“Een depressie is een diepe put waar je stap voor stap uit moet klauteren”

Jezelf kunnen zijn, je goed voelen en goed omringd zijn: het zijn de drie bouwblokken van de geluksdriehoek. En laat die nu net alle drie onder druk komen te staan als je mentaal welbevinden wankelt. Erover praten kan helpen, maar dat is niet evident, want ondanks alle mooie initiatieven zit geestelijke gezondheid nog altijd ergens in een verdomhoekje. “En toch hebben we wat dat betreft al een lange weg afgelegd”, zegt Guy Swinnen. “Toen ik twintig jaar geleden een liedje schreef over mijn depressie en op tournee ging voor Te Gek!? vonden sommigen nog dat ik meer kwaad dan goed deed door zo openlijk te praten over geestelijke gezondheid. Ik kon het maar beter onder de mat vegen. Zelfs mijn manager vroeg: ‘Zou je dat wel doen? Want je gaat de stempel van die depressieveling krijgen.’ Ik heb het stigma dat hierop rust zeer sterk aan den lijve ondervonden.”

Op welke manier?

“Mensen hebben geen begrip. Als je zegt dat je je niet goed in je vel voelt, krijg je als antwoord: ‘Och menneke, dat komt wel goed.’ Mijn manager probeerde me op te peppen: ‘Kom, we gaan een nieuwe plaat maken, we gaan op tournee, dan zal het beter gaan.’ Maar zo werkt het niet. En na een tijdje zijn ze je gezeur beu en lopen ze in een grote boog om je heen. Dat onbegrip zorgde ervoor dat ik in een isolement terechtkwam. En dat maakt een depressie nog gevaarlijker.”

Waarom?

“Ik sloot me af van de buitenwereld. Ik huurde een boswachtershuisje ver weg van alles en iedereen. Daar creëerde ik mijn eigen wereld, vol donkere, suïcidale gedachten. Ik deed niks anders dan drinken en blowen. Dat was eigenlijk een trage zelfmoord. Op een bepaald moment herkende ik mezelf niet meer. Ik was altijd een joviaal, open iemand. Het kon mij niet schelen wat de wereld van mij dacht. En tijdens mijn depressie deed ik dat wél. Ik begon heel erg aan mezelf te twijfelen en ik vroeg mij constant af wat mensen nu eigenlijk bedoelden als ze iets tegen mij zeiden. Ik kreeg echt paranoïde gedachten. Het is ook dan dat ik besefte dat ik naar de dokter moest. Ik kon immers mezelf niet meer zijn.”

Welke hulp kreeg je?

“Mijn huisarts gaf me medicatie en verwees me door naar een therapeut. Medicatie heb ik niet lang genomen. Het gaf me wel vaste grond onder mijn voeten en ik zakte niet dieper weg, maar het vlakte ook al mijn andere emoties af. En als muzikant heb je die emoties nodig. Maar aan therapie heb ik wél veel gehad. Niet bij mijn eerste psychiater, want die zei alleen maar dat het niet goed was dat ik dronk en blowde. Dat ik daarmee moest stoppen. Alsof ik dat niet wist. Dan was de aanpak van mijn tweede therapeut veel beter. Zij oordeelde en veroordeelde niet. Zij liet mij door gesprekken en de juiste vragen zélf tot de conclusie komen dat ik beter af zou zijn zonder drank en drugs.”

Los van medicatie en therapie, wat heeft je nog geholpen?

“Wandelen. Als ik ’s morgens met de hond in het bos was geweest, had dat hetzelfde effect als een kop koffie: mijn hoofd was fris. Ik wandel nog altijd en ik vind het fantastisch.”

Zou het makkelijker geweest zijn als je meer steun van je omgeving had gekregen?

“Ik denk dat ik me toch minder alleen had gevoeld. Want dat is het probleem van een mentale aandoening: mensen die daarmee sukkelen, denken heel vaak dat ze alleen zijn. Maar dat is niet zo. Vandaar dat ik erover praat. Toen ik met mijn verhaal naar buitenkwam, kreeg ik de reactie: ‘Amai, ik dacht dat jij het helemaal voor elkaar had. En nu zie ik dat zelfs jij het soms ook moeilijk hebt.’ Dat gaf die mensen veel steun. Het is geweldig dat artiesten als Stromae daar nu ook over spreken.”

