Veelbelovende projecten rond gezonde schoollunches versterken roep naar Vlaamse steun
Nederland onderzocht wat een gezond voedingsaanbod op school doet met kinderen. De resultaten van 2 projecten spreken boekdelen: kinderen eten gezonder en hebben een gezonder gewicht. Stad Antwerpen zet intussen belangrijke stappen om gezonde, betaalbare voeding op school aan te bieden. Vanuit Gezond Leven adviseren we de Vlaamse overheid om lessen te trekken uit de Nederlandse onderzoeken en het Antwerpse project nauw op te volgen. Met als doel: gezonde en betaalbare maaltijden voor álle leerlingen in Vlaanderen.
Nederland als schoolvoorbeeld
In het onderzoeksproject de ‘Gezonde Basisschool van de Toekomst’ vergeleek de Universiteit Maastricht vier jaar lang ruim 2.200 kinderen van vier projectscholen en vier reguliere scholen in Nederlands-Limburg. Twee projectscholen boden gesubsidieerde gezonde broodlunches en tussendoortjes aan en lieten de kinderen minimaal een half uur per dag intensief sporten. Op twee andere projectscholen kregen de leerlingen alleen extra beweging. Op de vier overige scholen – controlescholen – veranderde niets.
De onderzoekers zagen dat de BMI en buikomvang bij kinderen op een projectschool na vier jaar veel beter was dan die van de kinderen op controlescholen. Ook bleek het effect groter bij de scholen die zowel inzetten op voeding als op beweging.
Kinderen uit de projectscholen hebben een gezonder gewicht, terwijl het gewicht van kinderen op de controlescholen alleen maar toenam.
Het effect op het gewicht was gelijkaardig bij kinderen uit kansarme en kansrijke gezinnen. Het initiële verschil in gewicht blijft wel bestaan. De interventie verkleint de kloof dus niet, maar zorgt ook niet voor grotere verschillen. Op basis van deze resultaten menen de onderzoekers en stakeholders dat de Nederlandse overheid het aanbieden van een gezonde schoollunch moet opnemen in het volgende regeerakkoord.
Wageningen University & Research en de Vrije Universiteit Amsterdam deden gelijkaardig onderzoek. In hun project ‘Gezonde Schoollunch’ kregen kinderen op drie basisscholen zes maanden lang een gezonde lunch aangeboden. De resultaten tonen dat kinderen meer groente en volkoren en bruin brood eten en minder suikerhoudende dranken drinken als de school een lunch aanbiedt dan wanneer ze dat niet doet.
Antwerpen neemt voortouw in Vlaanderen
Ook Vlaanderen ziet in dat scholen méér moeten doen dan les geven over gezonde voeding en dat ze het effectief moeten aanbieden. Op het vlak van fruit en groenten zitten we goed: hiervoor zijn er al meer dan 10 jaar Vlaamse en Europese subsidies. Maar nu gaat de aandacht ook meer en meer naar de lunch. En dat is nodig. Want de indicatorenbevraging van Gezond Leven toont dat in 2015 slechts de helft van de secundaire scholen dagelijks een volwaardige groenteportie aanbood. Van de basisscholen biedt 6 op de 10 dagelijks een volwaardige portie groenten aan. Daarnaast staat vet vlees (bv. worst, ribbetjes, spek) in ruim 4 op de 10 scholen (basis en secundair) 2 tot 3 keer per week op het menu.
In Antwerpen zetten ze intussen belangrijke stappen in de richting van een gezond en betaalbaar aanbod op school. De stad maakt de komende 4 jaar 40 miljoen euro vrij voor een project rond schoolmaaltijden. Na de herfstvakantie start het proefproject: 9 basisscholen zullen gezonde en betaalbare maaltijden kunnen aanbieden aan hun leerlingen. In januari 2021 wordt dat aantal opgeschroefd. Belangrijkste drijfveer? In Antwerpen is het voor veel kinderen niet evident om elke dag een gezonde maaltijd te nuttigen. Lege en met beschimmeld brood of koude frieten gevulde brooddozen zijn er geen urban legends, maar bittere realiteit. In regio Antwerpen kampen bovendien meer kinderen met overgewicht dan gemiddeld in Vlaanderen. Samen met de scholen wil de stad hier nu iets aan doen. Kinderen die gezond eten hebben meer energie en kunnen zich beter concentreren, wat het leren vergemakkelijkt. Én het verhoogt de kans dat ze op lange termijn gezonde keuzes zullen maken. Natuurlijk is het niet de bedoeling dat scholen alle opvoedkundige taken van ouders overnemen, het is een kwestie van met alle betrokkenen samen te werken aan en voor gezonde(re) kinderen.
We hopen op een succesverhaal in Antwerpen, en een uitbreiding naar de rest van Vlaanderen. Dat het belangrijk is om in gans Vlaanderen te blijven inzetten op het bevorderen van een gezonde levensstijl bij kinderen en jongeren, was één van de conclusies uit een recent rapport van de Vlaamse agentschappen Opgroeien en Zorg en Gezondheid over BMI-cijfers. Niet in het minst bij kinderen in maatschappelijk kwetsbare situaties. De coronacrisis maakt de urgentie nog eens overduidelijk: wie kampt met obesitas of een chronische aandoening zoals diabetes loopt méér risico op een ernstiger ziekteverloop bij COVID-besmetting. De toeloop die voedselbanken kennen voorspellen ook weinig goeds en vragen extra aandacht voor voedselongelijkheid, ook op school.
Luide roep naar Vlaamse steun
Vanuit Gezond Leven adviseren we de Vlaamse overheid om lessen te trekken uit de Nederlandse onderzoeksresultaten en de Antwerpse proeftuin nauwgezet op te volgen. In 2019 namen de toenmalige Vlaamse ministers van Onderwijs en van Welzijn, volksgezondheid en gezin met verschillende cateraars en onderwijsverstrekkers hun engagementen voor evenwichtige en duurzame schoolmaaltijden op in een charter. Basis van dat charter zijn de richtlijnen van Gezond Leven voor de samenstelling en het aanbieden van gezonde warme maaltijden en broodjes, passend binnen één van de strategieën voor voedingsbeleid op school. Een engagement dat het nu verdient om bekrachtigd te worden, en een niet te missen kans voor een samenwerking tussen verschillende beleidsdomeinen als onderdeel van een Vlaams voedselbeleid.
