Rookverbod op school: veelgestelde vragen
Vanaf het schooljaar 2018-2019 geldt een algemeen rookverbod in de onderwijsinstellingen in Vlaanderen. Het verbod geldt er voor personeel, leerlingen, ouders, internen en bezoekers. Misschien zit je wel met vragen. Hoe doe je dat met roken aan de schoolpoort of tijdens een de opendeurdag? En wat als bijvoorbeeld een personeelslid zelf het rookverbod overtreedt? Alle vragen en antwoorden netjes op een rij.
Categorieën
Algemene vragen
Voor welke onderwijsinstellingen geldt het decreet op het rookverbod van juni 2018?
Het rookverbod 24u op 24u, 7 op 7 is geldig voor alle vestigingsplaatsen van de instellingen voor basisonderwijs, secundair onderwijs en deeltijds kunstonderwijs. Ook centra voor vorming van zelfstandigen en kleine en middelgrote ondernemingen, wat de leertijd betreft, centra voor deeltijdse vorming, centra voor leerlingenbegeleiding, internaten en tehuizen vallen onder het verbod, net als alle onderwijsinstellingen (ook van andere niveaus) die één van voorgaande vestigingsplaatsen in gebruik zouden nemen.
Voor wie geldt het rookverbod ?
Het verbod geldt voor iedereen die een vestigingsplaats van de aan het rookverbod onderhevige onderwijsinstellingen betreedt: het personeel, leerlingen, ouders, internen en bezoekers. Dus ook voor wie gebruikmaakt van deze vestigingsplaatsen, zoals een lokale vereniging die in het weekend een lokaal huurt of arbeiders die werkzaamheden uitvoeren op het schooldomein, …
Waar geldt een rookverbod in de onderwijsinstellingen ?
Er geldt een absoluut en permanent rookverbod op alle vestigingsplaatsen van de aan het rookverbod onderhevige onderwijsinstellingen. Onder vestigingsplaats worden alle gebouwde en ongebouwde onroerende goederen verstaan die ingeplant zijn op eenzelfde kadastraal perceel of op aaneengesloten kadastrale percelen en die door personeelsleden van de onderwijsinstelling gebruikt worden voor onderwijsactiviteiten. Worden niet als vestigingsplaats beschouwd: locaties waar volgende plaatsvinden:
- stages
- extra-murosactiviteiten
- sportactiviteiten (voor zover de aanwezige sportinfrastructuur buiten het schooldomein ook door particulieren of instanties buiten onderwijs wordt gebruikt)
Mag je roken net buiten aan de schoolpoort?
De fysieke grens eindigt aan de schoolpoort. Wettelijk gezien geldt er geen verbod net buiten de vestigingsplaats van de onderwijsinstelling. Als onderwijsinstelling kan je wel afspraken maken met de leerlingen, personeelsleden, bezoekers om niet te roken in het bijzijn van of 'in het zicht' van kinderen of jongeren. Maak een schoolomgeving waar niet roken de norm is. Niet alleen in de onderwijsinstelling, maar ook in de omgeving daarvan.
Wat valt er onder het algemeen rookverbod?
Nicotineproducten met of zonder tabak horen niet thuis op school. Onder het rookverbod op school vallen dus niet enkel producten op basis van tabak (sigaretten, sigaren, pruimtabak, snus …), ook soortgelijke producten zoals de e-sigaret (met of zonder nicotine) of nicotinezakjes. We raden scholen dan ook aan om het verbod op e-sigaretgebruik en nicotinezakjes op te nemen in het schoolreglement.
Roken tijdens schooluitstappen: mag dat?
Roken tijdens extra-murosactiviteiten is niet verboden. Het instellingsbestuur kan afspraken die gelden tijdens extra-murosactiviteiten zelf bepalen via het school- en arbeidsreglement. Gebruik duidelijke communicatie naar leerlingen, ouders en personeel over de afspraken die gelden tijdens een extra-murosactiviteit. Leg de consequenties van het overtreden van deze afspraken ook op voorhand vast (in overeenstemming met andere overtredingen).
