Walkabilityscore-tool
Meer stappen of wandelen is één van de eenvoudigste veranderingen in levensstijl om je gezondheid te verbeteren. Onderzoek toont een schat aan gezondheidsvoordelen.
Maar hoe weet je of een buurt meer of minder potentieel heeft voor actieve verplaatsing en actieve recreatie bij voetgangers? Het antwoord?
Met de unieke walkabilityscore-tool! Op een gebruiksvriendelijke interactieve kaart kan je de ‘walkabilityscore’ bekijken voor Vlaanderen en Brussel. Met deze tool kan je analyseren welke buurten het meest interessant zijn om op in te zetten, zich het best lenen voor nieuwe projecten … Met één klik op de kaart kan je vanuit eender welke locatie nu ook het wandel- en fietsbereik zien voor kwetsbare doelgroepen zoals kinderen, jongeren, mobiele én minder mobiele ouderen. De vele kaartlagen en gerichte analyse helpen je zo op maat van jouw buurt aandachtspunten te onderzoeken en visualiseren op kaart.
Walkability is dé internationaal wetenschappelijke voorspeller van beweging, een kompas in de groei naar gezonde publieke ruimte en een duurzaam ruimtelijk beleid op mensenmaat.
De walkabilityscore-tool is ontwikkeld door het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw in samenwerking met Departement Omgeving, Agentschap Zorg en Gezondheid en VITO.
Uniek instrument
De walkabilityscore-tool is een zeer nuttig en uniek instrument. Het brengt de walkabilityscore voor elke hectare in Vlaanderen en Brussel in kaart. En dat is belangrijke informatie. Want inwoners van buurten met een hoge walkability bewegen meer en zo daalt ook het autogebruik. Bovendien hebben volwassenen in deze buurten betere bloeddrukwaarden. Daarnaast is er een sterkere lokale economie mogelijk en zijn er minder kosten voor openbaar vervoer.
De walkabilityscore bundelt drie aspecten: de functiemix, de woondichtheid en de stratenconnectiviteit. De functiemix kijkt of en hoe de functies en voorzieningen in de buurt gecombineerd zijn, en of er een goede mix is van kantoren, ontspanningsmogelijkheden, scholen, winkels, sportvoorzieningen en groen ... De woondichtheid focust op het aantal inwoners per oppervlakte. En de stratenconnectiviteit geeft aan of de straten goed verbonden zijn met elkaar. Aan de hand van een berekening van deze drie aspecten krijg je een score voor elke hectarecel in Vlaanderen en Brussel: de walkabilityscore.
Je kan analyses maken, kaarten met extra informatie opladen én het wandel- en fietsbereik van een specifieke doelgroep visualiseren, van eender welke locatie.
De walkabilityscore-tool is een viewer die je helpt om op een eenvoudige wijze kaarten te bekijken en scores te visualiseren, zonder de hulp van een data- of GISexpert. Zo kan je zelf aan de slag met info die jij belangrijk vindt.
De tool werkt best als je hem opent in Google Chrome.
Waarom inzetten op walkability?
Een beweegvriendelijke publieke ruimte zorgt voor meer beweegkansen. Internationale en Vlaamse studies tonen dat aan. Voldoende beweging leidt tot tal van voordelen, op het vlak van gezondheid, ontmoeten, zelfredzaam zijn …Toch bewegen veel mensen onvoldoende. Bij de 65- tot 74-jarigen in Vlaanderen beweegt slechts 38 procent voldoende. Bij de 75-plussers daalt dat tot 13 procent. Helaas bewegen ook kinderen en jongeren vaak te weinig.
Het belang van walkability wordt daarom meer en meer op de voorgrond geplaatst. Walkability zet in op de mogelijkheid voor iedereen om dagdagelijks te bewegen. En dit te stimuleren door voorzieningen in je nabijheid aan te bieden, op 15 minuten wandelen of fietsen.
In meer ‘walkable’ buurten zijn meerdere basisfuncties aanwezig (wonen, winkelen, spelen, werken, zorg, groen …), is de woondichtheid hoger en is het netwerk van straten beter verbonden voor stappers en trappers.
