Hoe rol je een rookbeleid uit in jeugdhulporganisaties?
Vanaf 31 december zijn de ingangen van onderwijsinstellingen, woonzorgcentra, kinderdagverblijven, buitenschoolse kinderopvang, openbare bibliotheken en ziekenhuizen rookvrij binnen een straal van 10 meter. Deze perimeter is niet van toepassing binnen de jeugdhulp. Samen met Opgroeien en de FOD Volksgezondheid bekijken we midden februari de impact met betrekking tot de speel- en sportterreinen gelegen in jeugdhulporganisaties. Een update volgt binnenkort.
Dit kan een goed moment zijn om het rookbeleid in jullie jeugdhulporganisatie verder uit te werken of te updaten. Geen idee hoe je dat doet? Wij helpen je op weg.
Een rookbeleid in je jeugdhulporganisatie opzetten? Daar sta je niet alleen voor. Op www.gezondleven.be/jeugdhulp helpen we je verder. Hier ontdek je concrete tips om jullie rookbeleid verder uit te werken.
Het stappenplan
Gebruik het stappenplan om het rookbeleid in jouw jeugdhulporganisatie verder uit te werken of te updaten. Hiermee kom je tot een gedragen rookbeleid. Je bedenkt samen de doelstellingen en acties die passen in jullie organisatie. Goede initiatieven en afspraken die er al zijn, krijg je structureel ingebed. Het beleid biedt een houvast in lastige situaties én helpt tegelijkertijd anticiperen op toekomstige uitdagingen. Lees er hier meer over.
Momenteel lopen er drie pilootprojecten die zich richten op het rookbeleid binnen jeugdhulporganisaties. Hierdoor krijgen we een beter inzicht in de behoeften, praktische obstakels en bezorgdheden met betrekking tot zowel het huidige als het toekomstige rook- en vapebeleid binnen de sector. Deze inzichten, zoals goede praktijken, materialen en werkwijzen, zullen eind 2025 worden toegevoegd aan de methodiek Gezonde Gasten. Zo kan de hele Vlaamse jeugdsector aan de slag met deze handvaten en tips. Wil je graag op de hoogte blijven van het project? Laat je e-mailadres achter via dit formulier.
Aanbevelingen en tips over roken en vapen:
Sensibiliseer
Zet in op het vergroten van kennis, vaardigheden en attitudes over roken en vapen bij jongeren, begeleiders en ouders. Door het gesprek met hen aan te gaan, stimuleer je de bewustwording.
Het kan nuttig zijn om de jongeren actief te betrekken. Laat hen bijvoorbeeld zelf onderzoek doen over de gevaren van roken en vapen of een debat voeren over de maatschappelijke normen rond dit thema. Dat maakt het onderwerp persoonlijker en vergroot hun betrokkenheid.
Begeleiders kunnen ook rolmodellen zijn door zelf rookvrije keuzes te maken en open gesprekken te voeren over hun eigen ervaringen en de uitdagingen die gepaard gaan met een rookstop. Het creëren van een open en niet-oordelende sfeer kan ervoor zorgen dat jongeren zich vrij voelen om hun vragen en zorgen over roken en vapen te uiten. Ook door ouders actief te betrekken bij het gesprek over roken en vapen kan je sensibiliseren.
Pak de omgeving aan
Jullie jeugdhulporganisatie gaat voluit voor niet roken en wil roken ontmoedigen? Zorg dan dat jullie omgeving dat ook uitstraalt. Geef het goede voorbeeld en kader alles in een positief verhaal. Waar let je het best op?
- Zorg dat roken niet zichtbaar aanwezig is in jullie organisatie.
- Wettelijk gezien mogen jongeren op de kamer roken, gezien dit als ‘private ruimte’ wordt beschouwd. Alle gemeenschappelijke, publieke delen van het gebouw moeten rookvrij zijn. Als dat nog niet het geval is, pas dan je huisregels aan en verbied ook roken op de kamers. Zowel voor de gezondheid van de jongeren als voor de brandveiligheid bevelen we dit sterk aan.
- Voorzie duidelijke signalisatie:
- Laat roken alleen toe in de aangegeven rookzone.
- Schets een positief kader: ‘Welkom in onze rookvrije voorziening!’. - Zorg dat rookzones niet gezellig zijn ingericht en plaats ze uit het zicht van kinderen/jongeren.
- Laat de begeleiders het goede voorbeeld geven en zorg dat ze niet roken in het bijzijn van jongeren.
- Begeleiders die willen stoppen met roken, kunnen dit misschien samen doen met de jongeren die willen stoppen? Elkaar steunen helpt.
