Rookbeleid in je gemeente
Het doel van een Gezonde Gemeente is gezond gedrag in een gezonde omgeving. Dat betekent onder meer dat de inwoners van de gemeente niet roken.
Zet je als gemeente actief in op het thema roken, dan kan je grote gezondheidswinst bij je bewoners boeken. Je kan rokers niet alleen aanmoedigen en motiveren om te stoppen, maar als gemeente ook een nuttige bijdrage leveren aan het voorkomen van roken en meeroken.
Als lokaal bestuur sta je dicht bij de mensen. Risicogroepen, die vaker roken, kunnen in de gemeente gemakkelijker worden bereikt. Maar ook de andere doelgroepen van een lokaal tabaksbeleid – het eigen personeel, de algemene bevolking en allerlei intermediairs – kunnen lokaal worden aangesproken.
Je kan als gemeente een regierol opnemen bij het ontwikkelen van een goed rookbeleid.
Inzetten op roken = de gezondheidsverschillen kleiner maken
Een lokaal rookbeleid is een antwoord op de grootste uitdaging op het vlak van roken: het bereiken van risicogroepen die meer roken en moeilijker kunnen stoppen.
Roken hangt sterk samen met sociaal-economische status en achtergrond. Het komt vaker voor in de laagste opleidingsniveaus en speelt een grote rol bij het ontstaan van gezondheidsverschillen in de samenleving. Ook in de lokale gemeenschap. Mensen met een lage(re) opleiding leven minder lang en kennen minder gezonde levensjaren. Onder meer omdat ze op jongere leeftijd beginnen met roken, meer roken, sterker afhankelijk zijn en minder stoppen met roken.
Die cirkel kan je mee helpen doorbreken! Je kan de gezondheidsverschillen in je eigen gemeente kleiner maken.
Stevig rookbeleid
Op basis van goede lokale acties en projecten kan je als gemeente een flinke stap voorwaarts zetten, maar Gezonde Gemeente wil je ook helpen om stapje voor stapje te evolueren naar een echt rookbeleid.
Je boekt pas grote gezondheidswinst als succesvolle maar (nog) losstaande acties op termijn ook onderdeel worden van een coherent rookbeleid. Zo’n beleid zet in op verschillende effectieve pijlers en strategieën en probeert alle relevante doelgroepen in de gemeente te bereiken.
Mogelijke lokale acties en projecten
In de acties die je kan ondernemen, zien we de drie grote inhoudelijke klemtonen van elk rookbeleid:
- Stoppen met roken
- Niet meeroken
- Niet beginnen roken
De volgende acties en projecten zijn alvast enkele succescomponenten van een lokaal rookbeleid:
De rol van de gemeente bij stoppen met roken
De meeste rokers willen graag stoppen, maar dat is niet altijd gemakkelijk. Roken is immers een hardnekkige verslaving. Hoe kan je als gemeente op een heel concrete manier rokers aanmoedigen en motiveren om een stoppoging te ondernemen?
- Ten eerste door correcte informatie over roken en stoppen te verspreiden
- Ten tweede door rokers door te verwijzen naar de kwaliteitsvolle rookstopondersteuning en rookstopmiddelen die in Vlaanderen beschikbaar zijn.
- Je kan ook een stap verderzetten door zelf een kwaliteitsvol rookstopaanbod te stimuleren, faciliteren en/of aan te bieden. En daarbij aandacht te besteden aan de risicogroepen die meer roken: lagergeschoolden en kwetsbare groepen.
Het belang van juiste informatie over stoppen met roken
Kwaliteitsvolle hulp en rookstopmethoden zijn beschikbaar, maar weinig rokers maken er gebruik van.
Veel rokers weten niet:
- dat stoppen vaak niet in één keer gebeurt maar een proces van opeenvolgende stoppogingen is
- hoe ze zich goed kunnen voorbereiden op een stoppoging
- welke de effectieve hulpmiddelen zijn
- waar ze terechtkunnen voor gedeeltelijk door de overheid gefinancierde hulp
- dat ook de e-sigaret een effectief rookstopmiddel is
Als gemeente kun je er mee voor zorgen dat rokers dit allemaal wél te weten komen.
Dat kan onder meer op deze manieren:
- Door goede informatie te verspreiden via de gemeentelijke website, het infoblad of via andere gemeentelijke kanalen, bv. een infostand in de bibliotheek of op een andere drukke plaats
- In het algemeen: door de roker te informeren over de 6 rookstopmethoden waarmee hij zijn voordeel kan doen: de tabakoloog, rookstopmedicatie, e-sigaret, Allen Carr, huisarts/apotheker en Tabakstop.
- Door het verspreiden van brochures van Tabakstop
- Door de tabakologen die actief zijn in de gemeente (zichzelf) in de kijker te (laten) zetten tijdens een infoavond of ander moment, zodat rokers weten waar ze een tabakoloog kunnen vinden, hoeveel het kost en wie van een goedkoper tarief kan genieten
- Door rokers uit te leggen hoe de huisartsen en apothekers in de gemeente hen kunnen helpen
- Door rokers juiste informatie over de e-sigaret te bezorgen en de foute perceptie die ze van dit effectieve rookstopmiddel hebben te corrigeren
- Door een lokale rookstopwedstrijd of –campagne te organiseren
- Door op ‘Werelddag zonder tabak’ (elk jaar op 31 mei!) de gemeentebewoners te mobiliseren over stoppen met roken
Goede informatie over stoppen is de eerste stap. Maar respecteer ook de roker die wil stoppen zonder hulp. De meeste ex-rokers deden het immers op die manier. Toch vergemakkelijkt stoppen mét hulp wel de stoppoging.
