Laatste ontwikkelingen rond tabak
Gezond Leven bundelt elke vier maanden alle nieuws en achtergrondinformatie over tabak. Lees het in de nieuwsbrief of lees hier onze artikels online.
Sciensano: "Meer dan ooit noodzakelijk om strijd tegen tabak te versterken”
De globale cijfers voor tabaksgebruik in Vlaanderen dalen, dat toont de nieuwe Gezondheidsenquête van Sciensano. Goed nieuws. Maar een focus op de sociaaleconomische status van rokers toont een scherper beeld: ruim 1 op de 6 Vlamingen rookt, maar onder kortgeschoolden is dat meer dan 1 op de 5. Ook bij jongeren is deze link met het opleidingsniveau frappant. De onderzoekers spreken zelfs over een heuse ‘sociale kloof’ als het over roken gaat.
Tabakspreventie wérkt, zo wordt ook beklemtoond: het aantal mensen dat nooit gerookt heeft, steeg de voorbije 20 jaar sterk in België. Toch heeft ons land nog een lange weg te gaan, volgens Sciensano. Er zijn nog altijd 1,4 miljoen dagelijkse rokers, samen goed voor 21 miljoen sigaretten per dag. En nog altijd is 1 op de 7 sterfgevallen het gevolg van roken. “Er zijn nog veel bijkomende strategieën mogelijk om levens te redden in ons land.”
Jongeren moeten volgens Sciensano in het vizier blijven. De focus moet volgens Sciensano ook op jongeren blijven liggen. Want de meeste rokers doen hun eerste ervaringen op als adolescent, en worden snel daarna dagelijkse rokers. De Gezondheidsenquête bevat voor het eerst ook tendensen over het e-sigaretgebruik in ons land.
Lees hier het rapport van Sciensano en onze analyse van de resultaten.
Stoppen met roken kan meer dan 1 miljoen Britten uit armoede halen
Roken draagt sterk bij aan het ontstaan van gezondheidsongelijkheden in de samenleving. Volgens ASH-UK is het zelfs de grootste leefstijlfactor. Lage-inkomensgroepen tellen veel meer rokers. Het inkomstenverlies als gevolg van tabaksgebruik kan mensen, die het al niet breed hebben, in armoede duwen of hun financiële situatie verder onder druk zetten. Kinderen uit gezinnen met een laag inkomen kunnen volgens ASH slachtoffer worden van een ‘cyclus van ongelijkheid’: als ze opgroeien in een rokersomgeving, is de kans veel groter dat ze later zelf ook gaan roken.
Het aanpakken van tabaksverslaving is volgens ASH een van de meest efficiënte manieren om gezondheidsongelijkheid te counteren. Op basis van een analyse van overheidsdata door de organisatie zouden in de UK meer dan 1 miljoen mensen uit armoede kunnen geraken als ze stopten met roken.
De organisatie publiceerde een interessante update van haar dossier over deze prangende kwestie.
Verbied sigarettenfilters: consumentenbedrog én enorm vervuilend
Sigarettenfilters moeten dringend verboden worden. Dat stelt een team van Engelse en Amerikaanse onderzoekers in een artikel in BMJ. Ten eerste omdat de filter de sigaret niet ‘gezonder’ maakt voor de roker, dat is ondertussen genoeg geweten. Volgens een van de onderzoekers is die claim zelfs “het dodelijkste bedrog in de geschiedenis van de menselijke beschaving”. Filters zorgen net voor méér longkanker. Daarnaast zijn ze biologisch heel moeilijk afbreekbaar want ze bestaan voor een groot deel uit cellulose-acetaat. Uit plastic dus.
Peuken zijn het meest weggegooide plastic item op de planeet. Er belanden er elk jaar zo’n 4,5 biljoen in het ecosysteem. En toch is de tabaksindustrie er volgens de onderzoekers in geslaagd om buiten het gezichtsveld van het publiek te blijven als het hierover gaat. Terwijl het publiek wél verontwaardigd is over ander plastic zwerfafval, zoals van Starbucks of McDonald’s. De industrie werd nooit verantwoordelijk gehouden voor de kosten van het afval dat ze volop produceert, ook niet door de voorvechters van tabakscontrole.
