Bewust reguleren van stereotypen en vooroordelen
Meer info over deze techniek
Theoretische onderbouwing
Deze techniek komt voort uit theorieën over stigma en discriminatie en biedt een manier om stereotypen en vooroordelen tegen te gaan. Stereotypen zijn generalisaties die we toeschrijven aan groepen mensen op basis van bepaalde kenmerken, zoals geslacht of afkomst. Ze zijn vaak onbewust aanwezig en helpen ons (zonder veel inspanning) de complexe wereld rondom ons in te schatten en te begrijpen. Deze simplistische beelden kunnen echter leiden tot verkeerde aannames en zelfs discriminatie.
Om onbewuste vooroordelen bloot te leggen, ontwikkelden onderzoekers de should would discrepancy questionnaire die peilt naar de kloof tussen hoe mensen denken dat ze zouden moeten reageren en hoe ze denken dat ze in werkelijkheid zouden reageren. Het verschil tussen deze twee antwoorden brengt impliciete vooroordelen aan het licht. Deze discrepantie kan negatieve gevoelens oproepen, zoals schuld of schaamte, wat helpt om toekomstige bevooroordeelde reacties te verminderen. Hoewel dit instrument oorspronkelijk werd ontwikkeld om raciale vooroordelen te onderzoeken, kan hetzelfde soort vragenlijst ook worden gebruikt om andere vooroordelen te identificeren.
Kenmerken van de techniek
Het bewust reguleren van stereotypen en vooroordelen houdt in dat men onbewuste stereotiepe reacties herkent en bewust probeert bij te sturen, waardoor discriminatie kan worden voorkomen. Cruciaal voor het succes van deze techniek is motivatie. De motivatie om vooroordelen te bestrijden, bestaat uit twee belangrijke elementen. Ten eerste moeten mensen zich bewust zijn van hun eigen vooroordelen. Ten tweede moeten ze zich bekommeren over de negatieve gevolgen ervan. Ontbreekt deze motivatie, dan kan een averechts effect optreden, een rebound effect. Dit gebeurt wanneer mensen stereotypen en vooroordelen proberen te onderdrukken, maar onbewust die gedachten juist activeren. In plaats van stereotypische beelden te vermijden, komen deze dus sterker naar de voorgrond, wat het probleem verergert.
Het proces van zelfregulatie gaat als volgt:
- bewustwording: je realiseert je dat jouw reactie bevooroordeeld of stereotiep is;
- onderbreking van automatische reactie: de bevooroordeelde reactie wordt tijdelijk gestopt;
- negatieve emotie: het verschil tussen hoe je vindt dat je zou moeten reageren en hoe je daadwerkelijk reageerde, roept een schuldgevoel op.
Het is iets wat je wil vermijden (cognitieve dissonantie); - koppeling van situatie, reactie en gevoel: het brein legt een verband tussen de situatie, de bevooroordeelde reactie en het negatieve gevoel.
Dit wordt opgeslagen als een herinnering; - ontstaan van controlesignalen: deze herinnering dient nu als een signaal dat je in de toekomst helpt vergelijkbare situaties te herkennen en je waarschuwt voor een mogelijke bevooroordeelde reactie. Bijvoorbeeld: wanneer een arts zich bewust is van het feit dat die in een eerdere situatie een patiënt met een migratieachtergrond minder serieus heeft genomen, zal een volgende patiënt met een migratieachtergrond als controlesignaal dienen.
Dit signaal helpt de arts om de automatische reactie te onderbreken en bewuster te handelen; - bewuste keuze voor nieuw gedrag: in plaats van automatisch te reageren, kies je bewust voor een meer onbevooroordeelde reactie.
Subtypes van de techniek
Individuatie richt zich op het verzamelen van unieke en specifieke informatie over iemand, in plaats van die persoon te beoordelen op basis van algemene stereotypen. Deze aanpak helpt je om stereotypering te verminderen door de focus te leggen op iemands persoonlijke eigenschappen en ervaringen. Het stimuleert een meer genuanceerde en empathische kijk op anderen, doordat je verder kijkt dan oppervlakkige kenmerken.
Onderdrukking houdt in dat je actief probeert impulsieve stereotiepe gedachten en vooroordelen uit je bewustzijn te bannen. Houd er rekening mee dat het louter onderdrukken van gedachten net tot een tegenovergesteld resultaat kan leiden (rebound effect) en dus op zichzelf niet effectief is. Daarom is het belangrijk dat je op een bewuste manier je gedachten reguleert. Dat betekent dat het gepaard moet gaan met motivatie en oefening, en met het vervangen van de automatische stereotiepe gedachten door bewuste alternatieve gedachten. Om alternatieve gedachten te stimuleren, kan je terugvallen op individuatie of andere aanvullende technieken.
Aanvullende technieken
- Het aanbieden van stereotype-inconsistente informatie over gestigmatiseerde groepen kan helpen om negatieve stereotypen te doorbreken.
- Interpersonal contact (techniek binnenkort beschikbaar) met gestigmatiseerde groepen bevordert de vermindering van stigma.
