“Slaap is geen individueel probleem, ook je (werk)omgeving speelt een rol”

“De vraag die we ons moeten stellen, is in hoeverre er in de huidige samenleving - waar we allemaal constant ‘aan’ staan - toch nog ruimte is voor de basisbehoefte die slaap is”, zegt Sarah Daniels. “In ons verhaal maken we gebruik van een blokkentorentje. Slaap is het onderste blokje. Trek dat weg en je torentje stuikt in elkaar. Dat is ook de basis van ons onderzoek: Sleepcoach gaat over de wisselwerking tussen werk en slaap. Als je veel werkdruk en stress ervaart, neem je dat mee naar je slaap. En omgekeerd: als je slecht slaapt, heeft dat ook gevolgen voor je werk, zoals bijvoorbeeld een verminderde productiviteit en een groter risico op het maken van fouten en zelfs arbeidsongevallen. Het kan ook een impact hebben op de werksfeer, want wie slecht slaapt heeft meestal ook een korter lontje.”

“Als je wil werken aan je slaap, moet je kijken naar wat je overdag doet, want de dag is de spiegel van de nacht en omgekeerd”, gaat Sarah verder. “Omdat we veel van onze tijd doorbrengen op het werk, is het de moeite om te kijken hoe een werkgever bepaalde aanpassingen kan doen om slaap te bevorderen. Maar dat is niet overal evident. Denk maar aan productiebedrijven die gebonden zijn aan een zeer strikte regelgeving. Of organisaties die in shiften werken. Dan komt het erop aan om te kijken wat er binnen die context toch mogelijk is. Door tijdens het slaapcongres verschillende partners samen te brengen, hopen we daar al enkele antwoorden op te kunnen formuleren.”

Waarom vonden jullie het nodig om een slaapcongres te organiseren?

“We willen slaap op deze manier nog eens in de hoofdrol plaatsen. Het thema is onze tijd en aandacht meer dan waard. We willen slaap verbeteren en bevorderen, maar ook bespreekbaarder maken. Ook op de werkvloer, want vandaag wordt slaap nog te veel gezien als iets privé. Met het congres willen we slaap holistisch benaderen. Het is immers ook gelinkt aan voeding, beweging en mentaal welbevinden. Als je slecht slaapt, zal je sneller naar ongezonde voeding, zoals een vette hap of suikerrijke dranken grijpen en heb je geen energie om te bewegen. Je zal je ook neerslachtiger voelen. Je kan slaap dus niet in een apart hokje steken.”

Tot wie richt het congres zich?

“Tot iedereen die zorg draagt, zowel mensen uit de zorgsector als gezondheidscoaches en iedereen die bezig is met welzijn op de werkvloer. We willen verder gaan dan pure individuele gedragsverandering. Slaap wordt nog te vaak gezien als een individueel probleem, waardoor het al te gemakkelijk op het individu wordt afgeschoven. Maar het vraagt om een collectieve aanpak, waarin ook de omgeving en dus ook het overheidsbeleid een rol speelt. Vandaar dat we ook Gezond Leven, die als één van de partnerorganisaties van de Vlaamse overheid instaan voor de uitvoering van het preventief gezondheidsbeleid, hebben uitgenodigd voor het panelgesprek.”

Waarom staat slaap niet in beleidsdoelstellingen?

“Ik denk dat daar nog de overtuiging heerst dat slaap slechts secundair is en dat we eerst moeten investeren in voeding, beweging en mentale gezondheid. Dan zal een gezonde slaap wel volgen. Wij hebben een omgekeerde visie: omdat een slechte slaap effect heeft op wat je eet, hoeveel je beweegt en hoe je je voelt, moet je de problemen eerst dáár aanpakken.”

Jullie onderzoek gaat over slaap op de werkvloer. Maar is er daar wel interesse voor het thema?

“Interesse genoeg, alleen blijven de concrete acties uit. Organisaties willen het wel integreren in hun welzijnsbeleid, maar ze zoeken nog heel erg naar een goede strategie. Gebrek aan tijd, geld, kennis en personeel zijn drempels om er echt mee aan de slag te gaan. Slaap is ook geen sexy thema, hè. Het is nog altijd het lelijke eendje van preventie. Ondernemingen focussen zich liever op het actieve, op datgene wat zichtbaar is. Het wordt ook bestempeld als een soft onderwerp, maar in aanpak is het allesbehalve soft. Het vraagt een doordachte en op maat gemaakte aanpak.”

Wat is er nog gebleken uit Sleepcoach?