- Onderteken het charter van Generatie Rookvrij en werk zo mee aan een eerste rookvrije generatie.
Maak duidelijke afspraken en regels
Goede afspraken maken goede vrienden. Zorg dus voor duidelijke afspraken en regels over roken en laat ze aansluiten bij de huidige regelgeving (verbod van verkoop rookwaren aan -18-jarigen).
- Maak de voorziening binnen volledig rookvrij als dat nog niet het geval is: zie hierboven bij ‘pak de omgeving aan’.
- Zorg dat roken niet langer als normaal wordt beschouwd in het dagelijkse leven van de jongeren, zoals eten, hobby’s en pauzes dat wél zijn. Vaak worden de afspraken en regels over roken in één adem genoemd en toegepast met regels over eten, pauzes, ... maar zo bestaat de kans dat je roken gaat normaliseren. Het wordt gezien als iets gewoons. Maak daarom liever een apart rookreglement en bespreek dit alleen met de jongeren die roken. Laat hen deze afspraken en regels ondertekenen.
Enkele voorbeelden van afspraken en regels die je kan maken:
Jongeren onder de 16 jaar
- Roken is niet toegelaten. Voorzie een gepast rookstopaanbod voor jongeren die roken wanneer ze bij jullie aankomen. Verwijs bijvoorbeeld door naar Tabakstop.
Jongeren tussen 16 en 18 jaar
- Deze jongeren hebben al meer eigen beslissingsrecht. Maak met hen duidelijke afspraken over waar, wanneer en hoeveel ze mogen roken. Voorzie deze jongeren nooit van sigaretten. Dat is niet alleen strafbaar, maar zo geef je hen tegelijkertijd een volledig verkeerd signaal. Zorg ook voor hen voor een gepast rookstopaanbod en moedig hen aan om te stoppen met roken.
Jongeren boven de 18 jaar
- Wettelijk gezien mogen krantenwinkels en dergelijke tabak verkopen aan +18-jarigen. Maar jullie kunnen er als organisatie wel zelf afspraken/regels over maken. Maak samen met de jongeren duidelijke afspraken over waar, wanneer en hoeveel ze mogen roken. En voorzie een gepast rookstopaanbod. Jongeren mogen ook geen tabak verkopen aan minderjarige vrienden.
Begeleiders
- Het is voor begeleiders verboden om te roken binnen de muren van de voorziening, tenzij in een rokersruimte. Wettelijk gezien mogen ze roken in de tuin, maar je kan dit als organisatie verbieden. De wet bepaalt dat het verboden is om te roken in het vervoersmiddel dat door de organisatie ter beschikking wordt gesteld.
- Toon als begeleider het goede voorbeeld en rook niet samen met de jongeren. Rook ook altijd uit hun zicht. Bekijk op Gezond Werken hoe je een rookbeleid voor werknemers best aanpakt.
Ouders
- Vraag aan de ouders om niet te roken in het bijzijn van hun kinderen, bijvoorbeeld wanneer ze op bezoek komen of als ze hun kind komen afzetten en ophalen. De rookzone uit het zicht plaatsen, is al een goed begin.
Ondersteun jongeren als ze willen stoppen met roken
Moedig jongeren aan om te stoppen met roken en ondersteun hen hierin met een rookstopaanbod. Wijs hen de weg naar de gepaste hulp. Er zijn verschillende mogelijkheden om te stoppen met roken. Stoppen zonder hulp is zeker een optie. Daarnaast bestaan er ook goede rookstopmiddelen en -methoden die je slaagkans om te stoppen en gestopt te blijven, verhogen. Zo kan je onder meer stoppen met behulp van een rookstop-app, rookstopmedicatie en fysieke of telefonische begeleiding van een tabakoloog. Je kan ook altijd terecht bij je huisarts of apotheek voor advies en begeleiding.
En wat als de jongere toch weer begint te roken? Stoppen met roken is een proces. Soms zijn er meerdere stoppogingen nodig. Een terugval is dus geen mislukking, maar een onderdeel van het rookstopproces. Het is belangrijk om dit mee te geven aan de jongeren en hen verder te blijven motiveren.
Rokende collega’s? Moedig ook hen aan om te stoppen. Want zij hebben natuurlijk ook een voorbeeldrol. Soms lijkt samen roken jongeren en begeleiders te verbinden. Probeer dat verbindende effect te vinden in gezondere alternatieven, zoals samen een rookstoppoging ondernemen of samen sporten, wandelen, …
Zet de komende jaren dus in op een kwaliteitsvol rookbeleid in je voorziening en pak het stapsgewijs en participatief aan! Meer info daarover vind je hier.
Nog vragen? Neem dan contact op met magali.robbe@gezondleven.be.