- Empathy training (techniek binnenkort beschikbaar) stimuleert deelnemers om zich in te leven in de gevoelens van gestigmatiseerde personen, wat leidt tot minder stigmatiserende reacties.
- Op sociaal en politiek niveau is het reducing inequalities of class, race, gender and sexuality (techniek binnenkort beschikbaar) essentieel voor het aanpakken van stigma en discriminatie.
Hoe pas je deze techniek toe?
Je interventie richt zich best op het stimuleren van de twee motivatie-elementen voor het reguleren van vooroordelen: het bewustzijn van eigen vooroordelen en de bezorgdheid over de negatieve gevolgen ervan. Door dit te doen, motiveer je mensen om actief met hun vooroordelen aan de slag te gaan. Naast bewustwording is het essentieel om ook concrete strategieën aan te reiken om vooroordelen en stereotypen bij te sturen en te vervangen door meer neutrale gedachten of reacties.
Aan de hand van workshops en trainingen kun je deelnemers op een interactieve manier bewust maken van hun vooroordelen en hen concrete strategieën aanleren.
Bewustwording
- Gebaseerd op de should would discrepancy questionnaire, kan je deelnemers vragen om eerst een reeks hypothetische situaties te beoordelen op basis van wat zij vinden dat de juiste reactie zou zijn. Dit reflecteert hun persoonlijke normen of waarden. Vervolgens vraag je hen hoe zij werkelijk denken te reageren in dezelfde situatie. Het verschil tussen deze twee antwoorden kan hen inzicht bieden in de mate waarin hun werkelijke reacties worden beïnvloed door onbewuste vooroordelen.
- Informeer de deelnemers over de negatieve gevolgen van stereotypering. Dit kan door het delen van relevante statistieken, onderzoek of verhalen die de impact van vooroordelen op individuen en groepen verduidelijken. De databank van Unia, waar studies, rapporten en aanbevelingen over discriminatie, gelijkheid en inclusie worden gepubliceerd, biedt waardevolle informatie.
- Groepsdiscussies kunnen helpen om deelnemers te laten reflecteren over hun eigen vooroordelen en automatische reacties.
Concrete strategieën aanleren
- Laat deelnemers kennismaken met de techniek van individuatie, waarbij men de focus legt op unieke kenmerken van een persoon om tot een neutraal oordeel te komen. Gebruik een concreet voorbeeld of rollenspel om hen te leren hun perspectief te verschuiven en de persoon die ze beoordelen te zien als een individu met eigen, specifieke eigenschappen.
- Ook stereotype-inconsistente informatie, interpersonal contact (techniek binnenkort beschikbaar) en empathy training (techniek binnenkort beschikbaar) zijn relevante technieken die de vaardigheden in zelfregulatie kunnen verbeteren.
Als je een breder publiek wil bereiken, kan je een bewustwordingscampagne opzetten. Die kan gericht zijn op het informeren van mensen over veelvoorkomende vooroordelen en de negatieve impact die deze hebben op bepaalde groepen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van posters, video's, of online berichten waarin de gevolgen van stereotypering worden benadrukt.
Wil je meer weten over het aanpakken van discriminatie binnen een zorgorganisatie? Bekijk dan de inspiratiekaart van Pharos voor praktische tips en handvaten.
Inspirerende voorbeelden
Workshop over discriminatie en racisme
In de workshop ‘Verminderen van discriminatie door professionals in de jeugdhulpverlening’ werden jeugdhulpprofessionals bewust gemaakt van hun (onbewuste) vooroordelen en geïnformeerd over de gevolgen van discriminatie en racisme. De deelnemers werkten in kleine groepen aan een oefening waarin ze werden geconfronteerd met hun eigen vooroordelen.
Hippo & friends
Met deze campagne van Hippo & Friends werd bewustwording gecreëerd over vooroordelen rond diabetes. Het doel was om de dialoog over diabetes te openen en de maatschappelijke perceptie van de ziekte te verbeteren. Bewustwording vormt de eerste stap in het reguleren van eigen vooroordelen.
Referenties
- Burns, M. D., Monteith, M. J., & Parker, L. R. (2017). Training away bias: The differential effects of counterstereotype training and self-regulation on stereotype activation and application. Journal of Experimental Social Psychology, 73, 97-110 https://doi.org/10.1016/j.jesp.2017.06.003
- Devine, P. G., Forscher, P. S., Austin, A. J., & Cox, W. T. L. (2012). Long-term reduction in implicit race bias: A prejudice habit-breaking intervention. Journal of Experimental Social Psychology, 48(6), 1267-1278 https://doi.org/10.1016/j.jesp.2012.06.003
- Monteith, M. J., Sherman, J. W., & Devine, P. G. (1998). Suppression as a stereotype control strategy. Personality and Social Psychology Review, 2(1), 63-82 https://doi.org/10.1207/s15327957pspr0201_4
Auteur: Lucie Merckx (Universiteit Gent) met medewerking van de werkgroep gedragsinzichten