Een omgeving met een hoge walkabilityscore heeft het meeste potentieel om meer mensen aan te zetten zich dagelijks te voet of per fiets te verplaatsen. In buurten met een hoge walkability stappen volwassenen en ouderen meer: gemiddeld respectievelijk 80 en 50 minuten per week extra vergeleken met buurten met een lage walkability. Bovendien hebben volwassenen in deze buurten betere bloeddrukwaarden. Dit heeft een groot effect op onze gezondheid.
Daarnaast is er een sterkere lokale economie mogelijk en zijn er minder kosten voor openbaar vervoer.
Wat is de walkabilityscore?
De walkabilityscore is een berekening die is uitgevoerd voor elke hectare in Vlaanderen en Brussel. De walkabilityscore-tool toont de scores van alle hectarecellen op een kaart. Aan de hand van kleuren kan je zien of een buurt goed of slecht scoort ten opzichte van andere buurten in Vlaanderen en Brussel.
De walkabilityscore bundelt drie aspecten: de functiemix, de woondichtheid en de stratenconnectiviteit.
- Woondichtheid: het aantal inwoners per oppervlakte. Hoe meer inwoners per oppervlakte, hoe hoger de score op woondichtheid.
- Functiemix: (= functiemenging of verwevenheid van functies) de mate waarin verschillende type functies (voorzieningen zoals kantoren, handelszaken, sportvoorzieningen en groen, cultuurcentra, bibliotheken, scholen, ziekenhuizen …) geïntegreerd zijn binnen een bepaald gebied. Hoe beter de mix tussen de verschillende type functies per oppervlakte, hoe hoger de score voor functiemix.
- Stratenconnectiviteit voor voetgangers en fietsers: de stratenconnectiviteit geeft het aantal kruispunten binnen 1 km afstand weer. Hoe meer kruispunten er zijn, hoe meer straten die je toegang geven tot een plek in je omgeving, hoe hoger de score op stratenconnectiviteit. Op het niveau van bouwblokken en wijken gebruiken stedenbouwkundigen de term ‘doorwaadbaarheid’ in plaats van stratenconnectiviteit.
De optelsom van deze drie componenten, waarbij de stratenconnectiviteit dubbel telt, is de walkabilityscore. Hoe hoger deze drie aspecten scoren, hoe hoger de walkabilityscore.
Hier vind je meer details over de berekeningswijze en de gebruikte data
Wat kan je met de walkabilityscore-tool?
In 2021 is de walkabilityscore-tool vernieuwd. De tool is nu extra gebruiksvriendelijk, data zijn geactualiseerd en de berekeningen zijn verfijnder en reëler. De tool biedt ook nieuwe mogelijkheden zoals het visualiseren van het wandel- en fietsbereik voor kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen en minder mobiele ouderen. Extra kaartlagen bieden je inzicht in het aanbod aan zorginstellingen, scholen, het gemiddeld inkomen, de nabijheid van het openbaar vervoer, het aandeel kinderen, jongeren en ouderen, en zo veel meer.
Ga zelf aan de slag! Welke buurten zijn interessant om meer beweegkansen te creëren? Hoe groot is het wandel- en fietsbereik voor leerlingen vanuit een school? Hoe hoog is de walkability van de buurt waar de nieuwe assistentieflats gelegen zijn? Met een gezondheidsbril kijk je zo naar ruimtelijke vraagstukken.
De tool helpt gezonde beleidskeuzes onderbouwen en buurten aanduiden waar veranderingen prioritair zijn. Vanuit gezondheidsperspectief raden we aan om prioritair in te zetten op buurten waar mensen met een lager inkomen wonen, omdat de mogelijke gezondheidswinst bij hen het grootst is. Je kan zelf kaarten samenstellen, locaties en buurten met elkaar vergelijken, analyses uitvoeren, data downloaden, opzoeken op gemeente en straat, en zo veel meer. De tool geeft niet alleen de walkabilityscore weer, maar ook de individuele scores op functiemix, woondichtheid en stratenconnectiviteit. Aan de hand van kaarten kan je zien hoe hoog het aantal jongeren is onder de 15 jaar, het aantal ouderen boven de 65 jaar, en de mediaan van het gemiddelde inkomen weergegeven. Deze extra kaartlagen kunnen je dus helpen om prioritaire buurten, zoals buurten met kwetsbare groepen, te bepalen. Met de tool kan je de scores van soortgelijke gemeenten (volgens de Belfius classificatie) ook vergelijken. En je kan ‘herschalen’ zodat je duidelijker de verschillen ziet tussen de walkabilityscores in jouw buurt en deze van andere buurten.