Waar vermeld ik het rookverbod het best?
De inhoud van het rookverbod moet worden opgenomen in het school-, internaats- of centrumreglement, alsook in het arbeidsreglement. Communiceer het rookverbod en andere maatregelen in het rookbeleid ook naar de leerlingen, ouders, bezoekers in een brief, nieuwsflash, bericht op de website van de school of intern platform.
Waarom een algemeen rookverbod 7 op 7, 24 op 24?
Een rookvrije schoolomgeving is een omgeving waarbij niet-roken de norm is. Dat maakt het voor leerlingen gemakkelijker om te kiezen om niet te roken of om te stoppen met roken. De voorbeeldfunctie van de onderwijsinstelling en het voorbeeldgedrag van het onderwijspersoneel vormen hierin de rode draad. Dit houdt tegelijk in dat de onderwijsinstelling een samenhangend rookbeleid voert. Een rookvrije school(omgeving) realiseer je niet alleen met een rookverbod. Er hoort een breed rookbeleid bij.
Kan een onderwijsinstelling een sanctie krijgen omdat het rookverbod niet wordt nageleefd?
Het is een decretale erkenningsvoorwaarde dat de onderwijsinstellingen het rookverbod opleggen en overtreders sanctioneren. Als dit niet gebeurt verliest de onderwijsinstelling haar erkenning of subsidiëring. Overtredingen van de federale wetgeving (KB roken op de werkplek of KB roken in openbare plaatsen) kunnen strafrechtelijk vervolgd worden. In principe kunnen geldboetes en gevangenisstraffen worden uitgesproken.
Rookvrij, maar nog niet peukenvrij?
Om het schooldomein helemaal rookvrij te maken, adviseren we scholen om alle asbakken te verwijderen. Ook die aan de schoolpoorten. Want zien roken, doet roken. En als school wil je benadrukken dat niet-roken de norm is. Die boodschap gaat verloren als aan de schoolpoort veel jongeren en leerkrachten staan te roken.
Conclusie: asbakken horen niet thuis op school en aan de schoolpoorten. Maar wat met de rokers? En hun peuken?
Dat is niet eenvoudig. En hiervoor is geen pasklaar antwoord. Want van zodra je buiten de schoolpoorten gaat, bevind je je op het grondgebied van de stad/gemeente en daar kan jij als school niet zomaar je eigen ding doen. Wat zou je als school kunnen doen? En waarvoor heb je je stad/gemeente nodig? Neem contact op met de stad of gemeente of het Lokaal Gezondheidsoverleg (Logo). Zij kunnen je verder helpen om de buurt te sensibiliseren.
Personeel
Hebben personeelsleden die roken recht op een rookzone in de onderwijsinstelling?
Neen, het is verboden om een rooklokaal of rookzone voor het personeel op de vestigingsplaats van een onderwijsinstelling te voorzien.
Kan een personeelslid de onderwijsinstelling verlaten om te roken?
Ja, een personeelslid kan tijdens de pauzemomenten (ochtendpauze, onder de middag, namiddagpauze, springuur) de vestigingsplaats verlaten en blijft in de meeste gevallen verzekerd (personeelsleden zijn niet verzekerd tegen arbeidsongevallen als ze de onderwijsinstelling verlaten enkel met als doel te roken.
Personeelsleden zijn wel verzekerd tegen arbeidsongevallen tijdens hun woon-werk verplaatsing, wanneer ze gaan eten of eten kopen en tijdens opdrachten die ze uitoefenen voor hun werkgever, ook als ze roken). Spreek met de personeelsleden af dat er niet gerookt wordt 'in het zicht' of in het bijzijn van kinderen en jongeren. Bespreek met hen waar er wel gerookt mag worden. Duidelijke afspraken zorgen voor meer begrip en een gemakkelijkere opvolging.
Wat als een personeelslid zelf het rookverbod overtreedt?
Het is de directie van de onderwijsinstelling die het personeelslid moet aanspreken bij een overtreding, en dit moet op een consequente manier gebeuren. De directie legt het best alle afspraken over het rookbeleid in de onderwijsinstelling vast. Afspraken met het team kunnen als specifieke bepalingen in het arbeidsreglement worden opgenomen overeenkomstig met andere overtredingen.
