Verbale aanmoediging

Theoretische onderbouwing Vergelijkbare/aanvullende technieken Hoe pas je deze techniek toe? Inspirerende voorbeelden

Meer info over deze techniek

Theoretische onderbouwing

Verbale aanmoediging is gebaseerd op de principes van de Social Cognitive Theory (Bandura, 1971), die stelt dat mensen leren en zich ontwikkelen door observatie en interactie met anderen. Deze theorie benadrukt het belang van zelfeffectiviteit, oftewel het geloof in eigen kunnen, als een cruciale factor voor gedragsverandering.

Daarnaast zijn de verschillende zelfregulatietheorieën (oa. Bandura, Baumeister, Schunk) relevant, omdat ze inzicht bieden in hoe individuen hun eigen gedrag kunnen reguleren en aanpassen. Verbale aanmoediging kan helpen om deze zelfregulatie te versterken door individuen te motiveren en hen te ondersteunen in hun overtuiging dat ze in staat zijn om hun doelen te bereiken.

De zelfdeterminatietheorie (ZDT), ontwikkeld door Deci en Ryan (2000), is een invloedrijke theorie binnen de psychologie die zich richt op de motivatie en de psychologische basisbehoeften van individuen. Eén van die basisbehoeften is de behoefte aan competentie. Het verwijst naar de wens van individuen om zich bekwaam en effectief te voelen. De techniek verbale aanmoediging speelt voornamelijk in op deze specifieke behoefte doordat mensen gewezen worden op reeds aanwezige competenties, hulpbronnen en eigen oplossingen en gestimuleerd worden deze in te zetten of verder te ontwikkelen. Wanneer mensen zich competent voelen, ervaren ze een gevoel van voldoening en zelfvertrouwen, wat hen motiveert om nieuwe taken en uitdagingen aan te gaan.

De Self-Affirmation Theory, ontwikkeld door Steele (1988), biedt inzicht in hoe individuen omgaan met bedreigingen voor hun zelfbeeld. De theorie stelt dat mensen een fundamentele behoefte hebben om een positief zelfbeeld te behouden. Wanneer dit zelfbeeld wordt bedreigd, bijvoorbeeld door negatieve feedback of tegenstrijdige informatie, kunnen mensen zich defensief opstellen of hun gedrag rechtvaardigen. Steele betoogt dat individuen in staat zijn om deze bedreigingen te verminderen door zich te richten op andere positieve aspecten van zichzelf. Het geven van overtuigende boodschappen die het geloof en vertrouwen in eigen kunnen versterken, helpt om hun zelfwaardering te behouden en om zo de impact van bedreigende informatie te verminderen.

Vergelijkbare technieken

Persuasieve communicatie: deelnemers kunnen via verschillende overtuigende communicatietechnieken gemotiveerd worden tot gedragsverandering. Verbale aanmoediging is een specifieke vorm van deze persuasieve communicatie.
Argumenteren (techniek binnenkort beschikbaar): via het aanvoeren van feiten die bewijzen dat een bepaalde gedragsverandering aan te raden is, kunnen deelnemers aangemoedigd worden om zelf tot gedragsverandering over te gaan.

Aanvullende technieken

De techniek feedback geeft deelnemers informatie over hun prestaties, inspanningen en gedrag. Hierdoor worden vaardigheden, competenties en successen zichtbaar. Via verbale aanmoediging kan dan het geloof en vertrouwen in eigen kunnen verder versterkt worden.
Bekrachtiging (techniek binnenkort beschikbaar) is een mogelijke aanvullende techniek omdat het bekrachtigen van gewenst gedrag aanmoedigend werkt. Het zorgt er ook voor dat mensen meer gaan willen doen van dat wat werkt.
Bij zelfbevestiging worden deelnemers uitgenodigd om te reflecteren op dat wat ze belangrijk vinden en/of dat waar ze goed in zijn. Verbale aanmoedigingen kunnen hierop verder bouwen.
Bij succeservaringen bevorderen ligt de focus op het faciliteren van ervaringen waarbij deelnemers zelf stap voor stap succes ondervinden en dus nieuwe of reeds aanwezige competenties ontdekken die via verbale aanmoediging kunnen benadrukt worden.
Motiverende gespreksvoering (techniek binnenkort beschikbaar) is een aanvullende techniek omdat iemands persoonlijke redenen om te veranderen onderzocht worden. Daarbij worden aanwezige competenties geëxploreerd en worden technieken zoals waarderen en bekrachtigen ingezet om de beoogde gedragsverandering te bereiken.

Hoe pas je deze techniek toe?