Nieuw en heel interessant is het visualiseren van het wandel- en fietsbereik van een specifieke doelgroep, van op eender welke locatie! In combinatie met de andere kaartlagen kan je tonen welke functies binnen hun bereik liggen.
Een goede walkability hangt echter van veel meer af dan van een goede functiemix, hoge stratenconnectiviteit en hoog aantal bewoners. Zo is ook de beweegvriendelijke, gezonde inrichting van publieke ruimten in deze buurten extra belangrijk.
Kan je overweg met geografische informatiesystemen? Dan kan je de walkability-data ook downloaden om in jouw eigen GIS-software te gebruiken. Zo kan je ook combinaties maken met je eigen lokale kaartlagen.
Wat is het doel van de walkabilityscore-tool?
De walkabilityscore-tool biedt een kader aan om vanuit gezondheidsperspectief voor elke buurt een beter inzicht te krijgen in de plannings- of inrichtingsmaatregelen die je het best kan nemen. De tool helpt je om buurten aan te duiden waar veranderingen in de publieke ruimte prioritair zijn, en je keuze te onderbouwen.
Het is aan te raden om de tool te gebruiken in overleg met verschillende beleidsdomeinen. Zo kunnen bijvoorbeeld de dienst Ruimtelijke Ordening en de dienst Welzijn de kaarten samen bespreken. De dienst Gezondheid kan de tool gebruiken om input te leveren aan de verschillende beleidsdomeinen en zo gezondheid integreren in andere beleidsdomeinen. Op die manier biedt de tool ondersteuning aan health in all policies op lokaal niveau.
De tool kan extra ondersteuning bieden om een antwoord te vinden op vragen zoals:
- In welke buurt zullen maatregelen om buurten gezonder in te richten het grootste effect hebben?
- In welke buurten worden nieuwe wooneenheden of voorzieningen al dan niet het best ontwikkeld? Welke buurt is bijvoorbeeld het meest geschikt om een nieuw speelterrein aan te leggen?
- In welke buurten is de behoefte aan maatregelen in het kader van een nieuw mobiliteitsplan het hoogst?
Jouw lokaal gezondheidsoverleg (Logo) kan jou ondersteunen bij het gebruik van de tool en het maken van gezonde keuzes.
De walkabilityscore van een buurt ondersteunt ruimtelijke beleidskeuzes die gezondheidswinst realiseren. De keuzes van beleidsmakers voor de ruimtelijke planning en inrichting van de publieke ruimte van een bepaalde buurt, kunnen een invloed hebben op de gezondheid van de bewoners.
De onderstaande tabel is een overzicht van de mogelijke maatregelen die je kan nemen op basis van de walkabilityscore van een buurt. Uiteraard zullen de maatregelen ook afhangen van de lokale context en andere kenmerken van de buurt, zoals het aandeel ouderen of jongeren die in de buurt wonen, de luchtvervuiling ... Zo zal de walkabilityscore in een stedelijk gebied doorgaans hoger liggen dan in een landelijke zone. In een stedelijk gebied, waar de problematiek van luchtvervuiling het grootst is, zullen er meer opportuniteiten zijn om gemotoriseerde verplaatsingen te vervangen door actieve verplaatsingen. Dat komt omdat het sociale netwerk en voorzieningen dichtbij zijn en de stratenconnectiviteit er hoog is.
Toets dit altijd grondig af aan de lokale context en aan andere beleidskeuzes
Hoogste walkabilityscore
Zet verder in op deze buurten met investeringen in het openbaar domein.
In deze buurten zullen inrichtingsmaatregelen voor gezonde gedragingen het best renderen.
