Hoe begin je aan een rookbeleid?
Een rookbeleid uitrollen doe je niet in een-twee-drie. Het is een langdurig proces waarin je samen met het schoolteam, de leerlingen en de ouders stap voor stap evolueert van losse acties rond tabak op school naar een samenhangend beleid.
Stap 1 – Creëer draagvlak
Een breed draagvlak creëren is cruciaal. Dit kan je doen door het rookbeleid op de agenda te zetten van de bestaande overlegstructuren in de school (teamvergaderingen, vakwerkgroepen, leerlingenraad, ouderraad, …) en door een werkgroep op te starten.
Door te werken met bestaande overlegstructuren en een werkgroep wordt het beleid door meerdere personen gedragen en is het makkelijker om andere collega’s die minder betrokken zijn, te overtuigen. Begrip en draagvlak kan weerstanden verkleinen of voorkomen en maakt de invoering en handhaving gemakkelijker. Draagvlak creëren en houden is een continue proces.
“Een rookbeleid uitbouwen is niet evident als je er als leraar alleen voor staat. Met hulp van collega’s en steun van de directie gaat het veel makkelijker en kom je veel verder"
Patrick, klastitularis 5B
Hoe gaan we om met weerstand?
Bij het invoeren van veranderingen is het normaal dat er vanuit verschillende hoeken weerstand komt. Het is belangrijk om hier stil bij te staan en na te gaan wat er aan de basis ligt van deze weerstanden. Vaak is een onduidelijke communicatie over de doelstellingen van het rookbeleid of een onvoldoende afgetoetste actie hiervan de oorzaak.
Duidelijke afspraken
Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat leraren die roken niet willen meewerken omdat er voor hen geen goed alternatief wordt geboden voor de rookpauzes. Een deel van de leraren heeft misschien andere prioriteiten en zal het rookbeleid niet belangrijk vinden. Duidelijke afspraken en een goede dialoog kunnen probleemsituaties en conflicten voorkomen. Communiceren is dus het sleutelwoord, waarbij actief in dialoog gaan het uitgangspunt dient te zijn: zinvol informeren, argumenteren en aandachtig luisteren.
Geef het rookbeleid een gezicht
Het rookbeleid heeft een gezicht nodig: iemand die het voortouw neemt en van de directie het mandaat krijgt om het rookbeleid verder uit te werken en gestalte te geven. Het is belangrijk dat dit duidelijk gecommuniceerd wordt naar collega’s, leerlingen en ouders. Het kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat originele ideeën van leraren, leerlingen of ouders hun weg vinden tot in het rookbeleid. Nog beter is dat twee personeelsleden als verantwoordelijken voor het rookbeleid worden aangeduid. Dit garandeert de continuïteit van de werking (wanneer bijvoorbeeld een personeelslid wegvalt).
Stap 2 – Breng huidige acties rond tabak op school in kaart
Waarschijnlijk doet jullie school al wat rond het thema tabak? Zo zullen er ongetwijfeld al acties of lessen zijn over roken. Daarom is de tweede stap het in kaart brengen van huidige acties rond tabak op jullie school. Met de gezondheidsmatrix kan je in kaart brengen wat jullie al doen op het vlak van tabak op school.
Scholen die deelnemen aan de driejaarlijkse indicatorenbevraging van Gezond Leven kunnen daarnaast beroep doen op het feedbackinstrument. Het helpt je om de sterktes en zwaktes van je school te leren kennen. Wanneer jullie school heeft deelgenomen aan deze bevraging kan ze hiermee de eigen resultaten raadplegen, zo heb je concrete ideeën om het gezondheidsbeleid verder uit te bouwen. Deelnemende scholen werden hiervan op de hoogte gebracht.
Meer info over de indicatorenbevraging?
Stap 3 – Bepaal prioriteiten en doelstellingen
Op basis van de beginsituatie van je school bepaal je nu de prioriteiten en doelstellingen voor het rookbeleid. Voor het rookbeleid moet de school er rekening mee houden dat zij gebonden is aan het decreet voor het algemeen rookverbod in onderwijsinstellingen dat in september 2018 in voege gaat. Minimaal moet je nagaan in welke mate de school aan deze regelgeving beantwoordt en hoe je de eventuele knelpunten kan aanpakken.
Gebruik daarvoor enkele handige hulpmiddelen waarmee je makkelijk doelen vastlegt. Door de gezondheidsmatrix in te vullen, krijg je een zicht op de huidige situatie van het rookbeleid. Zo zie je meteen wat er ontbreekt voor een samenhangend beleid. Het feedbackinstrument van de indicatorenbevraging toont de zwaktes en sterktes van je school in vergelijking met andere scholen in Vlaanderen. Je krijgt een duidelijk beeld van de aandachtspunten.
Wil je weten hoe je prioriteiten vertaalt in doelstellingen?
Stap 4 – Werk een actieplan rond tabak uit
Is de beginsituatie in kaart gebracht? Prioriteiten bepaald en de doelstellingen rond tabak opgesteld? Top! Tijd om alles wat meer tastbaar te maken en concrete acties voor het rookbeleid op school te bedenken.
Stap 5 – Voer het actieplan rond het rookbeleid op school uit
Met een actieplan moet je natuurlijk iets doen. Zo gezegd, zo gedaan? Check hoe je een actieplan kan uitvoeren.
Stap 6 – Evalueer en stuur bij
Door je acties te evalueren ontdek je wat werkt en wat niet. Zo kun je het in de toekomst nóg beter aanpakken. Gebruik de analyse van de beginsituatie als uitgangspunt. Evalueren doe je niet alleen op het einde van een actie. Een werkgroep dient ook beslissingen te nemen omtrent het bijsturen van het proces. Nam je deel aan de indicatorenbevraging? Neem dan de volgende keer opnieuw deel om je evolutie te zien.
Stap 7 – Veranker in het schoolbeleid
Het rookbeleid is geen apart beleid binnen de school. Het is belangrijk dat het rookbeleid, als onderdeel van het gezondheidsbeleid, de nodige aandacht blijft krijgen en structureel in het schoolbeleid wordt verankerd. Leg daarom zo veel mogelijk linken tussen verschillende thema’s.