Tabaksontmoediging wereldwijd en in België
De Wereldgezondheidsorganisatie reikt wereldwijd het kader aan voor een efficiënte en evidence-based tabakscontrole en -ontmoediging. België heeft daarbinnen bepaalde verplichtingen. In Vlaanderen zijn er gezondheidsdoelstellingen en een actieplan om het tabaksprobleem aan te pakken. Elk beleid van tabaksontmoediging legt drie grote klemtonen: niet beginnen met roken, niet meeroken en stoppen met roken.
Kaderovereenkomst van de Wereldgezondheidsorganisatie
In de strijd tegen tabak ontwikkelde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de ‘Kaderovereenkomst voor de Bestrijding van het Tabaksgebruik’ (Framework Convention on Tobacco Control of FCTC). Deze werd van kracht in 2005. Het verdrag werd inmiddels ondertekend door 181 landen, die samen 90% van de wereldbevolking vertegenwoordigen.
De FCTC is bindend voor de landen die de overeenkomst ratificeerden. België deed dat in 2005. Het verdrag werd bij ons van kracht begin 2006.
Op basis van de FCTC en de bijbehorende richtlijnen kunnen landen een coherent tabakscontrolebeleid voeren. De voorgestelde maatregelen willen de vraag naar tabak en het aanbod ervan terugdringen en beslaan het hele domein van de tabakscontrole: de prijs van tabaksproducten, tabaksreclame, gedwongen meeroken en een rookvrije omgeving, etikettering, de verkoop van tabak aan minderjarigen, sensibilisatie, tabakspreventie, illegale handel, enz.
De FCTC is een mijlpaal in de geschiedenis van de gezondheidspromotie. Ze is het eerste verdrag over volksgezondheid op wereldschaal.
Wat is de impact van 10 jaar FCTC? De balans is tot nu toe matig positief. 80% van de landen die het verdrag ondertekenden heeft zijn tabaksbeleid aangescherpt. Maar er blijft nog een lange weg te gaan: op basis van de huidige ontwikkelingen wordt voorspeld dat rond 2030 elk jaar 8 miljoen mensen zullen sterven omdat ze tabak hebben gerookt of werden blootgesteld aan tabaksrook.
MPOWER
Om de implementatie van de FCTC te vergemakkelijken introduceerde de WHO zes evidence-based maatregelen. Deze zes MPOWER-maatregelen verwijzen naar de verschillende onderdelen van de FCTC:
- Monitor tobacco use and prevention policies: toezien op tabaksgebruik en een beleid rond tabakspreventie ontwikkelen
- Protect people from tobacco smoke: een verbod op roken in openbare plaatsen, op de werkvloer, in scholen, in cafés …
- Offer help to quit tobacco use: begeleiding die rokers helpt om te stoppen en een gemakkelijke toegang tot rookstophulp en -middelen
- Warn about the dangers of tobacco: informatie over de gevaren van tabak beschikbaar maken via publieke informatiecampagnes, door de publicatie van onderzoeksresultaten, door opvallende gezondheidswaarschuwingen op sigarettenpakjes en andere tabaksproducten …
- Enforce bans on tobacco advertising, promotion and sponsorship: een volledig verbod op reclame en promotie van tabaksproducten, logo’s en merknamen
- Raise taxes on tobacco: prijsverhogingen door een efficiënte accijnzenpolitiek
De drie klemtonen van elk tabaksbeleid zijn duidelijk zichtbaar in de MPOWER-maatregelen:
Tabaksontmoediging en -controle in België
De invulling van de MPOWER-maatregelen gebeurt in ons land slechts gedeeltelijk en is voor verbetering vatbaar. We voldoen vandaag (nog) niet aan onze FCTC-verplichtingen. In de meest recente ‘Tobacco control scale’ uit 2019 staat België op de tiende plaats. Deze schaal meet het tabaksontmoedigingsbeleid van een land.
Tabak is in ons land makkelijk bereikbaar en beschikbaar: die wordt overal verkocht, is zichtbaar aanwezig en kost relatief weinig. Kinderen en jongeren worden onvoldoende beschermd tegen de invloed van tabak.
Vlaamse gezondheidsdoelstellingen
De Vlaamse overheid heeft een gezondheidsdoelstelling met subdoelstellingen vastgelegd per setting.
De hoofddoelstelling is “Tegen 2025 leven we gezonder op het vlak van gezond eten, sedentair gedrag, lichaamsbeweging, tabak, alcohol en drugs.”
Deze (sub)doelstellingen moedigen settings aan om een kwaliteitsvol tabaksbeleid te voeren. Hoe je dit doet, vind je op de settingspagina.