Individueel – in groep Open Close

Om deze techniek in een individueel gesprek of groepssessie toe te passen zijn volgende zaken belangrijk:

Bouw een vertrouwensband op
Net zoals bij het voeren van feedbackgesprekken (zie techniekenfiche feedback) is het belangrijk om tijd te nemen om een vertrouwensband op te bouwen door de persoon/de groep te leren kennen (doelen, wensen, verwachtingen, competenties, kwaliteiten en beweegredenen ontdekken).

Luister reflectief en hanteer de niet-wetende houding (Goolishian & Anderson, 1992). Toon oprechte interesse in de realiteit zoals die door de persoon/groep wordt ervaren. Geef tijdens het luisteren voldoende erkenning voor de last die de persoon/groep ondervindt.

Wanneer er vertrouwen is en de deelnemer de gezondheidsbevorderaar als authentiek en oprecht ervaart, dan zal verbale aanmoediging als motiverend en steunend worden ervaren. Bijvoorbeeld: Arnoud komt bij jou langs omdat hij ernstige slaapproblemen heeft. Hij doet nachtwerk en geraakt na zijn shift moeilijk in slaap. Neem de tijd om Arnoud op zijn gemak te stellen: “Heb je het gemakkelijk gevonden? Kan ik je een kop koffie, thee aanbieden?” Verken zijn vraag: “Wat brengt jou hier? Welke verwachtingen heb je van dit gesprek?” Vraag door: “Wat doe je precies van werk? Hoe verloopt zo’n nachtshift? Hoe blijf je wakker? Hoe voel je je na een nachtshift? Wat doe je precies als je thuiskomt en nog niet meteen in bed kruipt?”, enz. Geef erkenning voor de last die Arnoud ondervindt: “Het lijkt me heel veel wilskracht te vragen om na zo’n slapeloze nacht je bed terug uit te komen om opnieuw te gaan werken.”

Besteed aandacht aan kwaliteiten, eerdere successen, oplossingen en competenties
Omdat mensen eerder de neiging hebben om zich te richten op de problemen en moeilijkheden die ze ervaren, is het belangrijk om in het gesprek oog te hebben voor kwaliteiten, eerdere successen, oplossingen en competenties die je hen hoort aandragen en om hierop te reflecteren. Door die zaken die helpend zijn of die al gerealiseerd zijn (hoe klein ook), te benoemen, verandert de ‘mindset’ van de persoon/groep in een veranderingsgezinde richting. Je maakt de persoon attent op het feit dat er momenten (geweest) zijn waarop het, ondanks hindernissen, wel lukte om tot de beoogde gedragsverandering te komen. Op die manier moedig je de persoon/groep aan om meer te doen van wat werkt. Je zegt impliciet dat je vertrouwen hebt in hun kunnen. Het bevordert de psychologische basisbehoefte competentie.
Bevraag actief capaciteiten en hulpbronnen
Verbale aanmoediging is een techniek die de ziens– en zijnswijze van de gezondheidsbevorderaar uitdrukt. Helpende kaders kunnen hierbij het oplossingsgericht werken (Berg & de Shazer, 1995) en motiverende gespreksvoering (Miller & Rollnick, 1991) zijn. Eén van de vertrekpunten in deze kaders is dat iedereen over de capaciteiten en hulpbronnen beschikt om te groeien en te veranderen. Via open vragen kan je hier rechtsreeks naar polsen. Bijvoorbeeld: Arnoud vertelt uitgebreid over alle moeilijkheden die hij ondervindt om in slaap te geraken.. Vraag naar momenten waarop hij minder problemen ervaart om in slaap te vallen na een nachtshift. Vraag naar zaken die hij op die momenten anders doet. Speel daar verder op in: “Vertel eens over zo’n moment waarop je vrijwel meteen in slaap viel na een nachtshift. Hoe lukte dat toen?” Bijvoorbeeld: Arnoud vertelt dat hij amper zijn bed uit geraakt voor het werk. “Hoe heb je het de afgelopen weken kunnen opbrengen om, ondanks de vermoeidheid, toch iedere keer opnieuw te gaan werken?” Hier geef je als boodschap impliciet mee dat Arnoud in staat is om door te zetten in moeilijke omstandigheden.
Varieer in de manier waarop je aanmoedigt en wees creatief
Je kan op verschillende manieren verbaal aanmoedigen. Op een directe en expliciete manier. Bijvoorbeeld: “Je bent de eerste week nachtshiften doorgekomen zonder van je slaaphygiëneplan af te wijken. Goed bezig Arnoud!”

Opgelet! Niet iedereen waardeert deze manier van aanmoedigen. Hier zal de investering in de vertrouwensrelatie zijn vruchten afwerpen. Op een eerder indirecte, impliciete manier, waarbij je de deelnemer via een kaartje, tekst of spraakberichtje verbaal aanmoedigt. Bijvoorbeeld: Lou stuurt jou een foto van een heerlijke, zelfgemaakte gezonde maaltijd. Je reageert: “Mmmmm, lekker! Alweer een stapje dichter bij je doel. Dat receptje mag je me eens doorsturen!”

