Succesfactoren Hoe garandeer je groei als Gezonde Gemeente?
Hoe garandeer je een effectief preventief gezondheidsbeleid als Gezonde Gemeente? Wat maakt dat burgers (inwoners, forenzen, toeristen…) , politici en gemeentepersoneel effectief gezonde (beleids)keuzes (kunnen) maken en de gezonde woon-, leer- en werkomgeving optimaal rendeert? Een lokaal beleid om gezondheidsachterstand(en) terug te dringen is geen project maar een langdurig proces. Dit proces vraagt mensen en organisaties die willen samenwerken, leren, bijstellen en doorgaan. Het vraagt om gezamenlijke ambities, draagvlak, goede communicatie en kartrekkers.
Of het preventieve gezondheidsbeleid van je gemeente/stad al dan niet een succes wordt, hangt van heel wat zaken af. 7 Daarvan zijn alvast heel cruciaal en maakbaar.. In deze 7 succesfactoren zit veel groeipotentieel want ze zijn minimaal of maximaal in te vullen al naargelang de eigen lokale noden, mogelijkheden én ambities. Bovendien nodigen ze uit tot reflectie met je Logocoach doorheen het ganse Gezonde Gemeentetraject.
Deel je een gezamenlijke visie over op wat een goed lokaal gezondheidsbeleid is?
Een sterk preventief lokaal gezondheidsbeleid vertrekt van en steunt op een duidelijke visie die gedragen wordt door alle betrokkenen. Een goede visie geeft zowel op korte, middellange als op lange termijn richting, zowel binnen als buiten de organisatie. Ze wordt gemaakt, gedragen en gedeeld door verschillende beleidsdomeinen. Niet alleen de beleidsdomeinen preventie, (eerstelijns)zorg en welzijn. Maar ook door ruimtelijke ordening, wonen, sport, cultuur, onderwijs, wijkwerking…. Bovendien ook niet alleen gemaakt, gedragen en gedeeld door het college, maar door de ganse gemeenteraad met input van het bijzonder comité sociale dienst, adviesraden en andere burgerinitiatieven; bij voorkeur door alle burgers tout-court. Die visie ondersteunt elkeen bij het maken van onderbouwde keuzes, garandeert een zekere mate van continuïteit en is consistent. De visie geeft alvast een antwoord op de vraag hoe de gemeente invulling geeft aan het holistische begrip gezondheid, hoe het er integraal aan wil werken en hoe het omgaat met het verhaal van keuzes en kansen. Zo wil je met jouw gezondheidsbeleid bijdragen dat alle burgers maximale kansen hebben op een gezond leven. Toch is zo’n visie noch statisch noch gebetonneerd. Ze is responsief voor en aanpasbaar bij nieuwe maatschappelijke, economische, bestuurlijke ontwikkelingen en trends.
Nodigt je communicatie uit tot de gezonde keuze?
Heldere communicatie is een belangrijk aspect voor de legitimatie van je lokale beleidskeuzes. Je zet het preventieve gezondheidsbeleid op de kaart, wakkert het publieke debat aan en vergroot het draagvlak. Uiteraard is het belangrijk te kiezen voor een mix van schriftelijke, mondelinge, online en offline communicatie zodat je iedereen effectief bereikt. Daarnaast zorg je best dat burgers zelf ook met voorstellen naar jullie kunnen communiceren.
Met goede communicatie komt je gezondheidsbeleid echt tot leven, zowel binnen als buiten je organisatie. Zet gezondheid op de agenda en laat de boodschap (doelgroep)gericht, positief en wervend zijn. Zorg je zelf, je medewerkers en beleidsmakers fungeren als (gezondheids)ambassadeurs. Geef m.a.w. het goede voorbeeld. Deel succesverhalen en plaats er enthousiasmerende beelden bij; beslist de beste reclame. Hou er wel rekening mee dat een heldere en eenvoudige boodschap via kanalen aangepast aan de diversiteit van je doelgroep iedereen pleziert.
Benut je de kracht van burgerparticipatie en coproductie?
Complexe maatschappelijke vraagstukken zoals klimaatverandering, sociale uitsluiting, vergrijzing en diversifiëring van de bevolking dagen ons uit. Spelers zoals (provinciale, Vlaamse, federale, Europese) overheden, middenveldorganisaties, ondernemers pakken samen met lokale besturen deze uitdagingen aan, idealiter samen mét de burgers. Want burgers zijn hoofdrolspelers.
Participatie is niet enkel het aftoetsen van quasi finale beleidsvoorstellen en dus zoeken naar draagvlak voor een beleid dat al uitgestippeld is. Een groeiende groep burgers wil medezeggenschap over beleidskeuzes en wil beleid mee vormgeven, uitvoeren en evalueren. Dit is niet voor iedereen even makkelijk: een drukke agenda, nog nooit zoiets gedaan, kent er niemand, … Ondersteun mensen dus goed zodat ze graag willen betrokken zijn en hier meerdere kansen toe krijgen. Zo geef je alle mensen de kans om mede-eigenaar te zijn van jouw gemeente of stad. Betrek de mensen op plaatsen waar ze wonen, werken en recreëren. Ga naar de wijken. Ga met ze in gesprek over wat zij belangrijk vinden en versterk hun eigen rol en initiatieven. Differentiatie is hierbij essentieel.