“Dat vooral bedrijven waar er al slaapproblemen zijn, aandacht hebben voor het thema. Maar dat gebeurt dan reactief, en minder preventief. Maar inzetten op slaap en welzijn is méér dan problemen oplossen. Het draait erom dat mensen zich goed voelen, zonder dat daar eerst iets aan vooraf moet gaan of dat er een expliciete aanleiding voor is. Daarnaast hebben we gemerkt dat het huidige aanbod enkel bestaat uit losse of eenmalige initiatieven, die niet zijn afgestemd op de noden van de werknemers of op de context.”

Heb je een voorbeeld?

“Tijdens onze focusgroep kwam er een bedrijf aan bod dat een sleeping pod (een slaapcapsule) gekocht had en hier een grote campagne rond had opgezet. Dat bleek in de praktijk echter meer een branding- en rekruteringsstrategie te zijn dan een structurele ingreep in de werking en cultuur. Na verloop van tijd stond de sleeping pod in het hoekje van de ruimte te blinken en maakte niemand er gebruik van.”

Hebben jullie ook concrete materialen ontwikkeld waarmee organisaties aan de slag kunnen?

“Ja, geïnspireerd door de driehoeken van Gezond Leven, heeft Howest een slaapdriehoek ontwikkeld. Want in de zee van tips over een goede slaap is er nood aan een helder overzicht, een houvast om er concreet mee aan de slag te gaan. De slaapdriehoek toont dat er drie uitgangspunten zijn om te werken aan een goede slaap: enerzijds goede slaapgewoonten, zowel door het individu als hoe de omgeving die kan stimuleren, maar anderzijds ook het belang van positief denken en het omgaan met stress. Met de driehoek willen we ook meegeven dat het niet de bedoeling is om een perfecte slaap na te streven. Soms slaap je eens minder en dat is ook oké. Rond elk van die drie pijlers hebben we ook aparte materialen uitgewerkt.”

Meten is weten. Hebben jullie ook cijfers die aantonen hoe groot het slaapprobleem is in ondernemingen?

“Nee, al hebben we wel een slaapscan ontwikkeld omdat bedrijven zelf aangaven dat ze nood hadden aan cijfers: wat is de prevalentie van slaapproblemen? Voelen medewerkers de nood aan begeleiding? Wat is de impact op hun werk? Die sense of urgency was er, maar uiteindelijk werd de slaapscan niet geïmplementeerd in de praktijk. Soms uit angst omdat hun medewerkers al overbevraagd zijn, maar soms ook omdat werknemers zelf niet zo happig zijn om dat allemaal te delen. Maar goed, als je weet dat één op drie mensen slaapproblemen heeft, kan je er als bedrijf sowieso wel vanuit gaan dat ook een grote groep van jouw werknemers ermee kampt.”

Hoe kunnen bedrijven slaap integreren op de werkvloer?

“We hebben een toffe samenwerking gedaan met de studenten van IPO, die een innovatieve sleep shelter hebben ontwikkeld, een prikkelarme plek waar werknemers even kunnen rusten. Het is belangrijk dat bedrijven de boodschap geven dat rusten mag, bijvoorbeeld met behulp van raamstickers die aanmoedigen om na de lunch even wat licht en lucht te scheppen. Het zou een onuitgesproken regel moeten zijn dat het oké is om even een stapje terug te zetten. Maar ik vrees dat onze organisaties daar nog niet klaar voor zijn. Plus: je kan eigenlijk ook geen algemene regels opstellen, elk bedrijf moet dit individueel bekijken.”

Waarom?

“Omdat elke organisatie anders functioneert. In een productiebedrijf met een zeer strikte regelgeving is er bijvoorbeeld waarschijnlijk geen tijd om tijdens de lunch te gaan wandelen. Het is dus een complex thema, waar nog werk aan de winkel is. Het begint bij het beleid, waar budget moet vrijgemaakt worden voor verdere sensibilisering, zodat ondernemingen niet wachten tot er een ongeval gebeurt om werknemers een slaapcursus te geven. Ik hoop echt dat we met ons congres de bal aan het rollen krijgen.”

Is daar niet vooral veel tijd voor nodig?

“Dat denk ik wel, ja. Vergelijk het met mentaal welbevinden. Daar was vroeger ook geen aandacht voor op de werkvloer, maar nu is dat een sine qua non. Ook de aandacht voor slaap moet zo’n evidentie worden. Zelfs het gewoon bespreekbaar maken is al een stap in de goede richting, want dat geeft mensen het gevoel dat ze niet de enige zijn met slaapproblemen. Dat alleen al heeft een verzachtend effect.”

Meer info over het slaapcongres, lees je hier.