Door de combinatie te maken met andere kaartlagen (bv. kaart kwetsbare groepen, aantal kinderen of aantal ouderen) kan je de prioritaire buurten bepalen.
Verhoog in deze buurt – als dat wenselijk/mogelijk is – het aantal wooneenheden met een meerwaarde voor de buurt, de stratenconnectiviteit en de functiemix.
Matig tot lage walkabilityscore
Bekijk vooral de opdeling van de drie deellagen woondichtheid, functiemix en stratenconnectiviteit.
Bekijk aan welke deellaag je nog verder kan werken.
Is het gebied dicht bij openbaar vervoer (station of a-halte De Lijn) of een kern met hoge walkability-score gelegen?
Investeer dan verder in een duurzame verbinding met deze voorzieningen voor openbaar vervoer of nabijgelegen gebied met een hoge walkability-score.
Laagste walkabilityscore
Streef in deze buurten liever geen al te grote veranderingen/investeringen in het openbaar domein na.
Enkele mogelijke maatregelen met het oog op een gezonde actieve vrije tijd zijn:
- een verhoging van de stratenconnectiviteit door trage wegen te openen of doodlopende straten doorlopend te maken voor actieve weggebruikers.
- een verbetering van de toegankelijkheid te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer van groene gebieden/recreatiedomeinen.
Stratenconnectiviteit
Er zijn verschillende maatregelen mogelijk om de stratenconnectiviteit te verhogen, zoals bestaande trage wegen opnieuw openen, doodlopende straten laten doorlopen, doorsteken in gebouwen creëren en nieuwe voetgangers- en fietsroutes en infrastructuur installeren.
Voorbeelden van manieren om de stratenconnectiviteit te verhogen:
- een optimalisatie van het netwerk van trage wegen
- een verhoging van de doorwaadbaarheid via doorsteken
- een aanduiding van doorlopende straten voor voetgangers en fietsers
- investeringen in fietsbruggen en tunnels
De stratenconnectiviteit verhogen maakt integraal deel uit van de realisatie van een gezond mobiliteitssysteem (aanpak en inspiratie).
Functiemix
Het is belangrijk dat buurten met een goede functiemix ook een voldoende hoge woondichtheid hebben. Stimuleer als lokaal bestuur daarom de aanwezigheid van een aantrekkelijke mix van lokale handel en markten, voorzieningen (dienstencentrum, postkantoor, banken, scholen en kinderopvang, kantoren, groenvoorziening, lokalen van verenigingen en recreatieve sportinfrastructuur) in gebieden met een hoge walkabilityscore.
Voorbeelden van manieren om de functiemix te verhogen:
- een hergebruik van leegstaande panden en een tijdelijk gebruik van ongebruikte ruimte
- de creatie van een gezond winkelbeleid
De functiemix verhogen maakt integraal deel uit van de realisatie van kwaliteitsvolle verdichting en open ruimten.
Aandachtspunt
Gebieden met bedrijventerreinen kregen ook een score in de walkabilityscore-tool. Op bedrijventerreinen kan gewerkt worden aan een hogere walkabilityscore door de stratenconnectiviteit te verhogen, zodat werknemers makkelijker te voet of met de fiets naar het werk kunnen komen. Sommige bedrijven en kantoren kunnen perfect ingebed worden in dorps- en stadskernen. Dat kan de functiemix en dus de walkabilityscore verhogen. Let wel op bij bedrijventerreinen zoals KMO-zones of bij bedrijven met hinderlijke activiteiten. Daar verhoog je de woondichtheid het best niet. Doe je dit wel, dan kan dit voor woonomstandigheden zorgen waar de leefbaarheid niet gegarandeerd is.
Materialen
Aan de slag met de walkabilityscore-tool? Hier vind je meer info:
Walkabilityscore-tool in publicatie Wereldgezondheidsorganisatie
Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beklemtoont het belang van een gezonde publieke ruimte. Ze verwijst daarbij ook specifiek naar de mogelijkheden die de walkabilityscore-tool van Gezond Leven biedt. Benieuwd? Meer hier over lees je in deze publicatie op p. 60.
