“Sensibiliseren rond roken en vapen? Dat doe je door samen te werken!”

Zoveel mogelijk verschillende doelgroepen bereiken en hen voorzien van alle beschikbare handvaten om zo effectief mogelijk te sensibiliseren rond roken en vapen: dat is de missie die Preventiewerking Zennevallei dit jaar tot een goed einde wil brengen. En daarvoor kunnen ze beroep doen op de materialen die Gezond Leven al ontwikkelde, zoals een webinar over de risico’s van vapen of een workshop over de KRACH-T-methodiek.

Daarnaast kan de Preventiewerking ook rekenen op heel wat partners, waaronder Artsenkring Zennevallei, de gemeenten Pepingen, Beersel, Sint-Pieters-Leeuw, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Drogenbos, de stad Halle, Gezondheidsmakers, CAW Halle-Vilvoorde, de mutualiteiten en het AZ Sint-Maria Halle. “Het is die uitgebreide samenwerking die deze campagne zo bijzonder maakt”, zeggen Leenie Vandervelde, stafmedewerker ELZ Zennevallei, en Geert Vanhassel, woordvoerder van het AZ Sint-Maria in Halle.

Wat is er dan zo waardevol aan?

Leenie: “Door samen te werken kan je kennis, ervaring en middelen op een optimale manier delen. We kunnen gerichte interventies ontwikkelen die passen bij de noden van onze bevolking. Als je samen aan preventie doet, heb je veel meer impact dan wanneer elke partner individueel zijn ding doet.”

Geert: “De inspiratie hebben we eigenlijk uit de coronacampagne gehaald. Toen hebben we samen met de steden en gemeenten, ziekenhuizen en eerstelijnszorg een vaccinatiecentrum uit de grond gestampt. Daar merkten we dat we wel straffe dingen kunnen realiseren als we de handen in elkaar slaan. Waarom dit dan ook niet doen voor preventie? Om zo ook de druk op de zorg te verminderen. Want hoe harder wij inzetten op preventie, hoe minder mensen naar de huisarts moeten of in het ziekenhuis belanden. Iedereen – artsen, het ziekenhuis, de steden en gemeenten - heeft zijn eigen netwerk om die sensibilisering meer kracht te geven. Als je al die krachten bundelt, is één en één meer dan twee. En in plaats van dat elke partner een ander thema kiest, focussen we nu op één onderwerp. Ook qua communicatie. In het verleden postte iedereen wel wat dingetjes op sociale media, maar nu komen we naar buiten met één beeld, één campagne, die je overal in de regio ziet terugkomen. Dat maakt het verhaal veel sterker.”

Jullie werken ook heel lokaal. Wat is daar de meerwaarde van?

Leenie: “Als je lokaal verankerd bent, kan je veel dichter bij je doelgroep komen.”

Geert: “Wij kunnen als ziekenhuis wel een preventiecampagne opzetten, alleen is de vraag hoe wij een moeilijk bereikbare doelgroep als jongeren hiermee kunnen aanspreken. Maar steden en gemeenten hebben buurthuizen en opvanginitiatieven waarmee ze in contact staan met maatschappelijk kwetsbare jongeren. Zij kunnen de boodschap veel beter laten doorsijpelen in alle hoekjes van de regio. Er gebeurt veel nationaal, maar lokaal is je netwerk kleiner en kan het je sneller de weg tonen. Mensen zullen ook vlugger geneigd zijn om mee te doen als het gaat om een initiatief van een huisarts van hun dorp of het ziekenhuis in hun buurt.”

Wat hebben jullie al concreet gedaan rond jullie jaarthema?

Leenie: “In het voorjaar hebben we vooral gefocust op de professionals, om hen meer kennis en expertise te geven over de risico’s van roken en vapen en over hoe ze hierover in gesprek kunnen gaan met volwassenen en jongeren. Hiervoor organiseerden we een webinar over de gezondheidsrisico’s van vapen en een workshop over het gespreksmodel KRACH-T. Beide sessies werden gegeven door experten van Gezond Leven. En zijn gevolgd door een divers publiek van onder meer apothekers, huisartsen, kinesisten, preventiemedewerkers en tabakologen. In het najaar zullen we ons richten op de ouders en de scholen. We willen ook de jongeren bereiken en daarvoor doen we beroep op de campagne die vanuit Gezond Leven zal vertrekken.”

