Maatschappelijke kwetsbaarheid: geen ontsnappen aan?

Een kwetsbare situatie die veroorzaakt wordt door een opeenstapeling van negatieve ervaringen met maatschappelijke systemen moet niet eeuwig duren. Mensen beschikken binnen elke structuur over een zekere mate van handelingsvrijheid (zogenaamde ‘agency’). Structuren beïnvloeden de handelingsvrijheid van mensen. Maar mensen maken nog altijd keuzes binnen de begrenzingen van de structuren op basis van hun kennis en ervaringen. Dat illustreren deze figuur en ook onderstaande voorbeeldjes.

• Een kind dat in armoede opgroeit ervaart mogelijk ook op school minder successen. Dat maakt het voor hem of haar extra moeilijk de schoolcarrière goed af te ronden. Toch kan het kind samen met leerkrachten die in hem geloven ook de ruimte creëren om iets aan de situatie te veranderen. Misschien lukt het thuis niet om huiswerk te maken, maar helpt het om naar de huiswerkklas te komen? Of kunnen er afspraken gemaakt worden met andere leerkrachten zodat de talenten van dit kind ook aan bod kunnen komen?
• Het kan zijn dat een werknemer door negatieve ervaringen van vroeger weinig vertrouwen heeft in zijn werkgever. Wanneer die persoon negatieve feedback krijgt van zijn werkgever kan dit een aanleiding zijn om af te haken. Toch kan deze persoon er, met de steun van anderen, ook voor kiezen om hulp in te schakelen. Misschien kan hij met zijn verhaal terecht bij een vertrouwenspersoon op het werk? Of raapt hij de moed bij elkaar om nog eens in gesprek te gaan met de werkgever en zijn kant van het verhaal te doen? Zo vindt hij misschien wel terug vreugde in zijn werk.

Deze handelingsvrijheid impliceert dan ook dat individuen in zekere mate in staat zijn om voor verandering te zorgen: zowel op het niveau van zichzelf (vb. stoppen met roken), op het niveau van de ander (vb. iemand steunen om te stoppen met roken) als op het niveau van het systeem of de structuur (vb. de strijd om gelijke lonen tussen mannen en vrouwen). Het doorbreken van de beperkende invloed van de structuren is zeker niet gemakkelijk, en een versterkende omgeving kan het individu helpen om die handelingsvrijheid ook te nemen.