Wat zijn de sancties voor personeelsleden die het rookverbod overtreden?
Voor de personeelsleden wordt het rookverbod en de interne regels rond roken opgenomen in het arbeidsreglement. Voor de procedure en eventuele sancties kan je terugvallen op de bepalingen in de decreten rechtspositie. Voor de tijdelijke personeelsleden met een aanstelling van doorlopende duur en voor de vast benoemde personeelsleden kan een tuchtprocedure opgestart worden bij een tekortkoming aan één van de bepalingen in het hoofdstuk ‘plichten’.
Moet een directie leraren doen stoppen met roken?
Neen. Wettelijk heeft de onderwijsinstelling geen enkele verplichting om het rookgedrag van haar personeelsleden te veranderen. Vanuit de pedagogische opdracht van de onderwijsinstelling en als ondersteuning van het rookbeleid kan het instellingsbestuur wel beslissen om initiatieven te nemen. Rookstopondersteuning voor de personeelsleden kan onder meer via de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk met rookstopsessies.
Leerlingen
Mag een onderwijsinstelling een rookzone op de vestigingsplaats voorzien?
Neen, het is verboden om een rookzone voor de leerlingen op een vestigingsplaats van de onderwijsinstelling te voorzien.
Wettelijke leeftijd om tabak te kopen
Onder de 18 jaar mag je geen tabaksproducten kopen in België. Tabaksverkopers zijn verantwoordelijk voor aan wie ze verkopen. Ze kunnen jonge klanten vragen om hun identiteitskaart te tonen. Online verkoop van sigaretten is verboden.
Wat doen we met leerlingen die roken net buiten het schooldomein?
Ook voor rokende leerlingen geldt dat zij net buiten het rookvrije schooldomein het ‘zien roken, doet roken’ in stand houden. Dit vraagt om een gesprek met de betreffende leerlingen. Vraag de leerlingen om begrip en uit het zicht van medeleerlingen te roken. Dit is dan eerder geldend als onderlinge afspraak en niet als afdwingbare regel. Daarnaast kan het een aanleiding zijn om een vriendelijk advies te geven om te stoppen met roken, dat kan bijvoorbeeld door te verwijzen naar watwat.be.
Mogen de leerlingen op stage roken?
Leerlingen die een stage volgen hebben een stageovereenkomst en worden beschouwd als werknemers. Daarom vallen ze onder de regelgeving rond roken op de werkplek en de regelgeving die geldt voor de plaats waar ze tewerkgesteld zijn. Dit wil dus zeggen dat op sommige stageplaatsen leerlingen kunnen roken.
De onderwijsinstelling kan echter ook zelf afspraken of regels in verband met het rookverbod afdwingen bij de stageplaats. Het is belangrijk dat beide partijen elkaars visie en beleid kennen en ernaar kunnen verwijzen bij de leerling die stage loopt.
Kan een onderwijsinstelling de toelating geven aan de leerlingen om de onderwijsinstelling te verlaten om te roken?
De leerling kan enkel het schooldomein verlaten op bepaalde ogenblikken, bijvoorbeeld 's middags (minderjarige leerlingen enkel met toelating van de ouders, rekening houdend met schoolverzekering). Aan de rokende leerlingen moet gevraagd worden om niet te roken 'in het zicht' of in het bijzijn van medeleerlingen. Deze afspraken zijn geldend als onderlinge afspraak, maar niet als afdwingbare regel.
Wat met leerlingen die niet zonder de sigaret kunnen?
Als onderwijsinstelling kan je ervoor opteren om toelating te geven aan de leerlingen om tijdens de middagpauze het schooldomein te verlaten, mits toestemming van de ouders uiteraard. Maak een afspraak met de rokende leerlingen dat ze nooit 'in het zicht' of in het bijzijn van medeleerlingen roken.
Mogen leerlingen roken tijdens extra-murosactiviteiten en andere meerdaagse activiteiten?
