Roken en gezondheidsongelijkheid: aandachtspunten voor een lokaal bestuur
Als lokaal bestuur wil je er zijn voor de burgers van je stad of gemeente. Voor álle burgers. Telkens opnieuw blijkt dat mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie, mensen die aangeven moeilijker rond te komen en mensen die lager opgeleid zijn, meer roken.
Zij worden dan ook harder geconfronteerd met de gevolgen van roken. En die zijn vergaand. Zo heeft roken niet alleen een invloed op hun gezondheid, maar ook op het vinden van vast werk en kwaliteitsvolle huisvesting, op hun mentale gezondheid, … De Engelse rookstoporganisatie ASH-UK zegt zelfs dat roken de belangrijkste ‘driver’ - motor - is van gezondheidsongelijkheid in het Verenigd Koninkrijk.
Kies voor een rookbeleid dat rekening houdt met deze aandachtspunten en verklein de gezondheidsongelijkheid die het gevolg is van roken:
1. Maak van gezondheidsongelijkheid een prioriteit in je tabaksbeleid.
Zorg dat elke actie ook de gezondheidsongelijkheid verkleint.
Bekijk voor elke actie die je opzet of deze ook tegemoetkomt aan de noden van mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie, mensen in armoede of andere lager opgeleide doelgroepen die meer roken. De 8B-checklist voor een toegankelijk aanbod kunnen je hierbij helpen.
“Misschien moeten er ook een aantal zaken aangepast worden op maat van kwetsbare doelgroepen. Ik denk dat dat ook zeer belangrijk is om die drempels weg te werken.” Welzijnswerker uit Mechelen
Wil jij meer weten over gezondheidsongelijkheid? Op deze pagina vind je verschillende infographics, een e-learning en factsheets die je deskundiger maken.
2. Samenwerkingen zijn essentieel voor een rookbeleid dat bijdraagt aan het verkleinen van gezondheidsongelijkheid. Zet daarbij targets.
Werk samen met welzijnsorganisaties, organisaties waar mensen in armoede het woord nemen, mutualiteiten, … Op die manier verhoog je het bereik van je acties en laat je je beleid aansluiten bij de noden van lager opgeleide mensen en mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie.
Door samen doelstellingen te bepalen, maak je duidelijk waar jullie heen willen. Voorbeelden van doelstellingen kunnen zijn:
- in onze gemeente zijn al de effectieve manieren om te stoppen met roken bekend, ook bij mensen die het Nederlands niet als moedertaal hebben;
- de drempels om te stoppen met roken voor mensen in een armoedesituatie zijn aangepakt.
3. Een rookbeleid dat bijdraagt aan het verkleinen van gezondheidsongelijkheid zet in op 3 pijlers: tabakspreventie, rookvrije omgevingen en stoppen met roken.
De verschillende pijlers van een rookbeleid versterken elkaar. Als je een plek rookvrij maakt en tegelijk inzet op rookstopbegeleiding, laat je zien dat je je burgers wil ondersteunen. Dat je er bent voor hen.
4. Ondersteun rokers bij het stoppen met roken.
Wijs daarbij op de risico’s van roken, maar geef ook hoop.
Rokers aanspreken om te stoppen met roken werkt. Een kort gesprek van nog geen minuut verhoogt de kans dat mensen stoppen met anderhalve keer. Elke professional die in direct contact staat met het publiek kan stoppen met roken aanmoedigen, de kennis van minder schadelijke alternatieven, zoals de e-sigaret, bevorderen, en rokers ondersteunen bij het vinden van efficiënte hulp.
Maak als lokaal bestuur duidelijk dat (bepaalde) medewerkers over roken mogen spreken tijdens hun werk, dat dit ook bij hun taak hoort.
TIP: hier vind je tools om je medewerkers te ondersteunen bij het gesprek over roken.
5. Mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie informeren en hun kennis vergroten, kan gezondheidsongelijkheid verkleinen.
Lagere gezondheidsvaardigheden zijn gelinkt aan hogere nicotineafhankelijkheid, aan meer positieve en minder negatieve rookervaringen, aan minder kennis over de gevolgen van roken en aan een lagere risicoperceptie van roken. Daarom is het een must om bij je acties rekening te houden met gezondheidsvaardigheden. Lees hoe je dat kan doen.