Verwijs rokers door naar de 6 kwaliteitsvolle manieren van stoppen met roken of zorg zelf voor zo’n aanbod in je gemeente
Een volgende stap is rokers doorverwijzen naar de beste manieren van stoppen. Of zelf zo’n kwaliteitsvol rookstopaanbod in je gemeente creëren, zodat lokale rokers in hun eigen omgeving kunnen gebruikmaken van de meest effectieve manieren van stoppen.
Dit zijn concrete acties:
- Verwijs rokers door naar de telefonische hulplijn Tabakstop
- Mobiliseer de huisartsen en apothekers van de gemeente om zelf een actieve rol op te nemen bij rookstop
- Organiseer een groepscursus stoppen met roken die begeleid wordt door een tabakoloog. Je kan deze groepscursus ook organiseren voor het eigen gemeentepersoneel.
Wat kan je als gemeente nog doen?
- Voor het gemeentepersoneel dat wil stoppen met roken kan je een extra terugbetaling voorzien, dus bovenop de terugbetaling waarop de roker (die beroep doet op de tabakoloog) sowieso recht heeft
- Zorg ervoor dat de lokale gezondheids- en welzijnsprofessionals op de hoogte zijn van de boodschap over stoppen met roken die de rookstoporganisaties in Vlaanderen uitwerkten.
De rol van de gemeente bij het voorkomen van roken
Hier kan je een essentiële rol spelen de komende jaren.
Als gemeente kan je immers meehelpen aan het creëren van een eerste rookvrije generatie, een eerste generatie kinderen en jongeren die niet in de verleiding komt om te beginnen met roken en vrij van tabaksrook kan opgroeien tot de meerderjarige leeftijd bereikt is (weinig volwassen rokers zijn begonnen na hun 18de levensjaar).
Neem eens een kijkje op de site van Generatie Rookvrij.
Als gemeente kan je het initiatief nemen om bepaalde omgevingen van kinderen rookvrij te maken.
Zo kan je de sportterreinen en speeltuinen die onder je gemeentelijke bevoegdheid vallen rookvrij maken. Je kan ook de lokale jeugdbeweging stimuleren om te streven naar een rookvrije omgeving, bv. door de subidiëring van lokale jeugdhuizen en -verenigingen te verbinden aan een beleid dat inzet op een rookvrije omgeving.
Je kan als gemeente samenwerking stimuleren tussen stakeholders, initiatieven ondersteunen en lokale omgevingen waar veel kinderen en jongeren aanwezig zijn zelf rookvrij maken.
Je kan er dus mee voor helpen zorgen dat niet-roken in omgevingen die gericht zijn op kinderen en jongeren ook steeds meer de norm wordt. En zo een grote bijdrage leveren aan Generatie Rookvrij. Op die manier help je mee een generatie creëren die de stap naar beginnen roken veel minder snel zal zetten.
De rol van de gemeente bij het voorkomen van meeroken
Het voorkomen van (de gezondheidsschade als gevolg van) passief roken wordt grotendeels geregeld door de wet. De wet zorgt vandaag voor een rookvrije omgeving in de openbare ruimte, werkomgeving, scholen en horeca.
Maar er zijn nog uitdagingen, die de gemeente mee kan aangaan.
In de thuisomgeving blijft passief roken een probleem. Een onderzoek van KOTK toont aan dat de situatie verbetert, maar dat in Vlaanderen toch nog 36.000 Vlaamse kinderen opgroeien in tabaksrook. KOTK en het Gezond Leven werkten daarom samen aan de campagne ‘Binnen roken is nooit oké‘. Neem ook eens een kijkje op onze website over passief roken voor gezondheidsprofessionals.
Hoe kan je als gemeente bijdragen aan een omgeving waarin niemand onvrijwillig meerookt?
- Door de bestaande wetgeving en de handhaving ervan te ondersteunen en te onderstrepen dat deze wetgeving belangrijk is, bv. het volledige rookverbod in de horeca
- Door de efficiënte manieren van stoppen met roken mee te helpen promoten bij rokende ouders. Want vaak willen ouders stoppen voor hun kinderen.
- Door extra middelen in te zetten om kwetsbare groepen in de gemeente te bereiken. De problematiek van passief roken door kinderen in de thuisomgeving is immers sterk verbonden met de socio-economische achtergrond. Lagergeschoolde ouders roken nog vaker in huis.
Van acties en projecten naar een samenhangend tabaksbeleid
Op termijn is een stevig rookbeleid het doel. Maar hoe dat proces starten en ontwikkelen?
Gezonde Gemeente helpt je.
Binnen Gezonde Gemeente werden drie instrumenten ontwikkeld om een goed gezondheidsbeleid te ontwikkelen. Ze zijn bruikbaar voor elk gezondheidsthema, dus ook voor tabak:
- De gezondheidsmatrix
- De stappen naar een gezondheids- en tabaksbeleid
- De groeimeter: succescomponenten van een gezondheids- en tabaksbeleid
Ook het Logo adviseert je bij het invullen van een lokaal rookbeleid. Het Logo kan coachen en lokale acties ondersteunen en je wegwijs maken in de problematiek. Het Logo beschikt ook over promotiematerialen.
Op zoek naar meer inspiratie?
Bekijk eens de andere projecten van Gezond Leven.