Het instellingsbestuur kan afspraken voor de leerlingen die gelden tijdens extra-murosactiviteiten zelf bepalen via het schoolreglement. Zorg er tevens voor dat er een duidelijke communicatie is naar leerlingen, ouders en personeel over de afspraken rond roken tijdens een extra-murosactiviteit. Leg de consequenties van het overtreden van het rookverbod ook op voorhand vast (in overeenstemming met andere overtredingen).
Overweeg dat wanneer de leerlingen en hun leerkracht-begeleiders al op weg zijn om te stoppen erover gesproken kan worden om tijdens de extra-murosactivititeiten ook niet te roken.
Moet de directie leerlingen doen stoppen met roken?
Neen. Wettelijk heeft de onderwijsinstelling geen enkele verplichting om het rookgedrag van haar leerlingen te veranderen. Vanuit de pedagogische opdracht en als ondersteuning van het rookbeleid kan je als onderwijsinstelling wel initiatieven nemen. Dit kan door bijvoorbeeld het organiseren van een infosessie over roken en rookstop of een rookstopprogramma voor jongeren.
Internaten
Roken in de gesloten ruimten van het internaat: mag dat?
Neen, in de gesloten ruimten van het internaat geldt een totaal rookverbod. Ook een gemeenschappelijk rooklokaal is niet toegelaten.
Ons internaat ligt niet op de vestigingsplaats van de onderwijsinstelling. Mag er gerookt worden?
Ongeacht of het internaat op een vestigingsplaats van een onderwijsinstelling ligt, er mag niet gerookt worden.
Ons internaat ligt op een vestigingsplaats van een secundaire school. Waar en wanneer mag er nog gerookt worden?
Hier geldt het algemeen rookverbod, ook in de open ruimten. In dit geval maakt de internaatverantwoordelijke het best duidelijke afspraken met de leerlingen over op welke tijdstippen en in welke zone buiten de vestigingsplaats mag gerookt worden. Deze afspraken zet je in het internaatreglement.
Samen met de internen de vestigingsplaats verlaten kan de veiligheid in gevaar brengen en zorgt voor praktische problemen (meerdere begeleiders zijn nodig). Kan de onderwijsinspectie hier pragmatisch mee omspringen?
Er kunnen geen afspraken gemaakt worden om roken toch toe laten op de vestigingsplaats van een onderwijsinstelling die door het decreet wordt gevat Afspraken, overeenkomsten, reglementen kunnen nooit de wetgeving overrulen. De inspectie dient zich te houden aan de regelgeving en kan, zeker in gevallen zoals de rookreglementering die zeer eenduidig is, deze niet anders interpreteren. Een pragmatische aanpak bij de controle behoort dus niet tot de mogelijkheden. Neem deze situatie mee in het uitwerken van het rookbeleid van de school.
Schooldomein
Onze campus is zo groot, zodat het voor de leerlingen wel gemakkelijk wordt om stiekem te roken. Hoe kunnen we dit aanpakken?
Plaats een toezichter op plaatsen waar het probleem zich vooral voordoet. Rondwandelen en oog hebben voor overtredingen behoren tot het engagement van de toezichter. Probeer d.m.v. een goed gesprek ook de ware reden(en) te achterhalen waarom de leerlingen stiekem roken (waar opportuun kan de ouder(s) betrokken worden).
Sommige leerlingen hebben wel de intentie om te stoppen met roken, maar weten niet waar ze daarvoor terecht kunnen. Ondersteun de leerlingen hierin door hen door te verwijzen naar het effectieve rookstopaanbod (watwat.be), een infosessie over roken en rookstop te organiseren en/of door zelf rookstopondersteuning op school aan te bieden. Ook een duidelijke signalisatie is onmisbaar. Let wel op dat je niet vervalt in een kat-en-muis-spel. Met een goed uitgebouwd opvolgsysteem vermijd je dit.
Wat in situaties waarin leerlingen stiekem gaan roken en dit tot onveilige situaties kan leiden?