De boodschap kan ook heel persoonlijk gemaakt worden door belangrijke derden te betrekken. Bijvoorbeeld: je vraagt de kleinkinderen om een aanmoedigende boodschap in te spreken voor oma en opa.

Aanmoediging werkt aanstekelijk. Wanneer mensen worden aangemoedigd en zich daardoor gesteund voelen, zijn ze geneigd zelf ook gemakkelijker anderen aan te moedigen. Als gezondheidsbevorderaar kan je hierop inspelen door als rolmodel zelf frequent aan te moedigen en door een context te creëren waar een groep deelnemers elkaar kan aanmoedigen. Bijvoorbeeld: je start de wekelijkse groepssessie met een ‘succesrondje’ waarbij de groepsleden hun succeservaringen van de afgelopen week met de groep delen. Bijvoorbeeld: je vraagt de deelnemers een WhatsAppgroep aan te maken waarin ze elkaar kunnen aanmoedigen wanneer het even moeilijk gaat. Als je de techniek verbale aanmoediging in groep toepast, dan is het belangrijk om er rekening mee te houden dat wat je zegt tegen iemand uit de groep een effect kan hebben op de anderen. Als je een groepslid een aanmoedigende boodschap geeft, dan doe je dit dus best bij iedereen.

Fysiek - digitaal Open Close

Inspirerende voorbeelden

De activiteit-app op Apple Watch

Deze app probeert je op verschillende manieren aan het bewegen te krijgen. De app toont drie ringen: een ring voor bewegen, een ring voor trainen en een ring voor staan. Het doel is om dagelijks de drie ringen te sluiten. De Apple Watch moedigt je op verschillende manieren aan om dit doel te halen.

Bijvoorbeeld: “Gisteren maakte je alle drie de ringen vol! Ik durf te wedden dat je dat vandaag weer lukt!”

Je kunt je ringen delen met familie en vrienden en meldingen krijgen over hun vorderingen en ze aanmoedigen of er een wedstrijdje mee aangaan.

Leidraad en inspiratiebox: hoe motiveer je cliënten om aan de slag te gaan met hun middelengebruik, gamen of gokken?

VAD ontwikkelde een leidraad en inspiratiebox met daarin tal van gespreksmethodieken die hulpverleners kunnen helpen om met cliënten in gesprek te gaan over middelengebruik, game- of gokgedrag. Je vindt er onder andere het Kwaliteitenspel terug. Via dit spel krijgt de deelnemer inzicht in de eigen kwaliteiten, waardoor het vertrouwen in de eigen verandermogelijkheden wordt versterkt en toeneemt. Verder vind je hier ook de methodieken Goedgevoeldagboek en Krachtenmatrix terug. Dit zijn ook methodieken die als doel hebben om de deelnemer te laten stilstaan bij eigen krachten en mogelijkheden en om aan te moedigen om aandacht te geven aan positieve ervaringen en gevoelens.

Referenties

Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual review of psychology, 52(1), 1-26.
Cohen, G. L., & Sherman, D. K. (2014). The Psychology of Change: Self-Affirmation and Social Psychological Intervention. Annual Review of Psychology, 65(1), 333–371. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010213-115137
Creswell, J. D., & Sherman, D. K. (2012). The role of self-affirmation in reducing health disparities. In J. M. Suls & K. A. Wallston (Eds.), Social psychological foundations of health and illness (pp. 145-164). Wiley-Blackwell.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic Motivation and Self-Determination in Human Behavior. New York: Plenum. Deci, E.L., Ryan, R. M. et al. (2021). Legacies in motivation science. Building a Science of Motivated Persons: Self-Determination Theory’s Empirical Approach to Human Experience and Regulation of Behavior. Vol. 7, No. 2, 97 – 110.Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
Deveugele, M., PhD (2016). Motivationele gespreksvoering. Ugent. Miller, W. R., & Rollnick, S. (3de editie, 2021). Motiverende Gespreksvoering. Mensen helpen veranderen. Houten: Ekklesia.
Sherman, D. K., & Cohen, G. L. (2006). The psychology of self-affirmation: Maintaining the integrity of the self. Annual Review of Psychology, 57, 607-630.
Steele, C. M. (1988). The psychology of self-affirmation: Sustaining the integrity of the self. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in experimental social psychology (Vol. 21, pp. 261-302). Academic Press.

Auteur: Debbie Van de Putte (Arteveldehogeschool) met medewerking van de werkgroep gedragsinzichten.

Drijfveren

Reflectieve drijfveren

Eigen-effectiviteit

Context

Sociaal-culturele context

Sociale normen

Sociale invloeden: steun of druk