Ga er niet vanuit dat iedereen weet dat roken slecht is voor de gezondheid van rokers en hun omgeving.
6. Communiceer ook over minder schadelijke manieren om nicotine te gebruiken: de e-sigaret..
De Hoge Gezondheidsraad zegt in zijn laatste advies over de e-sigaret dat vapen:
- afgeraden moet worden aan jongeren en niet-rokers;
- voor rokers een rookstopmiddel en beter alternatief voor roken is.
Het is de verbranding van tabak die ervoor zorgt dat roken zo ongezond is. Bij de e-sigaret is deze verbranding er niet. Dit maakt het veel minder schadelijk dan roken.
2 op 3 rokers in ons land denken dat vapen minstens even schadelijk is als roken. Deze misperceptie houdt rokers aan het roken. Met desastreuze gevolgen voor hun gezondheid. Help deze misperceptie mee uit de wereld te krijgen.
7. Promoot rookvrije omgevingen en een rookvrij leven naar/voor jongeren.
Volgens de WHO is denormalisatie van roken een sleutelstrategie om jongeren van het roken te houden. Een rookvrije omgeving draagt bij aan deze denormalisatie.
Hoe kan je dit als lokaal bestuur realiseren?
- Motiveer scholen om in te zetten op tabakspreventie. Dat kan door hen bekend te maken met Bullshit Free Generation. "Je kan scholen die ermee aan de slag gaan ook in de bloemetjes zetten en hen zo een positief signaal geven. Maak plekken waar veel kinderen komen rookvrij. Met deze actie werk je mee aan het realiseren van Generatie Rookvrij. Bekijk hier de ondersteunende materialen.
“Kijk, hier spelen kinderen. De boodschap die we dan geven is: gelieve hier niet te roken. Dat werkt. Bij de speelpleinwerking hadden we vaak het probleem dat ouders stonden te wachten op hun kinderen. We hebben een experiment met de jeugddienst gedaan om de omgeving rookvrij te maken. En eigenlijk werkte dat supergoed. Nu is het de gewoonte dat er niet wordt gerookt aan de ingang van de speelpleinwerking.” Jeugdwerker uit Eeklo.
8. Communiceer over, promoot en zet actief in op de 6 kwaliteitsvolle rookstopmethoden.
De 6 rookstopmethoden waarvoor wetenschappelijke onderbouwing bestaat, zijn:
- de tabakoloog: een coach die mensen begeleidt bij hun rookstop. Dit kan zowel in een individuele praktijk, in het ziekenhuis als in groep. Op tabakologen.be kan je een tabakoloog in je buurt vinden. Als lokaal bestuur kan je voor je burgers een groepscursus organiseren. Ondersteuning daarvoor vind je hier;
- Tabakstop: gratis en anonieme telefoondienst voor alle vragen over stoppen met roken. Beschikbaar tussen 15 en 19 uur. Rokers kunnen zich ook telefonisch inschrijven voor een begeleidingstraject. Te bereiken op 0800 111 00 of tabakstop.be;
- de huisarts en apotheker: zij kunnen op een laagdrempelige manier rokers ondersteunen en motiveren om te stoppen met roken. Ze kunnen mensen ook op weg helpen met rookstopmedicatie;
- de e-sigaret met nicotine: dit is geen erkend rookstopmedicijn, maar wel een vrij verkrijgbaar consumentenproduct dat tegelijk een efficiënt rookstopmiddel is. Hoe pak je het in de praktijk aan?;
- Allen Carr: een groepscursus waarbij men in 1 sessie de manier waarop rokers naar roken kijken, probeert te veranderen. Deze methode gebruikt geen medicatie. Lees hier meer;
- rookstopmedicatie: deze goedgekeurde medicijnen helpen bij de lichamelijke verslaving aan nicotine. Er zijn nicotinevervangers die men zonder voorschrift bij de apotheek kan krijgen, zoals nicotinepleisters. Daarnaast is er medicatie op voorschrift.
Hoe kan je hierover communiceren?
Verspreid deze folder en affiche naar de zorg- en welzijnsprofessionals uit de buurt. Zij kunnen dit materiaal ophangen in hun wachtkamer of meegeven met rokers die ze ontmoeten tijdens hun consulten. Vraag het gratis aan bij het Logo in je regio of bestel het via onze webshop.
