Vlees: to eat or not to eat? Sorry, verkeerde vraag.
Het debat over de gezondheidseffecten van vlees woedt ook in 2019 onverminderd voort. Nochtans is de wetenschappelijke consensus helder en duidelijk. Vlees past in een gezond voedingspatroon, maar je eet er best niet te veel van. Rood vlees en zeker bewerkte vleeswaren leiden bij overconsumptie tot een verhoogd risico op darmkanker, hart- en vaatziekten en diabetes. Matigen is dus de boodschap. Voor de gemiddelde Vlaming, die wekelijks 777 gram vlees verorbert, is dat een uitdaging. Internationale aanbevelingen raden immers maximum 500 gram per week aan.
Een recente enquête van Gezond Leven schetst hoe groot die uitdaging is. 53% van de Vlamingen blijkt minstens éénmaal per dag vlees te eten. Bovendien gaf de helft van de respondenten aan geen plannen te hebben om zijn of haar vleesverbruik te verminderen. 65% van die groep wil niet minderen omdat ze vlees lekker vinden. 12% denkt vlees nodig te hebben voor zijn gezondheid. Ook de sociale norm speelt een rol. 45% van de respondenten wil minder vlees eten, maar 24% daarvan voelt zich gehinderd omdat vrienden of familieleden vleeseters zijn.
Polarisatie troef
In die context hebben we nood aan een betrouwbaar, eenduidig en wetenschappelijk onderbouwd discours rond vlees. Dat is nu absoluut niet het geval. Het publieke debat staat bol van de polarisatie. De ene dag lees je dat vlees je gezondheid en het milieu kapot maakt, de volgende dag roept iemand het omgekeerde. Anti-vleesboodschappen zouden een ‘bedreiging’ vormen voor de volksgezondheid en verantwoordelijk zijn voor nutritionele tekorten. Horrorverhalen over ondervoede kinderen in het ziekenhuis krijgen veel media-aandacht. Hoewel ze zeldzaam zijn, willen we deze schrijnende cases niet afdoen als onbelangrijk. Huisartsen, het CLB, de school kunnen hier een signaalfunctie spelen.
Welke bedreiging?
Even enkele zaken in perspectief. Plantaardig eten is de voorbije jaren een stuk populairder geworden. Dit betekent echter niet dat iedereen meteen volledig overschakelt op een veganistische eetwijze. Dit blijft een uiterst klein deel van de bevolking. In onze enquête gaf slechts 2% aan nooit vlees te eten. 4% eet minder dan 1 keer per week vlees. In 2016 publiceerde EVA vzw gelijkaardige cijfers. Slechts 1% van de Vlamingen blijkt veganist te zijn. Bovendien zijn veel vegetariërs en veganisten heel bewust met hun voeding én gezondheid bezig. Over welke ‘bedreiging voor de volksgezondheid’ spreken we dan?
Moeten we de bedreiging niet eerder zoeken bij de veel grotere groep Vlamingen die nog altijd veel te weinig fruit, groenten, volle granen, noten en peulvruchten (allemaal plantaardige voeding) eet? Eén sprekend voorbeeld uit de meest recente voedselconsumptiepeiling (WIV): onder de 10-17 jarigen eet 99% minder groenten dan aanbevolen. De onlangs gepubliceerde ‘Global burden of disease’-studie zet een te lage consumptie van volle granen, fruit, noten en groenten in zijn top 5 van risicofactoren voor een verlies aan gezonde levensjaren (zgn. DALY’s) in België.
Non-debat
Als Gezond Leven zetten we samen met onze partners dan ook in op advies en acties rond die prioriteiten voor de Vlaming. We bieden laagdrempelig en eenduidig voedingsadvies en zetten mensen op weg met bruikbare, haalbare tips rond hoe je gezonder kan eten.
Een gepolariseerd non-debat leidt de aandacht af van wat echt telt. Stellen dat veganisme een bedreiging is voor de volksgezondheid jaagt mensen nodeloos schrik aan. Wie vandaag eerder te veel vlees eet wordt dan weer onterecht gerustgesteld dat er niets moet veranderen. Waar is de nuance? En wat moet de gemiddelde Vlaming, noch een radicale veganist, noch een rasechte carnivoor, hiervan denken?
Uitgestoken hand
We reiken hierbij nogmaals de hand, in het bijzonder aan de vleessector. Zullen we samen een wetenschappelijk onderbouwde boodschap uitdragen die vertrekt vanuit de huidige eetgewoontes van de Vlaming? Kunnen we gaan voor minder maar beter vlees? Dat wil zeggen betere kwaliteit, betere prijzen voor de boeren, minder milieubelastend en meer aandacht voor dierenwelzijn. Daar wint, weliswaar op langere termijn, iedereen bij.
Ruimere benadering
Tot slot: het debat rond gezondheid en gezonde voeding verdient een ruimere benadering. Vlees krijgt vandaag disproportioneel veel aandacht. De vraag of we al dan niet vlees mogen eten, is niet alleen de verkeerde vraag, het herleidt de voedingswetenschap tot een zwart-wit verhaal rond één voedingsproduct. Het neemt de aandacht weg van het ruimere eetpatroon. Want gezonde voeding draait evengoed rond voldoende groenten en fruit eten, volle granen verkiezen boven geraffineerde en matiging in ultrabewerkte producten zoals koekjes, chips, frisdranken, enzovoort. Ook daar zijn de uitdagingen groot en glashelder.
Lees meer waar je vlees terugvindt in de voedingsdriehoek.
