De impact van vasten en ramadan op je geluk

Tijdens de ramadan – dit jaar van 23 maart tot en met 20 april – mogen moslims niet eten, noch drinken tussen zonsopgang en zonsondergang. Ook seksueel contact en roken zijn dan verboden. Bij de christelijke vastenperiode – van Aswoensdag tot Pasen – zijn de regels minder duidelijk. Mocht er vroeger tijdens die 40 dagen geen vlees worden gegeten, dan geeft iedere gelovige vandaag een eigen invulling aan deze periode van onthouding. “In tegenstelling tot de islam, heeft het christendom haar tradities niet kunnen vertalen naar de hedendaagse tijd”, zegt Pieter Delanoy, die als priester meedeed aan het tv-programma ‘De Mol’, maar in 2019 zijn kazuifel aan de haak hing. “Daardoor is de ramadan een veel breder gedragen verhaal dan de vasten.”

Goed omringd zijn

En toch, net zoals de ramadan, draagt ook de vasten bij aan de 3 bouwblokken van de geluksdriehoek. Jezelf kunnen zijn, je goed voelen en goed omringd zijn, het zijn de fundamenten van beide geloofsrituelen. Want zowel tijdens de vasten, als de ramadan vinden gelovigen steun bij elkaar, zijn ze dankbaar voor wat ze hebben en betekenen ze iets voor anderen, zonder daarbij per se iets terug te verwachten. “De ramadan is een les in hoe je te onthouden. Op die manier ervaar je wat arme mensen meemaken”, legt Ergün uit. “Je hebt zin om te eten, je hebt zin om te drinken, maar je mág het niet. De arme mens kán het niet. Het is een vorm van solidariteit met hen: tijdens de ramadan voelen en ervaren wij wat zij elke dag doorstaan. In deze maand staat de medemens centraal. Tijdens de iftar, de maaltijd na zonsondergang, delen we wat we hebben met anderen. Maar met de iftar zondigen we ook tegen het principe van de ramadan. We eten en drinken de hele dag niet, maar ’s avonds is er dan dat feestmaal. De hele familie komt bij elkaar, de tafel wordt gedekt met veel lekkers. Eigenlijk zouden we daar een beetje bescheidener in mogen zijn.”

Heeft de vasten dezelfde betekenis, Pieter?

“Terwijl de ramadan draait rond de medemens, gaat de christelijke vasten veel meer over jezelf. Het is een persoonlijk verhaal waarbij je naar je eigen leven kijkt. Het basisidee erachter is stilstaan bij de keuzes die je maakt. Er worden 40 dagen voorzien om tot inkeer te komen. Het is een time-out om te bekijken waar jij belang aan hecht. Dat wordt dan gecombineerd met het principe van de onthouding: de dingen waar je te gehecht aan bent, schrap je even uit je leven. Vasten is ook de tijd van Broederlijk Delen. En er worden veel acties op poten gezet, zoals de sobere maaltijden. In die zin is er een gelijkenis met de ramadan: er is aandacht voor zij die het minder hebben en daar delen we mee.”

Dat delen komt ook mooi tot uiting in de iftar.

Ergün: “Ja, want de iftar doe je meestal niet alleen. Ik werk vaak heel laat door, maar ik heb nog geen enkele iftar gemist, zo belangrijk vind ik het om dan bij mijn familie te zijn. Cliënten weten dat ik op dat moment niet beschikbaar ben. Je leeft daar ook echt naartoe. Het is een beloning voor een hele dag vasten. En een beloning deel je het liefst met mensen die je graag ziet, met je buren, je vrienden, je familie. Maar ook met mensen die het nodig hebben. Het is ook echt de bedoeling om, als je het je kan veroorloven, etentjes te geven voor anderen. En om collectes te houden.”

Pieter, doe jij als ex-priester nog mee aan de vasten?

“Ik vind de liturgie errond nog altijd erg mooi. Aswoensdag als de start van de vasten, bijvoorbeeld. Dat is het moment waarop je als het ware al je fouten verbrandt en een nieuwe start neemt. Of Palmzondag. Dan ga ik palmtakjes halen en deel ik die uit. Er gaan nog maar weinig mensen naar die viering, maar als ik mijn takjes in de leraarskamer leg, nemen veel collega’s die toch mee om in hun auto of hun huis te leggen. Ook het paasfeest is magistraal: het toont ons dat de dood, het slechte in het leven, nooit het laatste woord heeft, en dat het mooie, de liefde, overwint. Als leerkracht godsdienst probeer ik dat ook mee te geven aan mijn leerlingen.”

Op welke manier?

Pieter: “Door zelf een paasviering te organiseren, bijvoorbeeld. Ik daag hen ook uit om rond een aantal vastenpunten te werken, zoals 40 dagen geen alcohol drinken, het gebruik van de gsm te beperken en minstens 1 keer per week iets doen voor een sociaal doel. En dat is allemaal heel mooi, maar doordat we niet meer samen naar de kerk gaan of andere religieuze momenten hebben, kunnen we dat niet delen. Tijdens de ramadan kan dat wél. En daarom is dit ritueel een veel breder gedragen verhaal dan de vasten.”

Ergün: “Klopt. Want zelfs jongeren die niet bidden of niet naar de moskee gaan, doen mee. Het is een maand waarin iedereen zich verbonden voelt met de gemeenschap. Jongeren die drugs nemen, doen dat niet of minder tijdens de ramadan. Ze zondigen minder, om zo in het reine te komen met God.”

