Aanzetten tot actie: coaches vertellen hoe ze het doen

Er zijn verschillende technieken en manieren om mensen tot gedragsverandering te brengen, maar als uitgangspunt zit je goed met de zelfdeterminatietheorie (Vansteenkiste & Soenens, 2015). Die theorie zegt dat alle mensen, ongeacht afkomst en cultuur, dezelfde 3 psychologische basisbehoeften hebben: de behoefte aan autonomie, verbondenheid en competentie. Ook bekend als het abc van de zelfdeterminatietheorie. 

Coaches - maar ook bijvoorbeeld ouders en leerkrachten - die tegemoet komen aan die basisbehoeften helpen mensen groeien en evolueren tot de beste versie van zichzelf. Dat doen ze door autonomie-ondersteunend (in tegenstelling tot dwingend), waarderend en warm (in tegenstelling tot kil) en structurerend (in tegenstelling tot chaotisch) om te gaan met hun coachees.

Geen ‘Je moet dit, je moet dat’-verhaal

Iedereen beslist graag zelf wat hij wel of niet doet. Iedereen houdt van zijn of haar autonomie. Om het gedrag van mensen voorgoed te veranderen, ondersteunen coaches dus best die autonomie. Dat doet Halt2Diabetes-coach Isabel in haar groepssessies: “Ik stel met alle mensen apart een persoonlijk actieplan op. Ik laat hén oplossingen voorstellen, zelf leg ik als diëtiste niets op. Het is geen ‘je moet dit, je moet dat’-verhaal. Zij stellen dingen voor.” 

Joyce, die als Bewegen Op Verwijzing-coach mensen begeleidt om meer te bewegen, stimuleert die autonomie ook volop: “Ik zie mezelf als copiloot, ik ben er om de weg te wijzen. Maar ik ben geen personal trainer die hen zal zeggen wat ze moeten doen. Als ze beginnen te rijden, kan ik mee sturen én motiveren. Maar het moet bij henzelf liggen, uit hen komen.” Collega-Bewegen Op Verwijzing-coach Mark vat het mooi samen: “Ze moeten dingen doen die een glimlach op hun gezicht brengen.” Dingen die ze graag doen.

Een gewaardeerd persoon is er twee waard

Belangrijk in het motivatieproces: verbondenheid creëren. Om gemotiveerd te worden én te blijven, helpt het dat mensen zich verbonden voelen met en gewaardeerd worden door anderen, dat ze het gevoel hebben er niet alleen voor te staan. 

Halt2Diabetes-coach Isabel vindt dit terecht heel belangrijk: “In de eerste sessie staan we samen stil bij hoe ze als groep met elkaar zullen omgaan in de coaching en leggen we de nadruk op respect voor elkaar, vertrouwen en openheid. Iedereen luistert ook naar het verhaal van de ander en naar elkaars drempels om dat gedrag te veranderen. Zo kan iedereen in de groep ook de andere helpen.” 

Ook Joyce vindt het opbouwen van die vertrouwensband met haar coachees belangrijk: “Ik neem bewust de tijd om te luisteren naar hun verhaal. Die tijd nemen is een meerwaarde.”

‘Yes you can’: focus op kunnen 

Mensen moeten voelen dat ze hun vooropgestelde doelen kunnen behalen. Dat ze er bekwaam voor zijn, de competentie hebben. Coaches ondersteunen die competenties door structuur en duidelijkheid te bieden. Het is belangrijk dat coachees goed weten hoe het coachingsproces zal verlopen. 

Bewegen Op Verwijzing-coach Mark weet dat uit ervaring: “Je moet goed uitleggen wat je doet als coach, dat helder maken. Iemand vroeg me bijvoorbeeld of hij in trainingsbroek naar de sessies moest komen. Door meteen te zeggen wat je van de coach kan verwachten – iemand die luistert, helpt om tot ideeën en oplossingen te komen en de coachee daarbij helpt en opvolgt – vermijd je dat de behoefte aan competentie onder druk komt te staan en mensen zich onzeker voelen.” 

Ook collega-coach Sabine legt mooi uit hoe ze de competenties van haar patiënten ondersteunt: “Tegen een dame die mij opbelde om te zeggen dat ze er tegenop zag te telefoneren naar het zwembad, zei ik: ‘je belt toch al naar mij? Je kan het wél.” In het competentie-verhaal is het belangrijk dat mensen nooit het gevoel mogen krijgen dat ze geforceerd worden. Sabine: “Het is hún tempo. Ik geef hen de mogelijkheden, maar respecteer altijd hun ritme.”

Abc voor meer motivatie

Als die 3 behoeften ondersteund worden, voelen mensen zich goed in hun vel. Ze hebben zelf hun nieuwe gewoonten en patronen gekozen en vormgegeven, waardoor die passen bij wie ze zijn, maar ook bij hun leefomstandigheden (vb. beweegmogelijkheden in de buurt, eetgewoonten van het gezin, …). Daarbij voelden ze zich ondersteund, maar niet onder druk gezet, en gewaardeerd – ook wanneer doelen niet behaald werden. En net dat alles verhoogt de kwaliteit van motivatie en de kans op duurzame gedragsverandering.

Om die reden wijdt Gezond Leven zelf veel aandacht aan het abc van motiveren bij het opleiden van de Bewegen Op Verwijzing-coaches. Ook Halt2Diabetes-coaches en tabakologen krijgen de principes van het abc mee in hun opleiding. Ze passen die toe in hun praktijk en dat wérkt. 

Halt2Diabetes-coach Isabel toont dat met een mooi voorbeeld: “Ik begeleidde een vrouw die al lang ongezond at omdat ze haar man met zware gezondheidsproblemen verzorgde. Ze deed amper nog moeite om voor zichzelf te koken, cijferde zich helemaal weg en was sociaal geïsoleerd geraakt. Ze kwam nog amper buiten. Maar door de lessen en het contact met de andere dames in de groep zag ik de vrouw écht openbloeien. Ze had deugd van het sociaal contact. Ze vond de kookworkshops fijn, ik zag dat ze het alsmaar leuker vond om met voeding bezig te zijn. Bij haar merkte ik dus heel veel gedragsverandering.”

Meer weten over het abc van motiveren volgens de zelfdeterminatietheorie? Kijk hier.