Zorg voor een duidelijke reglementering en heldere afspraken. Het expliciet en herhaaldelijk communiceren van de opvolgprocedure naar de leerlingen is noodzakelijk. Zorg voor voldoende signalering op plaatsen waar de leerlingen stiekem roken. Ook signalering met boodschappen die verwijzen naar veiligheidsrisico’s (vb. brandgevaar). Maak de plaatsen waar leerlingen stiekem roken onaantrekkelijk en zorg voor voldoende toezicht op deze plaatsen.
Daarnaast kan je als onderwijsinstelling ervoor opteren om toelating te geven aan de leerlingen om tijdens de middagpauze het schooldomein te verlaten, mits toestemming van de ouders uiteraard. De school maakt best afspraken met de leerlingen om niet te roken ‘in het zicht’ of in het bijzijn van medeleerlingen.
Stel voor deze afspraken ook een duidelijke opvolgprocedure op en wees consequent in de aanpak. Moedig de leerlingen ook aan om te stoppen met roken door hen te informeren en effectieve hulp aan te bieden (watwat.be). Alleen op die manier creëer je ‘niet roken’ als de norm op in de onderwijsinstelling.
Op de campus van onze school is er een school voor basisonderwijs, een secundaire school en een hogeschool. Tussen de hogeschool en de andere scholen staat er een poort. Geldt het rookverbod dan ook voor de studenten van de hogeschool?
Het rookverbod geldt voor alle vestigingsplaatsen in het basis en secundair onderwijs. Een vestigingsplaats is een gebouw of gebouwencomplex waarin een school of een gedeelte van een school gehuisvest is. Het rookverbod is in dit geval dus ook van toepassing op de hogeschool. Het moet voorkomen dat kinderen en jongeren zien dat er nog gerookt wordt en daardoor roken als ‘normaal’ beschouwen.
Het verbod komt de studenten van de hogeschool ook ten goede. Deze maatregel kan je ook verder uitwerken binnen het rookbeleid en het groter kader van het gezondheidsbeleid van de school.
Kunnen we de conciërge die na de schooluren in zijn woonkamer (= huis gevestigd op het schooldomein) een sigaret rookt ook verplichten om niet te roken (rookverbod)?
Een plaats waar een conciërge verblijft is geen plaats die moet voldoen aan de erkenningsvoorwaarden van ruimtes waarin er les/vorming wordt gegeven. Het is een privéruimte. De conciërge kan dus in zijn woonkamer zijn sigaret nog roken. Wel staat vast dat de conciërge niet mag roken op het schooldomein. Waar een conciërge bij de uitoefening van zijn beroep in contact komt met leerlingen, moet het instellingsbestuur via het arbeidsreglement opleggen dat er een rookverbod geldt.
Wat met de tuin ( = op het schooldomein) bij het huurhuis van de conciërge? Welke wetgeving is daar van toepassing?
Voor het antwoord op deze vraag kijken we naar het begrip vestigingsplaats. Binnen privéruimtes zijn er geen onderwijsactiviteiten en speelt het rookverbod dus niet. Wel kan er gevraagd worden aan de conciërge om niet te roken ‘in het zicht’ van de leerlingen, maar wettelijk kan dit niet afgedwongen worden.
Wij geven een gebouw in erfpacht, maar wensen er nog enige uren per week gebruik te maken van de polyvalente ruimte in dat gebouw. Geldt er een rookverbod voor de erfpachter?
Er geldt een absoluut en permanent rookverbod op alle vestigingsplaatsen van de aan het rookverbod onderhevige onderwijsinstellingen. Een vestigingsplaats is een gebouw of gebouwencomplex waarin een school of een gedeelte van een school gehuisvest is. Ruimten die worden gebruikt om les/vorming te geven moeten voldoen aan alle erkenningsvoorwaarden en dus ook aan de voorwaarden voor het rookbeleid.
Wij geven een recht van opstal voor de bouw van een kantine door een sportclub, maar we wensen tijdens de schooluren gebruik te maken van het sanitair dat bij dat gebouw hoort. Geldt er een rookverbod?
De sanitaire ruimte kan je zien als een vestigingsplaats en hiervoor geldt het rookverbod.