Geert: “In de workshop ging het vooral over hoe we onze cliënten en patiënten kunnen aanzetten tot positief gedrag, zonder met een belerend vingertje te zwaaien. En de reacties waren zeer lovend. We maken ook gebruik van de materialen van Gezond Leven en bijvoorbeeld van SmokeFree, een lespakket van de KU Leuven. Dit wordt allemaal gratis ter beschikking van de scholen gesteld omdat we zo laagdrempelig mogelijk willen werken.”

Wat maakt dat deze aanpak werkt?

Leenie: “De brede samenwerking, de lokale verankering, de praktische en toegankelijke materialen die we gebruiken. Ook het feit dat we inspelen op een zeer actuele trend – vapen krijgt tegenwoordig zeer veel media-aandacht – helpt natuurlijk ook.”

Geert: “Over roken is al heel veel verteld, maar over vapen heerst er nog veel onwetendheid. Dat merken we ook in onze contacten met zorgverleners, zoals huisartsen en pneumologen. Daarom hebben we ook zoveel respons gekregen, zowel op het webinar als op de workshop.”

Zijn er ook drempels? Is er iets wat deze manier van merken lastig maakt?

Geert: “Je werkt met een grote groep en dat is nooit gemakkelijk. Het is al gebeurd dat we met vijftien mensen aan tafel zaten, dat is soms wel intens. En het vraagt wel wat inzet van iedereen. De tijd die we hier insteken, is ondertussen al behoorlijk opgelopen.”

Wat willen jullie nu precies bereiken met jullie jaarthema?

Geert: “Er wordt vaak gesproken over generatie rookvrij en heel wat steden en gemeenten hebben maatregelen genomen om speelterreinen en openbare domeinen rookvrij te maken. Maar als iedereen nu gaat vapen, staan we nog geen stap verder. Daarom willen we dat die maatregelen zich niet beperken tot roken. Onze grootste doelstelling is informeren en het bewustzijn over de risico’s van vapen aanscherpen. Want nu wordt vapen nog al te vaak beschouwd als een gezond alternatief voor roken.”

Leenie: “En hopelijk kunnen we mee voorkomen dat jongeren starten met vapen.”

Het is vaak moeilijk om het effect van een preventiecampagne te meten. Hoe willen jullie de impact nagaan?

Geert: “Bij SmokeFree gaan de onderzoekers van de KU Leuven bekijken hoeveel jongeren er na het lessenpakket gestopt zijn met vapen. Daar kan je het dus echt wel tastbaar maken”

Leenie: “Aan mensen die het webinar of de workshop hebben gevolgd, vragen we ook of het hun kijk op vapen heeft veranderd en of ze bijvoorbeeld KRACH-T nu in de praktijk gaan toepassen, om zo toch een stukje die gedragsverandering te meten. Het feit dat daar positief op werd gereageerd, overtuigt mij al dat we toch impact hebben gehad: door de campagne zijn professionals zich al bewuster van de risico’s van vapen.”

Welke tips hebben jullie voor ELZ’s of lokale besturen die ook preventief aan de slag willen met roken en vapen?

Leenie: "Werk vooral samen met partners uit jouw eerstelijnszone, zoals lokale besturen, huisartsenkringen, gezondheidsmakers en andere relevante actoren in zorg en welzijn. Die samenwerking is onze grootste kracht. Zet in op verschillende doelgroepen en verspreid je boodschap langs meerdere kanalen. En gebruik bestaande materialen. Ga niet zomaar zelf een campagne ontwikkelen, want als je je niet op de juiste leeftijdscategorieën richt, kan je jongeren net gaan prikkelen om te roken of vapen. Het is dus zeer belangrijk om evidence-based materiaal te gebruiken. Vandaar dat wij hiervoor ook beroep doen op Gezond Leven en op onze universiteiten. Ik weet niet of onze aanpak uniek is, maar we zijn er wel heel trots op.”