Gezond Leven ondersteunt ouders en scholen in de strijd tegen vapen

“Het is een ongezond en gevaarlijk product dat de wereld uit moet. Deze criminele industrie maakt een nieuwe generatie kinderen verslaafd aan nicotine. Het is godgeklaagd dat nicotine en zelfs drugs nu gepaard gaan met smaakjes van appel en aardbeien.” Ook minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke is duidelijk: we moeten alles uit de kast halen om ervoor te zorgen dat jongeren niet alleen stoppen met roken, maar ook met vapen. Daarom is het ontzettend belangrijk om jongeren correct te informeren en hen te wapenen tegen de verleidingen van vapen.

Meer vapers dan rokers

Bij het Vlaams Instituut Gezond Leven wordt het fenomeen al langer nauwlettend opgevolgd, onder meer in samenwerking met de leerlingenbevraging van VAD. Zo blijkt uit de laatste twee edities (schooljaar 2021-2022 en 2022-2023) dat vandaag meer jongeren vapen dan roken.

“Een aanzienlijk deel van de jongeren die vapen, roken ook. En als de huidige tendens zich voortzet, lijkt het erop dat jongeren die enkel nog roken langzaam een minderheid zullen worden”, zegt Pieter Debognies, expert tabak en andere nicotineproducten bij Gezond Leven. “Het omgekeerde geldt voor jongeren die in het afgelopen jaar exclusief vapten. Deze groep is doorheen de jaren het sterkst gegroeid: tussen het schooljaar 2017-2018 en 2022-2023 nam deze groep toe met maar liefst 30%. Deze toename is anderhalve keer groter dan die van de groep jongeren die zowel roken als vapen. Daarnaast zijn er signalen dat het nicotinegebruik de laatste jaren niet verder afnam of zelfs een lichte opflakkering kende. Dit is geen gunstige evolutie en betekent een vertraging van het proces richting een generatie jongeren die zo goed als geen nicotine meer gebruikt.”

Concrete en praktische tools

Om ouders, leerkrachten en scholen te ondersteunen in hun strijd tegen vapen, ontwikkelde Gezond Leven verschillende materialen waarmee het gesprek met jongeren op een open en correcte manier aangegaan kan worden. Denk aan:

• praatkaarten en lesmateriaal om vapen bespreekbaar te maken in de klas;

• een informatiebrochure voor ouders met tips hoe ze het thema thuis kunnen aankaarten;

• feiten en duiding over de risico’s van e-sigaretten;

• advies voor scholen die willen inzetten op een rook- en vapevrije omgeving.

Deze materialen zijn gratis beschikbaar op https://www.bullshitfree.be/vapen en worden regelmatig geactualiseerd volgens de laatste wetenschappelijke inzichten.

Extra maatregelen zijn nodig

Om vapen terug te dringen, is het ook belangrijk om extra maatregelen te nemen. “Neem het nicotinegebruik eerst en vooral als geheel onder de loep. Roken en vapen moeten sámen bekeken en aangepakt worden”, zegt Pieter Debognies. “We willen dat jongeren stoppen met roken en we hebben heel veel inspanningen gedaan om hun rookgedrag aan te pakken. Maar daardoor zijn we een beetje blind gebleven voor het vapen. Terwijl de grootste groep vandaag net bestaat uit jongeren die zowel roken als vapen."

“Voer ook gerichte maatregelen door. Denk aan strengere leeftijdscontrole bij aankoop, zowel in winkels als online, en effectieve handhaving van de wetgeving. Nog steeds verkoopt 70 tot 80% van de gecontroleerde handelaars tabak aan minderjarigen. In de Brusselse Agoragalerij zijn er, ondanks controles, nog altijd illegale e-sigaretten te koop. Ook via webshops is het een fluitje van een cent om eraan te geraken.”

Samen maken we vapen bespreekbaar

Gezond Leven roept op tot een gezamenlijke aanpak: “Samen moeten we ervoor zorgen dat jongeren niet verslaafd geraken aan nicotine. Niet via de klassieke tabakssigaret, maar ook niet via de e-sigaret of andere nieuwe nicotineproducten”, aldus de expert nog. “Ouders, scholen en jeugdorganisaties hebben elk een rol te spelen. Zij hebben de taak om jongeren te betrekken in een open gesprek om hen kritisch te laten nadenken zodat ze weerbaarder worden tegen de verleiding. Wij staan klaar met kennis én concrete tools.”