Is er een sterke samenwerking rond gezondheid ? Zowel intern als met externe partners?
Voor een sterk preventief gezondheidsbeleid is samenwerking met andere professionals essentieel. Hiermee bedoelen we zowel samenwerking met andere diensten binnen de eigen gemeentelijke administratie als samenwerking met externe partners vanuit verschillende disciplines en achtergronden. Vergeet daarbij zeker niet die partners die werken met en voor mensen in maatschappelijk kwetsbare situatie. Vanuit verschillende perspectieven kijkt men naar de gezondheidsuitdagingen waarvoor men staat en komt men tot véél betere oplossingen dan voorheen. Uiteraard gaat het hier ook om afstemming om te komen tot meer coherentie, kwaliteit en effectiviteit.. Naast het bundelen van kennis breng je ook middelen samen die tegelijkertijd meer efficiënt en effectief ingezet worden omdat heel wat gezondheidsuitdagingen niet stoppen aan de schoolpoort, de voordeur van de welzijnsorganisatie, de inrijpoort van de onderneming of de grens van de gemeente.
Onder samenwerking verstaan we ook formele en informele netwerking. Netwerking is noodzakelijk voor de uitwisseling van positieve en negatieve ervaringen, het opdoen van inspiratie en energie, het leggen van nieuwe contacten met het oog op een eventueel latere samenwerking, het capteren van signalen en trends. Netwerken betekent ook ruimte hebben voor dienstverlening naar anderen toe. Want netwerken en samenwerken is altijd geven en nemen. Neen, een preventief gezondheidsbeleid zet je niet op vanachter je bureau.
Hoe scoort deskundigheid? Sta je sterk om te werken aan gezondheid?
Voldoende en actuele kennis over gezondheidspromotie, gezondheidsthema’s, projectmatig werken, de setting, de doelgroepen en mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties in het bijzonder … zijn in combinatie met vaardigheden om die kennis in de praktijk te brengen onontbeerlijk voor het voeren van een onderbouwd preventief lokaal gezondheidsbeleid. Door een gericht aanwervings- en vormingsbeleid zorg je ervoor dat deze kennis en die vaardigheden in je Gezonde Gemeente of stad aanwezig zijn en blijven.
Het gaat zowel om specialistische als om generalistische kennis en vaardigheden die aanwezig zijn bij zowel beleidsmakers (bv. schepenen, raadsleden, directie …) als beleidsuitvoerders (bv. ambtenaren, centrumleider, maatschappelijk werkers …). Ontbrekende of extra kennis en vaardigheden kan je eventueel extern inkopen of werken in samenwerkingsverbanden. Preventieprofessionals geven daarnaast blijk van een open houding gebaseerd op gelijkwaardigheid en gericht op samenwerking met andere professionals en einddoelgroepen. Het hoeft geen betoog dat innovatief vermogen en creativiteit evengoed belangrijke vaardigheden zijn.
Investeer je in gezond leiderschap en regie?
Sterke leiders voor een sterk beleid. Met leiderschap bedoelen we mensen die binnen een organisatie gangmakers en motivatoren zijn voor beleidsverandering. Leiders situeren zich zowel op het niveau van beleidsmakers als op het niveau van beleidsuitvoerders. Sterke leiders beschikken over rationele en emotionele intelligentie en koppelen de eigen onderbouwde visie aan deze van de organisatie. Zij geven vrijheid en mandaat aan hun medewerkers. Maar bieden ook zekerheid en veiligheid en geven het goede voorbeeld. Zij capteren trends en signalen en zetten deze met hun autoriteit en doorzettingsmacht om in beleid. Het zijn bovendien goede netwerkers en ze stimuleren doelgroep-participatie. Leiders hebben autoriteit en charisma zodat alle betrokken zijn of haar leiderschap aanvaarden en mee ondersteunen.
Zet je genoeg tijd en middelen in?
Een effectief lokaal preventief gezondheidsbeleid vraagt een lang volgehouden inspanning. Niet in het minst voor het vergroten van de gezondheidskansen van de meest kwetsbaren. En dat betekent voorzien van voldoende tijd en middelen. Wat is de opdracht, de uitdaging, en de ambities? En hoeveel tijd en middelen willen en kunnen we hier tegenover zetten? Die beleidsdiscussie wordt gevoerd rekening houdend met zowel endogene factoren (= waar je zelf impact op hebt, zoals eigen beleidskeuzes, organisatiestructuur, deskundig personeel …) als met exogene factoren (= waar je zelf minder of geen impact op hebt, zoals bovenlokale subsidies, nieuwe trends, aan- of afwezigheid van andere organisaties …). Zo’n discussie is ook altijd een mix van rationele en ideologische/subjectieve afwegingen.
Belangrijk hierbij is om al in aanvangsfase nauwkeurig te budgetteren om een mismatch tussen opdracht en beschikbare tijd en middelen ter vermijden en aldus de draagkracht van je organisatie, medewerkers en partners niet te overschrijden. Het alloceren van voldoende tijd en middelen vraagt natuurlijk een langetermijn-aanpak (een tijdspad) die gebaseerd is op een stabiele langetermijnvisie van de gemeente.