Toch is er nog steeds te weinig begrip voor mentale problemen. Maar hoe leg je ook aan buitenstaanders uit wat een depressie is en wat je dan voelt?

“Ik vergelijk het met letterlijk in een diepe put zitten. Er staat een lange ladder en helemaal bovenaan zie je licht. Jij moet die ladder beklimmen. Maar je hebt de moed en de energie niet om zelfs maar die eerste stap te zetten. Doordat het zo overweldigend moeilijk lijkt, blijf je dan maar gewoon zitten. Dát is een depressie.”

Hoe raak je uit die put?

“Stap voor stap. Neem die eerste trede. In mijn geval was dat bijvoorbeeld weer op tijd proberen te gaan slapen. Mijn heel ritme was verstoord: ik leefde ’s nachts en sliep tot de late namiddag. Mijn eerste stap was om weer regelmaat op te bouwen. Voor middernacht gaan slapen en de wekker ’s ochtends om 9.00 uur zetten. Stel haalbare doelen, begin met kleine veranderingen. En wees tijdens je herstel niet te hard voor jezelf. Vandaag lukt het wel, maar morgen moet je misschien twee treden naar beneden. So be it, niet aantrekken. Morgen klim je weer naar boven. Door op die manier dag per dag te leven, is het mij gelukt om uit die put te geraken.”

De oranje bol in de geluksdriehoek staat voor die dingen die ons overkomen en die ons uit balans brengen. Zijn mentale problemen ook iets wat je overkomt?

“Bij mij was het eerder een combinatie van factoren. Ik heb jarenlang veel te veel hooi op mijn vork genomen. Ik werd geleefd door mijn agenda. Ik moest ervoor zorgen dat de band draaide, niet alleen voor mezelf, maar ook voor al die mensen die afhankelijk van ons waren, zoals de technici. Uiteindelijk was dat zo’n grote verantwoordelijkheid dat het plezier weg was. Ik heb dan beslist om te stoppen met The Scabs. En tegelijk gingen mijn vrouw en ik in die periode ook uit elkaar. Daardoor ben ik in een neerwaartse spiraal terechtgekomen.”

We zijn ondertussen ruim twee decennia verder. Is een depressie iets wat je voor altijd blijft meedragen?

“Ik heb het lang moeilijk gehad tijdens de wintermaanden. Dan merkte ik dat ik weer somberder werd en wist ik dat ik me-time moest inlassen. Door eens naar de sauna te gaan bijvoorbeeld. Of naar een film te kijken, muziek te luisteren, een boek te lezen. Maar die gevoeligheid voor de donkere maanden ben ik kwijtgeraakt tijdens de coronapandemie. Ineens viel alles stil. Ik stond ’s morgens op en had niks te doen. Ik vond dat zalig. Ik trok dan met de hond naar het bos en als ik zin had, ging ik daarna in de tuin werken of klussen in huis. Die twee maanden absolute vrijheid hebben mij gereset. Sindsdien voel ik mij weer helemaal de oude. Ik heb opnieuw mijn kracht, mijn positiviteit gevonden. Ik kan terug tegen een stoot.”

Ben je nog bang om opnieuw de dieperik in te gaan?

“Zeg nooit nooit natuurlijk. Maar ik ben beter gewapend. Ik weet nu bijvoorbeeld dat mentale problemen ook kunnen uitgelokt worden door omgevingsfactoren. Denk aan je job, bijvoorbeeld. Of aan relaties waarin je niet gelukkig bent en die je om welke reden dan ook in stand blijft houden. Natuurlijk moet je altijd compromissen sluiten, maar als je jezelf niet meer kan zijn, moet je je toch de vraag stellen of je daarmee wil doorgaan. Soms moet je dingen achter je durven laten.”

Fotocredits: Anneke Kesteleyn (grote foto) en Marc Swinnen (foto quotes)

Op 7 en 8 oktober zijn er ook de Open Geestdagen, waarbij de geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen voor het eerst de deuren wijd openzet voor het publiek. Alle info vind je hier.