschappen ondersteunen en faciliteren. Dat veronderstelt bijvoorbeeld werken aan de ‘health literacy’, het verhogen van gezondheidskennis en -vaardigheden.
Geen individuele verantwoordelijkheid
Het voorkomen van darmkanker door een gezonde leefstijl is bijgevolg niet alleen de verantwoordelijkheid van de individuele burger. Ook beleidsmakers, producenten, verkopers, scholen, gezondheidsprofessionals, de media, … kunnen helpen om mensen – en dan vooral zij in een maatschappelijk kwetsbare positie – zo gezond mogelijk te laten leven. De meest evidente manier om dat te doen, is door gezonde keuzes gemakkelijker te maken en door gezonde leef-, leer- en werkomgevingen te creëren. Voorkomen is immers beter dan genezen.
