Jongens huilen wél: waarom het mentaal welbevinden van mannen extra aandacht verdient

Movember is een jaarlijks evenement waarbij mannen in de maand november hun snor laten groeien om geld in te zamelen en bewustzijn te creëren voor de gezondheid van mannen, en dan specifiek voor prostaat- en teelbalkanker, geestelijke gezondheid en zelfmoordpreventie. Want vooral bij die laatste twee thema’s is nog werk aan de winkel. Zo overleden in 2023 in Vlaanderen 887 personen door zelfdoding, waarvan 652 mannen (73,5%). Met andere woorden: ongeveer drie op de vier personen die overlijden door zelfdoding zijn mannen. Staan de bouwblokken van de geluksdriehoek bij hen dan zoveel harder onder druk?

Mannen zoeken minder snel hulp

“Die gendernormen spelen zeker een rol”, zegt Pauline Stas, klinisch psycholoog en wetenschappelijk medewerker van het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP). “We hebben een nodenbevraging uitgevoerd bij mensen met zelfmoordgedachten en bij hulpverleners. Daarin zagen we duidelijke genderverschillen en de invloed van maatschappelijke verwachtingen op zowel suïcidaliteit als hulpzoekend gedrag.”

“Zo kloppen mannen gemiddeld minder dan vrouwen aan bij de formele hulpverlening, zoals bij hulpverleners uit de geestelijke gezondheidszorg, huisartsen en telefonische hulplijnen. Dit komt volgens ons onderzoek onder andere omdat ze minder vaak de nood voelen om hulp of steun te zoeken bij zelfmoordgedachten. Dat betekent niet dat ze minder lijden, maar wel dat ze hun klachten soms als vanzelfsprekend of onoplosbaar beschouwen, of de ernst ervan eerder minimaliseren.”

Verhalen en getuigenissen

“Mannen voelen zich ook minder vaak aangesproken door reguliere (preventie)initiatieven”, gaat Daan Gielen, expert mentaal welbevinden bij Gezond Leven vzw en trotse snorrendrager, verder. “Op geluksdriehoek.be brengen we daarom bewust verhalen en getuigenissen van mannen, zodat ook zij zich in de boodschap kunnen herkennen. De bouwblokken van geluk zijn universeel, maar de invulling verschilt. Zo vullen mannen de sociale component van mentaal welbevinden (‘goed omringd zijn’) vaker in door samen dingen te doen, terwijl vrouwen het eerder zoeken in ‘hun hart luchten bij elkaar’.”

“Jongens huilen niet”

Het feit dat mannen zo vaak aangeven geen nood te hebben aan ondersteuning, kan volgens Pauline te maken hebben met het stigma rond suïcide, maar ook met maatschappelijke normen. “Veel mannen hebben vaak van kinds af aan de boodschap gekregen dat sterke jongens niet huilen. Dat ‘echte’ mannen stoer moeten zijn. Ze mogen vaak geen kwetsbaarheid tonen. Bovendien wordt er van mannen verwacht dat ze problemen alleen kunnen oplossen en zelfredzaam zijn. En dus geen hulp nodig hebben. Door die opvattingen zal hun omgeving ook minder snel hulp aanbieden of vragen hoe het met hen gaat. Wat mannen nog eens bevestigt in het idee dat het niet wordt geaccepteerd als ze over hun gevoelens praten.”

“Als mannen worden geconfronteerd met moeilijkheden – de oranje bol in de geluksdriehoek – is de kans ook groot dat ze kiezen voor copingstrategieën die minder geschikt zijn, zoals vermijden, negeren of afleiding zoeken”, weet Daan. “Het is onze maatschappelijke opdracht om iedereen, dus ook mannen, de kans te geven om gezonde copingvaardigheden te ontwikkelen. Hiermee starten we best al op jonge leeftijd. Wie weet staat er straks dan een generatie jongens en mannen op die wél openlijk bezig kunnen zijn met hun mentaal welbevinden.”

"Mannen mogen niet falen”

Als mannen dan toch in de hulpverlening terechtkomen, is dat vaak pas heel laat en in een acute fase, bijvoorbeeld na een suïcidepoging. “Bovendien stoppen ze gemiddeld ook sneller met de begeleiding omdat die niet altijd aansluit bij wat ze verwachten of zoeken, of omdat ze het gevoel hebben terug snel aan het werk te moeten”, zegt Pauline. “Want ook daar speelt weer een maatschappelijke norm: het idee dat mannen niet mogen falen, zij moeten kostwinner zijn en zorgen voor hun gezin.”

“Mild zijn voor jezelf is niet voor niets een belangrijk onderdeel van de geluksdriehoek”, zegt Daan. “Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, maar het begint bij hoe we naar mislukking kijken. Is het iets dat niet liep zoals gehoopt en waar we iets uit kunnen leren, of is het simpelweg falen? Dat is een wezenlijk verschil. Hoe je naar jezelf kijkt en over jezelf denkt, bepaalt hoe je je voelt. Jezelf veroordelen en bekritiseren maakt niemand gelukkig en al zeker jezelf niet. Toon compassie voor jezelf en schenk jezelf vergiffenis. Daar word je wél gelukkiger van.”

Maak het onderwerp bespreekbaar

“Voor effectieve preventie is het belangrijk om een verschuiving te maken van het idee dat ‘mannen meer zouden moeten praten’ of ‘meer hulp zouden moeten zoeken’, naar een bredere aanpak die erkent dat mannen vaak minder kansen krijgen om die vaardigheden te ontwikkelen en nadelen ervaren van bepaalde maatschappelijke verwachtingen”, aldus Pauline nog. “Omdat de omgeving ervan uitgaat dat mannen niet over hun emoties willen praten, wordt de verantwoordelijkheid al snel bij hen gelegd. Maar het is niet enkel aan mannen om de stap te zetten, maar aan ons allemaal om elkaar actief aan te spreken en te ondersteunen.”

Door meer aandacht te hebben voor de mannen rondom ons en oprecht te vragen of alles oké is, kan je al veel doen. Die sociale steun, die verbinding is essentieel. We moeten het taboe doorbreken en meer voorbeelden tonen van mannen die hulp zoeken en zo een manier vinden om zich beter te voelen. Campagnes zoals Movember en Kom Uit Je Kop lossen het probleem niet op, maar ze zijn wel belangrijk om het onderwerp bespreekbaar te maken. Bovendien geven ze mannen het signaal dat ze niet alleen zijn, dat er aandacht is voor hun gevoelens en dat hulp mogelijk is.”

Denk je aan zelfmoord en heb je nood aan een gesprek? Dan kan je terecht bij de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.