De onderzoekers vestigen hun hoop allereerst op Europa. Het EU-verbod op sommige wegwerpplasticproducten, dat vanaf 2021 ingaat, moet ook gelden voor peuken, stellen ze. Dat zal meteen veel meer mensen helpen om te stoppen met roken.
Vapen ligt wereldwijd onder vuur, maar de ene e-sigaret is de andere niet
In de VS heeft e-sigaretgebruik geleid tot een reeks sterfgevallen en ernstige zieken. Daardoor ligt vapen wereldwijd onder vuur. Sommige medici en tabakscontrole-organisaties reageren fel en ongenuanceerd in deze crisis. Zo wijst de Nederlandse Vereniging voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) de e-sigaret nu radicaal af. Deze beroepsorganisatie van longartsen kondigde aan dat er in Nederland ook “zorgwekkende ontwikkelingen” zijn en eist in eigen land een totaalverbod.
In Indië, waar meer dan 100 miljoen volwassenen roken, werd de e-sigaret effectief verboden. In ons land vraagt Test-Aankoop een verbod op aroma's in e-liquids nadat jongeren gingen ‘mystery shoppen’ in de dampwinkels.
EVALI en JUUL
De negatieve aandacht die de e-sigaret de afgelopen maanden krijgt, hangt sterk samen met twee ontwikkelingen in de VS: het uitbreken van de ‘e-sigaretziekte’, die de naam ‘EVALI’ kreeg, en het groot aantal JUUL-verslaafden onder jongeren.
JUUL is ondertussen ook op de Belgische markt gekomen, maar bij ons is er voorlopig geen e-sigaretepidemie onder jongeren. Zij experimenteren wel met de e-sigaret, maar de meesten stoppen er ook weer mee: er zijn weinig huidige en dagelijkse gebruikers. Dat blijkt uit de recente cijfers van de Gezondheidsenquête. Wel geven de auteurs van dit onderzoek aan dat er bij jongeren specifieke redenen zijn om waakzaam te blijven en hun e-sigaretgebruik goed te monitoren.
Wat ‘EVALI’ betreft: het ‘Centers for Disease Control and Prevention’ (CDC) bericht dat er in de meeste gevallen van ziekte en overlijden een link is met producten die THC bevatten en met de aankoop van producten ‘op straat’ of via andere informele circuits (vrienden, familie, illegale circuit en zwarte markt). Maar het onderzoek is nog niet afgerond, beklemtoont de organisatie tegelijk: misschien is er meer dan één reden voor deze uitbraak?
In Nederland neemt de beroepsvereniging van longartsen NVALT een radicaal standpunt in, wellicht als gevolg van de ontwikkelingen in de VS en “zorgwekkende ontwikkelingen” in Nederland zelf, die echter amper werden toegelicht. NVALT wil een totaalverbod voor de e-sigaret.
Gera Nagelhout, bekende Nederlandse tabaksonderzoekster van IVO en universiteit Maastricht, publiceerde een genuanceerd stuk over de e-sigaretcrisis in De Volkskrant. Daarin schrijft ze dat “politici en artsen onnodig paniekerig reageren op de berichten uit de Verenigde Staten over gevaarlijke e-sigaretten”.
Rokers die e-sigaret gebruiken bij het stoppen: keer niet terug naar de tabakssigaret!
De CDC formuleert ook aanbevelingen in de huidige crisis. Welke adviezen zijn er voor rokers? Interessant om te weten, want de meeste vapers zijn (ex-)rokers. Er is bij gebruik van e-sigaretten bijna altijd een voorgeschiedenis van roken. Zo bleek ook weer uit onze recente Gezondheidsenquête.
Onder meer krijgen huidige vapers die e-sigaretten als rookstopmiddel gebruiken van het CDC het advies om niet terug te keren naar tabakssigaretten. Bijkomend krijgen ze het advies een goede afweging te maken van de voor- en nadelen van e-sigaretgebruik en zich eventueel te wenden tot klassieke nicotinevervangers. Gebruikers die e-sigaretten willen blijven gebruiken worden aangespoord om mogelijke symptomen goed op te volgen en indien nodig een gezondheidsprofessional te contacteren.
