Waarom werken aan gezondheidsbevordering in zorg- en welzijnsvoorzieningen
Het belang van de sociale en fysieke omgeving
Zorg- en welzijnsvoorzieningen zijn voor korte of langere termijn een fysieke en sociale omgeving waarin mensen wonen, vertoeven, langskomen ... Zo zijn ze bijvoorbeeld een thuis voor jongeren die een deel van hun jeugd in een organisatie voor bijzondere jeugdzorg (OVBJ) verblijven of voor ouderen die gedurende een aantal jaren in een woonzorgcentrum verblijven.
De infrastructuur, het aanbod en sociale omgeving van zorg- en welzijnsvoorzieningen zullen de gezondheidstoestand van de patiënten en cliënten die er verblijven, beïnvloeden. Zo gaan ouderen makkelijker en sneller bewegen als er een grote tuin verbonden is aan hun woonzorgcentrum. Dit is dan de fysieke omgeving die hun gezondheid een boost geeft. Als begeleiders in de jeugdhulp een appeltje schillen in de leefgroep, zullen de kinderen en jongeren sneller een stukje komen mee eten. Dit is de sociale omgeving. Bedoeling is om van de ‘gezonde keuze’ de gemakkelijkste keuze te maken. En de fysieke en sociale omgeving helpen daarbij.
Preventie als schakel in zorgcontinuüm
Inzetten op preventie, naast zorg, is een belangrijke strategie om te werken aan de gezondheid van patiënten en cliënten. Preventie is dan ook een essentiële schakel in het zorgcontinuüm. Preventief werken kan je vanuit 2 invalshoeken: ziektepreventie en gezondheidsbevordering. Ziektepreventie richt zich op het voorkomen van ziekte via het elimineren of verminderen van ziekterisico’s (primaire preventie), het vroegtijdig opsporen en behandelen van ziekte (secundaire preventie) en het voorkomen van verergering van een bestaande ziekte (tertiaire preventie). In tegenstelling tot ziektepreventie vertrekt gezondheidsbevordering vanuit beschermende factoren van gezondheid en ligt de focus op het behouden en versterken van de gezondheid. Om preventief te werken wordt gebruik gemaakt van de 4 preventiestrategieën: educatie, omgevingsinterventies, afspraken en regels, en zorg en begeleiding. De 4e strategie, zorg en begeleiding, richt zich op (vroeg)detectie, (vroeg)interventie en kwaliteitsvolle doorverwijzing naar de zorg en maakt zo de link met zorg op het zorgcontinuüm.
Gezondheidsongelijkheid verminderen
Een groot deel van de patiënten of cliënten van zorg- en welzijnsvoorzieningen kampt met medische risico’s of is maatschappelijk kwetsbaar. Onderzoek wijst uit dat mensen met een lagere socio-economische status minder lang leven dan mensen hoger op de sociale ladder. Door als zorg- en welzijnsvoorziening een preventief gezondheidsbeleid op te zetten, naast of geïntegreerd in het reguliere beleid en werking, werk je zeer actief mee aan het verminderen van die gezondheidsverschillen tussen mensen. Hier is zowel een goede toegankelijke zorg en hulpverlening als goede gezondheidsbevordering en preventie voor nodig.
Preventief gezondheidsbeleid, dat is kwaliteitsbeleid
Zorg- en welzijnsvoorzieningen moeten aan een aantal kwaliteitsvereisten voldoen en hebben daarom meestal een kwaliteitsbeleid en -handboek. Binnen die kwaliteitsvereisten kan verwezen worden naar een gezond voedingsaanbod of een alcohol- of drugbeleid. Werken aan een preventief gezondheidsbeleid komt dus ook het algemene kwaliteitsbeleid ten goede.
Bijdragen aan de gezondheidsdoelstellingen van de Vlaamse overheid
Het strategisch plan van de Vlaamse overheid ‘De Vlaming leeft gezonder in 2025’ focust op de implementatie van een preventief gezondheidsbeleid in verschillende contexten, waaronder ook zorg- en welzijnsvoorzieningen.
De overkoepelende doelstelling luidt: in 2025 leeft de Vlaming gezonder door gezond te eten, zittend gedrag te vermijden, voldoende te bewegen, gezonder met alcohol om te gaan en tabak en drugs af te zweren.
De subdoelstelling voor zorg en welzijn klinkt zo: tegen 2025 voert een toenemend percentage van de zorg- en welzijnsvoorzieningen een preventief gezondheidsbeleid dat voldoende kwaliteitsvol is. Tegen 2025 past een toenemend percentage van de zorgverstrekkers en hulpverleners de beschikbare preventiemethodieken toe.
Preventie krijgt een belangrijke plaats binnen welzijn en zorg door de eerstelijnshervorming
Inzetten op preventie of gezondheidsbevordering, vroegdetectie en vroeginterventie vormen samen één van de werkingsprincipes binnen de eerstelijnszorg. Zo zullen de zorgraden binnen de eerstelijnszones meewerken aan het uitvoeren van de Vlaamse Gezondheidsdoelstellingen. Werken rond gezonde voeding, beweging, tabakspreventie enzovoort zal dus binnen voorzieningen in de eerstelijnszorg zoals woonzorgcentra, lokale dienstencentra, medische en paramedische beroepen, Centra Algemeen Welzijnswerk, gezins- en thuiszorg,... een belangrijkere plaats krijgen.