Elaboratie

Meer info over deze techniek

Theoretische onderbouwing

Het Elaboration Likelihood Model (ELM), ontwikkeld door Petty en Cacioppo (1986), is een theorie over hoe mensen informatie verwerken en hoe dit kan leiden tot attitudeverandering. Het ELM beschrijft twee verschillende routes waarlangs de verwerking van informatie kan plaatsvinden: de centrale route en de perifere route.

• Bij de centrale route gaan mensen informatie grondig en bewust verwerken. Dit vereist dat de ontvanger voldoende motivatie en capaciteit heeft om diep over de informatie na te denken. Wanneer iemand bijvoorbeeld geïnteresseerd is in gezondheidsinformatie, zal deze persoon aandachtig luisteren en kritisch nadenken over de inhoud. Deze diepgaande verwerking leidt vaak tot duurzame attitudeveranderingen die bestand zijn tegen invloed van buitenaf, omdat de ontvanger de informatie volledig begrijpt en heeft geïntegreerd in zijn eigen kennis en afgetoetst aan zijn eigen waarden.
• Bij de perifere route wordt informatie verwerkt zonder veel aandacht of inspanning. Dit gebeurt vooral als de ontvanger weinig motivatie of capaciteit heeft om de boodschap grondig te evalueren. In plaats daarvan richt de ontvanger zich op oppervlakkige signalen, zoals de aantrekkelijkheid van de spreker of de populariteit van een product. De attitudeverandering die via deze route ontstaat, is meestal minder stabiel en kan gemakkelijker worden beïnvloed door nieuwe informatie of externe factoren omdat de informatieverwerking oppervlakkiger is.

De techniek elaboratie binnen het ELM houdt in dat mensen worden gestimuleerd om via de centrale route informatie te verwerken. Hierdoor krijgt de boodschap een diepere impact en wordt een duurzame attitudeverandering bevorderd. Het zorgt ervoor dat het gezond gedrag beter bestand is tegen tegenargumenten en stabieler is. Dit gebeurt door individuen aan te moedigen om actief betekenis toe te kennen aan de informatie die ze ontvangen. Elaboratie omvat dus activiteiten waarbij mensen:

• actief reflecteren op de inhoud van de boodschap;
• persoonlijke verbindingen maken met de informatie (bijvoorbeeld door de inhoud toe te passen op hun eigen leven);
• vragen stellen of discussies aangaan die leiden tot diepere verwerking

Vergelijkbare technieken

• Activerend leren moedigt individuen aan om zelf aan de slag te gaan met informatie en oefeningen. Dit stimuleert actieve betrokkenheid, net zoals bij elaboratie, waarbij mensen betekenis geven aan de inhoud.
• Bij zelfbeoordeling worden mensen gestimuleerd om hun eigen vooruitgang of gedrag te beoordelen. Dit bevordert een dieper inzicht in het eigen gedrag, net zoals bij elaboratie, waar reflectie en interne evaluatie belangrijk zijn.
• Zelfbevestiging is een techniek waarbij je reflecteert op dat wat je belangrijk vindt en/of waar je goed in bent. En dit om je zelfvertrouwen te vergroten en gezondheidssituaties vanuit een breder perspectief te zien. Dit lijkt op elaboratie omdat beide technieken reflectie stimuleren en mensen aanmoedigen om informatie op een diepere en persoonlijk relevante manier te verwerken.
• Zowel elaboratie als discussie stimuleren reflectie en actieve verwerking van informatie, wat leidt tot een dieper begrip en duurzame attitudeverandering. Elaboratie is meer gericht op individuele reflectie en betekenisgeving, terwijl discussie eerder een manier kan zijn om dit te bereiken. Bijvoorbeeld: na een discussie in een groep kan een facilitator deelnemers vragen om individueel te reflecteren op hoe de discussie hun eigen opvattingen heeft veranderd. Of omgekeerd, je kan elaboratie op gang brengen door een groepsdiscussie te initiëren waarbij persoonlijke ervaringen worden uitgewisseld.

Aanvullende technieken

• Elaboratie wordt vaak toegepast binnen motiverende gespreksvoering om de motivatie te versterken, bijvoorbeeld door de persoon zelf conclusies te laten trekken bij het geven van informatie en door schaalvragen uit te diepen met verduidelijkende vragen over de gegeven score.
• Elaboratie kan gekoppeld worden aan doelen stellen, zodat positieve attitudes tegenover een bepaald gezond gedrag ook kunnen vertaald worden naar concrete doelen en actie.
• Elaboratie kan ook versterkt worden door coping reacties te plannen. Dit doe je door individuen die na elaboratie tot bepaalde acties komen, te helpen om mogelijke obstakels beter te begrijpen en adequate reacties in te plannen om de obstakels te overwinnen.

Inspirerende voorbeelden

De Balkmetafoor

VAD – reflectieve schaalvraag

Reflectieve dagboeken

AA-meetings

Moodspace

Referenties

• Bartholomew Eldredge, L. K., Markham, C. M., Ruiter, R. A. C., Fernández, M. E., Kok, G., & Parcel, G. S. (2016). Planning health promotion programs: An intervention mapping approach (4e editie). Jossey-Bass.
• Eagly, A. H., & Chaiken, S. (1993). The psychology of attitudes. Harcourt Brace Jovanovich. Petty, R. E., & Cacioppo, J. T. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in Experimental Social Psychology (Vol. 19, pp. 123-205). Academic Press.
• Petty, R. E., & Wegener, D. T. (1999). The elaboration likelihood model: Current status and controversies. In S. Chaiken & Y. Trope (Eds.), Dual-process theories in social psychology (pp. 41-72). Guilford Press.
• Petty, R. E., Barden, J., & Wheeler, S. C. (2009). The Elaboration Likelihood Model of Persuasion: Health Promotion that Benefits from Knowing What the Recipient is Thinking and Feeling. In R. J. DiClemente, R. A. Crosby, & M. C. Kegler (Eds.), Emerging Theories in Health Promotion Practice and Research (2e ed., pp. 70-93). Jossey-Bass.

Auteur: Amaryllis Laenen (Howest) met medewerking van de werkgroep gedragsinzichten.