In ons land was er een mystery shopping van Test-Aankoop in de dampwinkels. Test-Aankoop verwijt de dampwinkels dat ze niet expliciet aan de klanten duidelijk maken dat de e-sigaret geen erkend rookstopmiddel is. En dat ze de doeltreffendheid van de e-sigaret als rookstopmiddel niet ter discussie stellen. Maar mag dat verwacht worden van een uitbater van een dampwinkel die een roker over de vloer krijgt die, in veel gevallen, een e-sigaret wil gebruiken om te stoppen met roken? Moet de eigenaar deze roker dan ontmoedigen en doorverwijzen naar de apotheek voor erkende nicotinevervangers?
Wij behouden het vertrouwen in het potentieel van de e-sigaret als mogelijk rookstopmiddel, net als sommige longartsen-tabakologen die er in de praktijk mee werken.
Ook Robert West, professor in de gezondheidspsychologie aan het University College London en wereldwijd bekende rookstopspecialist, blijft vertrouwen hebben in het potentieel. Bekijk hier zijn recente videoles met als titel: ‘Moeten gezondheidsprofessionals rokers aanbevelen om over te schakelen op de e-sigaret?’
Rokers die de e-sigaret willen gebruiken om te stoppen met roken kunnen ook bij Tabakstop terecht voor concreet advies.
En wat met de smaakjes?
Tabaknee.nl, de website waar we graag naar verwijzen als het over tabak gaat, lijkt vandaag de e-sigaret – élke e-sigaret – te willen bannen. De site stelt dat de Staatssecretaris van Gezondheid en Welzijn Blokhuis de e-sigaret (nog steeds) vrij spel geeft, onder meer omdat er voorlopig geen verbod op ‘lekkere smaakjes’ komt in Nederland.
In ons land vraagt Test-Aankoop een gelijkaardig verbod nadat uit de recente mystery shopping ook bleek dat in 1 op de 3 winkels een 15-jarige gemakkelijk e-sigaretten kan kopen (op dat moment gold nog de leeftijdsgrens van 16 jaar). Ook in de VS gaat de discussie over smaakjes verder en dreigt de Food and Drug Administration (FDA) met een volledige ban.
We weten uit nieuw onderzoek dat smaakjes in gewone sigaretten de drempel naar experimenteren kunnen verlagen. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat voor jongeren, jongvolwassenen en volwassenen het eerst gebruiken van gearomatiseerde producten een mogelijke risicofactor is bij het voortzetten van tabaksgebruik. In het American Journal of Preventive Medicine verscheen ook een nieuw onderzoek dat concludeert dat verkoopbeperkingen van gearomatiseerde tabak het potentieel hebben om roken bij jongeren al op korte termijn te verminderen.
Maar is een verbod op alle aroma’s in e-sigaretten dan de juiste strategie? Neen, want aroma’s kunnen ook een rol spelen bij het stoppen met roken. Wel moeten er veel meer kwaliteitsgaranties voor aroma’s komen en een betere regulering op maat van jongeren.
UK blijft positief
Public Health England (PHE) liet weten dat haar houding tegenover de e-sigaret, naar aanleiding van de crisis in de VS, niet gewijzigd is. Dat advies blijft het volgende: rokers moeten de overweging maken om volledig over te schakelen naar vapen en vapers moeten stoppen met roken. De PHE bevestigt dat ze ‘as certain as ever’ is dat vapen minder schadelijk is dan roken.
Bepaalde experten uit de UK geven aan dat de gebeurtenissen in de VS specifiek voor dat land zijn, en dat dit scenario zich wellicht niet zal herhalen in de UK of elders. In de UK zijn de THC-bevattende oliën, die in de VS het vermoedelijke probleem zijn, niet toegelaten en is reclame voor e-sigaretten veel strikter geregeld.
Uit nieuw onderzoek van de University College London blijkt ook dat e-sigaretten in de UK elk jaar tussen 50.000 en 70.000 rokers helpen te stoppen.
Lees hier een interessant statement van John Britton, directeur van het UK Centre for Tobacco and Alcohol studies, over de e-sigaret en het voorzorgsprincipe.
Gezond Leven neemt deze maand deel aan de e-cigarette summit in Londen.
Wordt vervolgd dus. Meer nieuws over de e-sigaret in december!