Is de parking die we aan de stad hebben verkocht, maar waar we in de verkoop het gebruiksrecht van een aantal parkeerplaatsen hebben afgedwongen, ook onderworpen aan het rookverbod?
Neen, op de parking geldt geen algemeen rookverbod. Op de parking gelden de afspraken met de stad. Wel kan je vragen om niet te roken ‘in het zicht’ van kinderen, maar wettelijk gezien kan je niets afdwingen.
We zitten met een nood aan lokalen en huren tijdelijk een aantal lokalen van een derde. Is die derde ook onderworpen aan het rookverbod?
Lokalen die je elders huurt voor onderwijsactiviteiten zijn vestgingsplaatsen van de onderwijsinstelling en moeten voldoen aan alle erkenningsvoorwaarden, dus ook de voorwaarden inzake het rookverbod. De lokalen waar extra-murosactiviteiten plaatsvinden zijn geen vestigingsplaatsen.
Het rookverbod is niet van toepassing in Centra voor Volwassenonderwijs (CVO’s) die een eigen gebouw hebben en waar er geen ‘andere’ leerlingen les volgen of op het domein aanwezig zijn. Kunnen we het advies geven ook in deze specifieke situatie een algemeen rookverbod in te voeren? Voor eenvormigheid en om geen verwarring te stichten.
Je kan het advies geven om een algemeen rookverbod in te voeren in de lokalen van Centra voor Volwassenonderwijs die een eigen gebouw hebben.
Hoe pak ik het rookverbod aan tijdens naschoolse activiteiten zoals een schoolfeest, opendeurdag, kerstmarkt?
Maak het algemeen rookverbod voldoende kenbaar met signalering. Zodat het voor iedereen duidelijk is dat er niet gerookt mag worden op het schooldomein. Overtreders spreek je consequent aan (door directie of personeelsleden), wie ze ook zijn.
Handhaving moet er zijn, maar zorg er daarnaast ook voor dat ‘niet roken’ op een positieve manier in beeld wordt gebracht. Zo kan je aangeven waarom jullie onderwijsinstelling rookvrij is en de initiatieven van de school tentoonstellen (vb. foto’s van de projectweek, proefjes rond roken, …).
Om problemen te voorkomen kan je eventueel rokende bezoekers verwijzen naar een nabije plek waar ze kunnen roken (‘uit het zicht’ van kinderen en buiten het schooldomein).
Externen
Ouders blijven roken buiten het schooldomein bij de ingang en ‘in het zicht’ van de leerlingen.
Een onderwijsinstelling kan het best in gesprek gaan met deze ouders, goede voorlichting geven over het nut en de noodzaak van een rookvrije school. Daarnaast kan je uitleggen dat ‘zien roken’ leerlingen later eerder ‘doet roken’.
Draagvlak creëren voor een rookvrije school, onder andere bij ouders, is noodzakelijk. Maak ouders bewust van het feit dat ‘zien roken, doet roken’. Het verzoek aan ouders om leerlingen rookvrij te brengen en op te halen. De onderwijsinstelling kan bijvoorbeeld samen met de ouderraad extra aandacht geven aan dit verzoek en in gesprek gaan met de ouders.
Besteed als school aandacht aan de communicatie over het rookvrij brengen en ophalen van de leerlingen, bijvoorbeeld via een nieuwsbrief, website, sociale media of bijeenkomsten met ouders.
Wat kan een leerling, personeelslid of ouder doen als het rookverbod niet wordt nageleefd?
Het instellingsbestuur moet als onderwijsverstrekker en werkgever ervoor zorgen dat de wetgeving wordt na¬geleefd. Leerlingen, personeel of ouders kunnen zich met een klacht over het niet naleven van de regelgeving rond roken richten tot de directie of instellingenbestuur.
Als de betrokkenen van mening zijn dat de onderwijsinstelling onvoldoende maatregelen neemt om het algemeen rookverbod op school te realiseren en het belang van leerlingen dan nog wordt geschaad, kunnen zij dit melden bij de onderwijsinspectie. In het geval van personeelsleden is dit bij het toezicht Welzijn op het Werk.