Pieter: “Dat herken ik. Vorige week was er een schoolfuif en de moslimjongeren uit mijn klas wilden niet komen. Omdat ze de iftar niet wilden missen én omdat ze tijdens de ramadan niet naar feestjes wilden gaan. Die jongeren zijn ook niet de groot praktiserende moslims. Ze krijgen de traditie mee van thuis, maar ze bidden geen 5 keer per dag en ze gaan niet zo vaak naar de moskee. Dat is dus heel vergelijkbaar met de christelijke jeugd. Zij krijgen de christelijke traditie en de waarden ook mee van thuis, maar hen zie ik niet zeggen: ‘Nee meneer, we komen niet naar de fuif en we gaan geen alcohol drinken, want het is vasten.’”

Vanwaar dat grote verschil?

Ergün: “In de Westerse wereld is religie sowieso minder belangrijk, het wordt minder beleefd. Terwijl de ramadan echt lééft in onze cultuur. Onze hele gemeenschap is daar op afgesteld. Komt daarbij dat veel gezinnen nog banden hebben met hun land van herkomst. En in die landen is het publieke leven helemaal georganiseerd rond de ramadan. Ook die invloed maakt dat het hier zo aanwezig is.”

Pieter: “Onze tradities zijn verdwenen omdat de Kerk door een aantal interne problemen veel gelovigen is kwijtgeraakt. En daarbij zijn ook de tradities verloren gegaan en dat vind ik erg jammer. Vroeger waren er veel mensen die vastten omdat de pastoor dat vroeg. Maar de ziel van dat ritueel is te weinig doorgegeven, waardoor het de tand des tijds niet heeft doorstaan. De moslimgemeenschap is daar wél in geslaagd. De meerderheid van mijn leerlingen kent de start van de ramadan, maar weet niet wanneer het Aswoensdag is. Via sociale media wensen ze hun moslimvrienden ook een goed begin van de ramadan, ze weten wat ‘Eid Moebarak’ betekent. En dat is omdat de moslimgemeenschap hun rituelen vieren en tonen wat ze voor hen betekenen.”

Zo te horen werkt de ramadan dus ook tussen moslims en katholieken verbindend.

Pieter: “Ik denk dat de ramadan vooral inspirerend werkt voor christelijke jongeren omdat hun eigen religieuze traditie veel minder zichtbaar is. De katholiek kerk heeft ons altijd het gevoel gegeven dat geloof in de privésfeer hoort. Wij praten er niet gemakkelijk over, we vinden er moeilijk taal voor. En ondertussen zien ze dat het in andere geloofsgemeenschappen wél gedeeld wordt en dat het een samenlevingsverhaal is.”

Is het makkelijk om je geloof te uiten? Of heb je het gevoel dat je daarin niet helemaal jezelf kan zijn?

Ergün: “Ik heb daar geen enkel probleem mee. Ik heb ook nog nooit het gevoel gehad dat ik mijn geloof moet verbergen. Ik loop er niet mee te koop, maar ik steek het ook zeker niet onder stoelen of banken. Mijn geloof is een deel van mijn identiteit. Het maakt mij tot wie ik ben. En ik ben zeer dankbaar dat ik leef in een maatschappij waar je jezelf kan zijn.”

Pieter: “Als gewezen priester ben ik natuurlijk altijd aangesproken geweest op mijn geloof. De grote moeilijkheid is dat er bij de katholieke Kerk altijd een onderscheid moet gemaakt worden tussen het geloof en het instituut. Ik ben 12 jaar priester geweest en dan heb ik mijn vrouw leren kennen. Het instituut stelt dat priesters niet getrouwd mogen zijn. En dus heb ik het instituut verlaten. Maar dat betekent niet dat ik daarom minder gelovig ben. Ik beleef het nu alleen op een andere manier.”

Halen jullie kracht uit de ramadan en de vasten?

Ergün: “Ja, want het geeft ergens toch een kick als het je gelukt is om de dag al vastend door te komen. Als ik in de namiddag 3 uur moet pleiten, kan het immers wel eens zwaar worden. Maar toch zet je door en houd je vol door te denken aan straks, als je met iedereen aan tafel zit. En elke avond ben je dankbaar voor je geliefden, dat ze gezond zijn. Dat lijkt simpel en alledaags, maar dat is het niet.”

Pieter: “Tijdens de vasten sta je stil bij alle goede dingen die er zijn. Pasen is het vieren van het leven. Dat geeft energie. Maar tegelijk doet religie ook stilvallen. Als ik een kerk binnenstap, zet dat een rem op de rush van het leven. Dat heb ik nodig. Maar ook de samenleving kan dergelijke rustpunten, plekken waar niets moet, gebruiken.”

In welke mate draagt het geloof bij tot jullie geluk?

Ergün: “Dat is een moeilijke vraag. Ik ben wel praktiserend, maar niet fanatiek, maar als het even tegenzit, geef ik mij over aan God. Want hij zal wel zorgen dat alles in orde komt. Dat is mijn houvast. Ik heb het gevoel dat er iemand is die boven alles staat en die ons de juiste weg toont als wij het zelf niet meer weten. Er is een islamitisch gezegde: ‘Allah zal nooit meer last op je schouders leggen dan je kan dragen.’ Dat geeft mij kracht op moeilijke momenten.”

Pieter: “Daar sluit ik mij bij aan. Ook het christendom is een religie van hoop. De vertaling van Jahweh is ‘hij die er altijd zal zijn’. Je staat er dus nooit alleen voor. Je zal altijd opgevangen worden. Die zekerheid draagt bij tot je geluk.”