"Mama heeft nu geen honger, eet jij maar"
Voor ons onderzoek naar de toegankelijkheid van schoolmaaltijden sprak Gezond Leven met een twintigtal ouders met een kwetsbare achtergrond. Hoe ervaren zij het aanbod maaltijden op school? En hoe vullen zij de brooddoos van hun kinderen? Eén van die ouders is Cas. “Ik wil mijn mond opentrekken, zodat het geld van het project niet nutteloos wordt besteed.”
“Waarom ik meedoe aan dit onderzoek? Omdat ik het heel belangrijk vind dat er naar ons wordt geluisterd, want wij zijn immers de doelgroep. Ik wil mijn mond opentrekken, zodat het geld voor dit project niet nutteloos wordt besteed. Elk kind heeft recht op een warme maaltijd, maar het is niet aan anderen om in te vullen waarom die maaltijd er soms niet is. Ik denk dat wij, als maatschappelijk kwetsbare ouders, daar zélf het best op kunnen antwoorden.” Aan het woord is Cas, een alleenstaande ouder met een autismespectrumstoornis en fysieke problemen. Daardoor is werk vinden geen evidentie. Met enkel een uitkering om op terug te vallen, is het af en toe worstelen om de brooddoos van dochter Mira (fictieve naam, nvdr) gezond gevuld te krijgen.
Geen tweede brood
“Op het einde van de maand probeer ik nog net een brood te halen. En dan hoop ik dat ik daarmee de hele week toekom”, vertelt Cas. “Is het halverwege toch op, dan is de vraag of ik geld genoeg heb om bij te halen. En zo niet, wat ga ik dan in de plaats laten vallen? Wat kan ik doen? En hoeveel kan ik zelf nog eten als ik geen tweede brood kan kopen? Want: ‘Mama heeft nu geen honger, eet jij maar.’ Dat is een zinnetje dat ik heel goed ken. En met mij veel alleenstaande ouders. Wij kunnen ook geen voorraden inslaan als er iets in promo staat. Er is simpelweg geen geld om drie potten confituur tegelijk te kopen, ook al is die pot dan maar aan de helft van de prijs. En als je geen diepvriezer hebt, kan je ook geen voorraden invriezen.”
Alles alleen doen
Maar een evenwichtige, gezonde brooddoos voorzien, is meer dan alleen een kwestie van centen. Ook vervoersarmoede en sociale armoede spelen een rol. “Als alleenstaande moet je alles letterlijk alleen doen”, aldus Cas. “Dan kan je ‘s avonds niet tegen je partner zeggen: ‘Ga jij nog even naar de winkel’. Nee, dan is het die kleuter aankleden en samen te voet naar de bakker wandelen. Want ander vervoer is er niet. En dan zeg je al snel tegen je kind: ‘Laat maar, we zullen morgen onderweg naar school wel een smoske halen. Ik snap dat je nu te moe bent.’ Terwijl je je dat smoske eigenlijk niet kan permitteren.”
Psychologie van de schaarste
Wat Cas vertelt, heeft te maken met de psychologie van de schaarste. Kort uitgelegd: een gebrek aan tijd en geld zorgt ervoor dat je een gevoel van schaarste ervaart. Deze schaarste veroorzaakt stress en beperkt je mentale bandbreedte. Maar die mentale ruimte heb je nodig om te focussen, om goede beslissingen te nemen, om vast te houden aan plannen en om verleidingen te weerstaan. Is er te weinig mentale bandbreedte, dan ben je dus eerder geneigd om, zoals Cas, toe te geven aan dat smoske. Het verklaart waarom mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie vaker dan goed voor hen is kiezen voor voeding die hen op korte termijn een gevulde maag én een voldaan gevoel geeft, zoals de kant-en-klare maaltijd of diepvriespizza die voor enkele euro’s en in minder dan een halfuur op tafel staat.
Meer dan één drempel
“Ik heb een tijdje gewerkt, maar dat betekende dat ik mijn dochter om 7.00 uur naar school moest brengen en dan nog een uur naar mijn werk moest fietsen, want een auto heb ik niet. Het was fysiek zwaar werk: de hele dag rechtstaan. En ‘s avonds weer met de fiets naar huis en mijn kind als één van de allerlaatsten afhalen. Thuis moest ik dan nog proberen eten te maken, de afwas doen, maar ik was stikkapot. Ik had geen fut meer. En er is niemand om je te helpen. Had ik toen maar de mogelijkheid gehad om mijn kind warm te laten eten op school...”
“De betaalbaarheid van een product is inderdaad vaak niet de enige drempel die mensen in armoede ondervinden om gezond te eten”, zegt Sofie Van Keymeulen, stafmedewerker voedselongelijkheid bij Gezond Leven. “Ook bereikbaarheid speelt een belangrijke rol: het al dan niet beschikken over een vervoersmiddel, een winkel die zich in de buurt bevindt, … Zo zijn er acht drempels die de toegankelijkheid van een aanbod kunnen beïnvloeden.”
Alle beetjes helpen
“Ondertussen is mijn dochter dertien en alhoewel ik nog steeds een alleenstaande mama ben, is het iets makkelijker”, aldus Cas nog. “Niet alleen omdat Mira nu ouder is, maar omdat we hulp hebben gevonden. We kunnen gaan eten bij sociale restaurants en op zondag krijgen we eten en brood van lokale handelaars, overschotten die anders weggegooid zouden worden. Ik ben zelf ook vrijwilliger: ik wil meehelpen zodat deze initiatieven kunnen blijven bestaan. Er is immers geen eenduidige oplossing voor het probleem, maar alle beetjes helpen.”
De resultaten van ons onderzoek naar de toegankelijkheid van schoolmaaltijden zullen beschikbaar zijn in het voorjaar van 2024.
Meer weten over de toegankelijkheid van het voedingsaanbod? Volg dan onze e-learning over de 8 B’s: In een uurtje mee met elke B (gezondlevenacademie.be)
Meer lezen over voedselongelijkheid en de psychologie van schaarste kan hier: Wat is voedselongelijkheid? | Gezond Leven
