De gezondheidsmatrix
Met eenmalige acties rond gezondheid bereik je niet veel. Hoe moet het dan wel? Het geheim zit hem in een gezonde mix van strategieën die zich afspelen op verschillende werkniveaus.
De gezondheidsmatrix: een gestructureerd overzicht van je acties
Gebruik
“De matrix zet alles in een ruimer perspectief en zorgt voor meer volledigheid in het denkproces.”
werkgroep lid, OOOC
- Een breed, visueel zicht krijgen op welke vlakken al gewerkt wordt (zie stap 2: breng de beginsituatie in kaart), en waar er nog hiaten zijn.
- Vermijden dat de werking rond gezondheid blijft bij een eenmalige actie (bv. eens een kookworkshop organiseren). De matrix doet nadenken over hoe je de werking rond gezondheid op lange termijn actief kan houden.
- Acties op te lijsten voor een gezondheidsthema, of een specifieke doelstelling in het gezondheidsbeleid van de voorziening.
- Aftoetsen bij het opmaken van een visie over gezondheid. Wanneer alle punten uit de visietekst overeenstemmen met de verschillende strategieën en niveaus uit de matrix, beschrijft de visietekst een kwaliteitsvol gezondheidsbeleid.
De matrix helpt om te analyseren welk aanbod er nu al is en wat ontbreekt. Staar je echter niet blind op waar iets ‘hoort’. Een actie kan onder verschillende strategieën vallen. Zo is een bewegingstussendoortje tijdens zittende activiteiten een afspraak die je maakt (strategie ‘regels en afspraken’). Maar tegelijkertijd helpt het om de norm van minder stilzitten te installeren (strategie ‘omgevingsinterventie’) én oefen je er motorische vaardigheden mee (strategie ‘educatie’). Ook over de kolommen heen kan er een overlap zijn. Het belangrijkste is dat je nadenkt over jullie aanbod. Lange discussies over waar een actie het ‘best’ past, laat je beter niet de bovenhand nemen.
Invulbaar exemplaar
Verzamel al jullie acties. Bespreek wat de doelen zijn van elke actie (vaardigheden versterken, kennis vergroten, een norm creëren, regels vastleggen, begeleiding aanbieden ...). Nu kan je elke actie in de juiste cel(len) noteren.
Kijk na of je een goede mix hebt door alle acties in de gezondheidsmatrix in te vullen. Met één actie per cel is er geen leegte of hiaat. Maar ‘eentje is geentje’: vaak is het onvoldoende om eerlijke kansen te bieden op een gezond leven. Jullie kunnen inschatten hoeveel van elke soort acties nodig zijn om de kans op een gezonder leven te vergroten. Je komt al snel uit bij de noodzaak van een bredere waaier dan één actie.
Een voorbeeld van zo’n brede waaier voor het thema beweging: Je voorziet voor de organisatie tuin- en sportmateriaal op maat als omgevingsinterventie. Tegelijk schaf je fietsen aan voor woon-werkverkeer en woon-woonverkeer. Na het fietsen kunnen personeelsleden douchen en zich omkleden in de daarvoor voorziene douche- en kledingruimtes. Er worden ook workshops georganiseerd voor regulier fietsonderhoud. Er zijn stappentellers aangekocht die verdeeld worden onder de gasten. Er wordt deelgenomen aan een lokaal fietsverhuursysteem voor de gasten waardoor ze altijd met een fiets op maat naar school kunnen. Deze mogen ze ook thuis en in de leefgroep gebruiken.
We willen dat ouders, gasten, buurtbewoners, buurtorganisaties, directies, vrijwilligers, begeleiders, psychologen … allemaal deel zijn van het gezondheidsbeleid.
- Acties binnen elke strategie zijn daarom minstens met hen doorgesproken, en er is een akkoord rond voor deze worden ingepland. Dit is participatie bij de voorbereiding van een gezondheidsbeleid en gezondheidsacties. Hiervoor is draagvlak nodig, daarom is dit pas stap 4 in het stappenplan. Iedereen moet mee zijn van bij de start en hun mening, ideeën, bezwaren en voorkeuren kunnen aangeven. Deze moeten tussendoor besproken en geëvalueerd worden. Dit kan het best via een werkgroep die vanuit alle betrokkenen (ouders, gasten, vrijwilligers, personeel …) het mandaat heeft.
- Methodieken als photovoice, maquettes maken en speurtochten zorgen ervoor dat de gasten zelf ook meedenken over welke activiteiten passen, welke inrichting werkt …
Participatie is niet enkel bij de voorbereiding belangrijk, ook bij de uitvoering van initiatieven, nieuwe regels ... Het is niet louter functioneel, bijvoorbeeld om meer deelnemers of een groter bereik te hebben. Het vertrekt vanuit een bepaalde visie op de organisatie, die stelt dat iedereen betrokken is en de organisatie samen gemaakt wordt.
Inspiratie
We verzamelden inspirerende praktijken van verschillende jeugdhulporganisaties. Onderaan elke praktijk zie je in oranje welke delen van de gezondheidsmatrix ingevuld worden. Snuister even om te komen tot:
- Een nog beter begrip van de vier strategieën (=rijen in de matrix).
- Zicht op hoe strategieën (=rijen in de matrix) in de praktijk ingevuld kunnen worden.
- Inspiratie om elke cel van de gezondheidsmatrix voor jullie organisatie in te vullen.
